Türkiye’nin dışında İtalya, İspanya ve Yunanistan’da bulunan endemik türün, yurt dışına gizli olarak kaçırılıp kozmetik ve ilaç sanayisinde kullanıldığı, buna bir de bilinçsizlik eklenince türün yok olmayla karşı karşıya kaldığı ifade ediliyor.
Güzelliği ve zerafeti temsil eden beyaz çiçekleriyle sahillerin incisi olarak adlandırılan endemik kum zambağının açan çiçekleri, bu yılda Karadeniz sahilinde güzel görüntü oluşturdu. Görünüşü ve yaydığı kokusuyla herkesi kendine hayran bırakan kum zambağının nesli, doğal yaşam alanları olan kumul sahillerin büyük bölümünün plaj olarak kullanılması, insanlar tarafından çiğnenmesi, çiçeklerinin koklamak ve evlerini süslemek için koparılması ve soğanlarının toplanması nedeniyle tehlike boyutuna ulaştı.
İçerdiği 150’den fazla olan alkaloid nedeniyle ilaç yapımında da kullanılan kum zambağı koruma altında bulunuyor. Çevreciler, koruma altında ki endemik türün devamlılığını sağlamak için yoğun çaba gösteriyor. Az sayıda kum zambağının kendini gösterdiği Sakarya’nın Kocaali ilçesinde, bir grup çevreci, endemik türü çoğaltmak için gönüllü olarak çalışıyor.
Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı (TEMA) gönüllüsü Mehmet Ekşioğlu, beş yıldır kum zambağının korunması ve yaşatılması için mücadele veriyor. İlçede 10 yıldır TEMA gönüllüsü olarak çalışan Ekşioğlu, Cihan Haber Ajansı (Cihan) Muhabiri’ne yaptığı açıklamada, kum zambağının neslinin giderek tükendiğini ifade ederek; "Çocukluğumuzda her taraf kum zambağı ile doluydu. Biz ona kumsalın incisi diyorduk. Ama sahile gelen vatandaşlar, bu bitkinin çiçeklerini bilinçsiz şekilde koparması nedeniyle maalesef kum zambağı azaldı. Yerleşim yeri yapılıp yolllar geçtiği içinde artık sahillerde tek tük görülebiliyor." dedi.
"ÇİÇEĞİ KOPARILDIĞINDA TOHUMU DA GİDİYOR"
Türkiye’nin dışında İtalya, İspanya ve Yunanistan’da bulunan endemik türün, yurt dışına gizli olarak kaçırılıp kozmetik ve ilaç sanayisinde kullanıldığını kaydeden Ekşioğlu, kum zambağının yaşatılması için ilçede ki gönüllülerle birlikte çalıştıklarını dile getirdi. Ekşioğlu, yaptıkları çalışmalar hakkında şunları söyledi: "Açma mevsimi bitip zambak tohuma döndükten sonra tohumlarını alıp açtığımız kuma bırakıyoruz. Bu sayede kumla daha çabuk buluşmasını sağlıyoruz. Genç arkadaşlarla sahildeki yazlıkları tek tek dolaştık. Çiçek kopartıldığında onunla birlikte tohumunun da kumsaldan uzaklaştığını tek tek evleri dolaşıp anlatmaya çalıştık. Bu çiçeği alıp iç bölgelere götürdüğünüzde tutmaz. Suyunu denizden alıyor. Boşuna koparmasınlar. Her şey yerinde güzel."
"O DA KENDİNE ÖZGÜ BİR EKOSİSTEM"
Tema Vakfı Sakarya Temsilcisi ve Sakarya Üniversitesi (SAÜ) Çevre Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Mahnaz Gümrükçüoğlu ise kumul ekosisteminin çok özel bir ekosistem olduğunu söyledi. Kumul ekosistemlerin çok iyi korunması gerektiğine dikkat çeken Gümrükçüoğlu; "Kumun üstünde yetişen ve bizim gözümüze pek hoş görünmeyen dikenler veya bitkiler çok önemlidir. Kumun içerisinde yetişen bir bitki zaman içerisinde çok daha gelişmiş bitkilere ve ekosistemlere dönüşürler. Kumul alanlar tarıma elverişli alan olmadığı için rahatlıkla imara açılabiliyor. Kum lazım diye istedikleri yerden istedikleri kadar kum çekilen alanlar gözüyle bakılıyor. Denize girildikten sonra üzerinde yatılacak bir yermiş gibi bakılıyor kuma. Aslında bu kadar basit değil. O da kendine özgü bir ekosistem. Onun da ayrıca korunması gerekiyor. Bunun içerisinde kum zambağı gibi çok özel bitkiler var" diye konuştu.
"TÜRÜ KAYBETTİĞİNİZDE BULMA İMKANINIZ YOK"
Kumul ekosistemde yetişen bitkilerin envanterlerinin çıkartılarak, korunmaya alınması ve yetiştirilmesi gerektiğini kaydeden Gümrükçüoğlu, şunları söyledi: "Örneğin, kardelen de Türkiye’de yetişen özel bir bitki. O da tıpta kullanılıyor. Ama dağda bayırda kardelen kalmadı. Bu kadar önemli olduğunu anlayınca şirketler, tonla kardeleni götürdüler. Kardelen doğal olarak yetişmemeye başladı. Şimdi yetiştirme alanlarında yetiştirmeye çalışıyorlar. Bunun gibi bir şey başımıza gelmemesi için kum zambağının da korunması gerekir. Soyu tükendiğinde bir daha yetiştirme şansı yok. Doğal alanları korumak, üretim alanlarında ki bitkilerden yararlanmak gerekir. Türü kaybettiğinizde bulma imkanınız yok."
Zaman