İnsanların yeryüzündeki dağılışını belirleyen etmenleri iklim yerşekilleri ve ekonomik nedenler olmak üzere 3 grupta toplayabiliriz.
A)İKLİM
Sıcaklık ve yağış koşulları insanların beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaçları ile yaşam koşullarını belirler.Bu yüzden iklim insanların yeryüzünde dağılışını etkileyen en önemli faktördür.Ayrıca tarımsanayiticaretulaşımturizm gibi ekonomik etkinliklerini çoğunlukla iklim belirler.
Genel olarak yıllık sıcaklık ortalamaları 10 C ile 20 C arasında olan yıllık yağış miktarının yeterli olduğu yerlerde nüfus daha çok toplanmıştır.Bu koşulların yaşandığı Orta kuşak’ın 1000 metreden alçaközellikle kıyı kesimlerinde nüfuslanma fazladır.
B)YERŞEKİLLERİ
Yerşekillerinin engebeli olduğu alanlarda başta tarım alanlarının dar olması olmak üzereekonomik etkinlikler ve ulaşım güçlükle yapılması nedeniyle nüfus yoğunluğu azdır.
Buna karşın yerşekillerinin sade veya az engebeli olduğu kesimlerde nüfus daha çok toplanmıştır.
C)EKONOMİK NEDENLER
Üretimin olduğu yerlerde iş olanakları daha fazladır.Sanayiticaret turizm ile ulaşımın geliştiği yerler ile yer altı kaynakları bakımından zengin olan bölgelerde iş olanaklarının fazla olması nüfusun toplanmasına neden olur.
—Güney ve Güneydoğu Asya -Batı Avrupa
—ABD ‘nin doğusu -Afrika ‘da Nil deltası
Güney ve Güneydoğu Asya’da iklim koşullarının elverişli olması ve verimli tarım arazilerinin geniş yer tutması nüfusun fazlaca toplanmasının başlıca nedenidir. Bu kesimler Dünya nüfusunun yarısını barındırmaktadır(ÇinJaponya HindistanBangladeş Endonezya Malezya-Muson bölgeleri)
Batı Avrupa ve ABD ‘nin doğusu sanayiticaretulaşımve çeşitli hizmet sektörleri gibi ekonomik etkinliklerin gelişmesigibi etmenler nüfusun fazla toplanmasının başlıca nedenleridir.
_Afrika ‘da Nil’in geçtiği yerlerde verimli toprakların bulunması ve su kaynaklarının bol olması nüfusun kalabalık olmasının en önemli nedenidir.
Nüfusun seyrek olduğu bölgeler
_Çöller(Dönenceler çevresi ve Orta Asya’daki çöller)
_Asya’nın kuzey kesimleri(Sibirya)
_Kutup bölgeleri
_Yüksek Dağlık alanlar
_Ekvatoral bölgedeki alçak ve sık ormanlık alanlar(Amazon ve Kongo havzaları)
—Ekvator çevresindeki Amazon ve Kongo havzalarında yıl boyunca yüksek sıcaklıklar ve yağış koşulları görülür. Bu durum yaşam koşulları ve ekonomik etkinlikleri güçleştiren sık bitki örtüsüne bataklıkların yaygın olmasını sağlar.Bu kesimlerde toprakların da verimsiz olması nedeniyle nüfus seyrektir.
—Dönenceler çevresindeki çöllerde ve Asya ‘nın iç kesimleri ile Avustralya ‘da nem oranının düşük olmasıYağış miktarının az olması ve topraklarını verimsiz olması gibi nedenlerle nüfus seyrektir.
Asya’nın ve Kanada’nın kuzeyinde ise yıllık sıcaklık ortalamalarının düşük olması nüfusun seyrek olmasında etkili olmuştur.
Yeryüzünde alçak düzlükler genellikle sık nüfuslanmıştır.
TÜRKİYE’DE NÜFUSUN DAĞILIŞI
Türkiye de nüfusun dağılışını daha çok iklim ve yer şekilleri belirler.
_Kıyı kesimleri; iklimin elverişli olmasından dolayı gerek tarımsal gerekse diğer ekonomik etkinlikler için uygun koşullar oluşturduğundan nüfus yoğunluğu fazladır.
_Yer şekillerinin engebeli olduğu alanlarda kışların çok soğuk olduğu ve kuraklığın yaygın olduğu kesimlerde nüfus az toplanmıştır.
Türkiye’de nüfusun farklı dağılışında etkili olan faktörler şunlardır:
1. Fiziki Faktörler
A) İklim özellikleri: Ülkemizde nüfusun yoğun olduğu yerlerin genelde kıyı bölgeler olmasında ılıman iklimin büyük etkisi vardır. Kurak ve kışları aşırı soğuk geçen yerlerde nüfus fazla yoğun değildir.: İklim elemanlarından SICAKLIK ve YAĞIŞ nüfus dağılışında en etkili olanlardır. Ilıman ve yeterli yağış alan yerler sık nüfusludur. Denizin ılıtıcı etkisiyle ılıman iklim özellikleri görülen Marmara Ege Karadeniz ve Akdeniz kıyıları sık nüfusludur. Karasal iklimin görüldüğü yerlerde nüfus seyrektir.
B) Yerşekilleri: Ülkemizde yüksek ve engebeli yerlerde nüfus azdır. Doğu Anadolu Bölgesi Taşeli platosuMenteşe yöresi gibi yerler bunlara örnek verilebilir.
a- Yükselti: Ülkemiz fiziki haritasında koyu kahve renkli yüksek dağlık alanlar nüfus haritasında seyrek nüfuslu ( boş alanları) alanları oluşturur. Genel olarak yükselti arttıkça nüfus yoğunluğu azalır. Ülkemizin %85inden fazlası kıyı ovaları iç ovaları ve alçak platolarda toplanmıştır. Buna karşılık dağlık alanlarda nüfus az ve dağınıktır. Yüksek dağ ve platolarda 1500 m ‘den sonrası yaklaşık olarak boştur. Bunun nedeni kışların uzun yazların kısa sürmesi tarımsal etkinliklerin kısıtlanmasıdır. Ulaşım güçlükleri de nüfuslanmanın az olmasında etkilidir.
Ülkemizde yerleşmenin yükselti sınırı bölgelere göre farklılık göstermektedir. Neden?
Yerleşmelerin sona erdiği sınıra da yerleşmenin yükselti sınır denir. Tarımın ve yerleşmenin yükselti sınırı enleme ve yer şekillerine göre değişir. Yerleşmenin yükselti sınırı kutup bölgelerinde deniz seviyesinden başlarekvatora gidildikçe artar. Dönenceler çevresindeki sıcak ve kurak alanda yükselti sınırı en üst seviyeye çıkar. Ülkemizde yerleşmelerin yükselti sınırının en yüksek olduğu yerler enlem etkisiyle güneyde yer alan Akdeniz kıyılarıdır. Bu bölgede 2500m’ye kadar yerleşmelere rastlanır. Yerleşmenin yükselti sınırının ülkemizde en düşük olduğu bölgemiz karasallığın etkisiyle Doğu Anadolu Bölgemizdir.
b-Dağların Uzanış doğrultusu: Ülkemizde dağlar genelde Doğu-Batı doğrultuludur. Karadeniz ve Akdeniz Bölgelerinde kıyıya paralel uzanan dağlar iç kesimlerle ulaşımı zorlaştırır. İç bölgelerin daha az yağış almasına neden olur ve iç bölgelerdeki iklimi karasallaştırır.
Bu nedenle kıyı bölgelerde denize bakan yamaçlar sık nüfusludur. Dağların denize dik uzandığı Ege kıyılarında çöküntü ovaları sık nüfuslu olup denizin etkisinin azaldığı iç kesimlere doğru nüfus seyrelir.
c-Eğim ve Bakı: Ülkemizin düz ve az eğimli alanları sık nüfusludur. Çünkü buralardaki iklim ve arazi şartları Tarıma müsait ulaşım imkânları da gelişmiştir. Eğimin fazla olduğu engebeli sahalar seyrek nüfusludur. Ülkemiz K.Y. K ’de yer aldığı için güney yamaçlar güneye dönüktür. Daha fazla ısınır. Bu yüzden ülkemizde güney yamaçlar kuzey yamaçlara göre daha sıknüfuslanmıştır
Not: Kıyıda olmasına rağmen az nüfuslu alanlar: Menteşe yöresi Teke Taşeli yöreleri dağlık olması toprak veriminin düşük olması ulaşım güçlükleri nedeniyle seyrek nüfusludur. Özellikle Teke ve Taşeli Yörelerinde arazinin karstik olması etkilidir. Bunların dışında dağlık ve engebeli yapısıyla Biga Yöresi Yıldız dağlarının Karadeniz kıyıları bulunduğu bölgeye göre seyrek nüfusludur.
c. Toprak özellikleri: Verimli toprakların bulunduğu alanlar (Çukurova Gediz B. Menderes) nüfusça kalabalık iken Tuz Gölü çevresi gibi yerlerde verimsiz topraklar bulunduğundan nüfus çok azdır.
2. Beşeri Faktörler
a. Sanayileşme: Bütün Dünya’da olduğu gibi Türkiye’de de sanayileşmenin arttığı yerlerde nüfus yoğunluğu artmıştır. İstanbul İzmit Adapazarı Bursa Adana ve İzmir buna örnektir.
b. Tarım: Tarımın geliştiği yerler yoğun nüfusludur.Verimli ve geniş tarım alanlarının bulunduğu yerlerde nüfuslanma fazladır. Çukurova Gediz Bafra ve Çarşamba ovaları çevresi gibi.
c. Yeraltı kaynakları: Madenlerin veya enerji kaynaklarının işletilmesinde yoğun nüfusa ihtiyaç olduğundan bu alanlarda da nüfus fazladır. Zonguldak Soma Elbistan buna örnektir.
d. Turizm: Turizm varlıklarına sahip olan(deniz kaplıcatarihi vb ) merkezlerde bu etkinliğe bağlı olarak nüfus hızla artmaktadır. Ülkemizde Ege ve Akdeniz kıyılarındaki merkezler turizmden dolayı nüfus yoğunlaşmıştır.
e. Ulaşım: Ulaşım yolları kavşağında bulunan illerimizin nüfusu artmıştır. Eskişehir Ankara Kayseri İstanbul gibi illerin gelişmesinde ulaşım yolları üzerinde bulunmaları da etkili olmuştur.
Bir ülkenin nüfus dağılımında fiziki faktörler daha etkiliyse o ülke sanayileşmemiştir ve daha çok tarım ve hayvancılıkla geçimini temin etmektedir.
Nüfus dağılımında beşeri ve ekonomik faktörler daha çok etkiliyse o ülke sanayileşmiş ve gelişmiş ülke demektir.
Türkiye Nüfus Dağılım Haritası da;
En kalabalık yerlerin; Trabzon Samsun Zonguldak istanbul İzmit Adapazarı Bursa İzmir Aydın Adanaİçel Hatay Ankara ve Gaziantep olduğu görülür.
En seyrek nüfuslu yerlerin; Sinop Kastamonu Artvin Gümüşhane Kırklareli Çanakkale Muğla KütahyaBurdur Sivas ve Doğu Anadolu’da Elazığ Malatya dışındaki iller olduğu görülür.
Türkiye ‘de yoğun nüfuslu alanlar
—Çatalca-Kocaeli bölümü Türkiye nin en yoğun nüfuslu bölümüdür. İstanbul gibi büyük bir kentin olduğu bölümde sanayiticaretulaşımturizm ve diğer ekonomik etkinliklerin gelişmesi nedeniyle nüfus yoğunluğu fazladır.
—Ege Bölümü’nde sanayi ticaret turizm tarım ulaşım gibi ekonomik etkinliklerin gelişmesi nüfusun toplanmasını sağlamıştır.
—Çukurova’da tarım ve sanayinin gelişmesi; Akdeniz kıyı kesimlerinde iklim koşullarının elverişli olması turizm ve tarımsal etkinliklerin gelişmesi nüfusun kıyı kesimde toplanmasına neden olmuştur.
Türkiye’de seyrek nüfuslu bölgeler.
_Doğu Karadeniz’in iç kesimleri(yerşekillerinin engebeli olması )
_Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki yüksek platolar(sıcaklık ortalamalarının düşük olması)
Hakkâri Bölümü(yer şekillerinin engebeli olması ve sıcaklık ortalamalarının düşük olması)
_Menteşe Yöresi(yerşekillerinin engebeli olması)yağış miktarının yeterli olmasına rağmen seyrek nüfuslanmıştır.
_Teke ve Taşeli Platoları (yer şekillerinin engebeli olmasıve karstik arazinin varlığı)
_Yıldız Dağları Bölümü (yer şekillerinin engebeli olması ve önemli ulaşım yollarına sapa olması)
_Tuz Gölü çevresi(yağış miktarının az olması kuraklık toprakların verimsiz olması)
maxihayat.net