Türk bilimadamları tarihi bir başarıya imza attı. Geleceğin enerjisi olarak görülen toryumu enerjiye dönüştürecek hızlandırıcı çalışmalarının ilk adımı olan ‘serbest elektron lazeri’nin elektron tabancası yapıldı. Kalkınma Bakanlığı’nın desteğiyle Ankara Üniversitesi’ne bağlı Hızlandırıcı Teknolojileri Enstitüsü’nde biraraya gelen çeşitli üniversitelerden bilimadamları, yerli teknoloji ile kendi tasarımları olan bir elektron tabancasını çalıştırmayı başardı. Böylece sadece gelişmiş birkaç ülkede bulunan lazer tabancası teknolojisine Türkiye de sahip oldu. On yıldır süren araştırmalarda daha önce Isparta’da meydana gelen uçak kazasında hayatını kaybeden Prof. Engin Arık da çalışıyordu. ‘Toryum tabancası’ ile ilgili açıklamalarda bulunan Boğaziçi Üniversitesi Öğretim Üyesi ve merhum Engin Arık’ın eşi Metin Arık, ‘Hızlandırıcı teknolojisine sahip olmak, toryumu enerji kaynağı olarak kullanabileceğimiz proton hızlandırıcısının ilk adımı. Bu tarihi önemde bir olay’ dedi.
GELECEĞİN ENERJİSİ
Dünyada bilim çevrelerince geleceğin enerjisi olarak görülen toryum, nükleer enerji elde eden reaktörlerde ‘şimdilik’ kullanılmıyor. Toryum, nükleer yakıt olarak deneme amaçlı yalnızca ABD’deki birkaç küçük reaktörde kullanılıyor. Prof. Arık dünyanın uranyuma yönelmesinin tek nedeninin reaktörden çıkan atığın nükleer bomba yapımında kullanılması olduğunu söylüyor. ABD’de nükleer teknoloji bu sebeple uranyum üzerinden gelişmiş. Çünkü toryumun kullanılması halinde nükleer bomba yapımı imkânsız denecek kadar zor ve kirli bir işlem. Arık, ‘Hem patlamayan, hem atom bombası yapılamayan bir enerji üretilecek. Tabii Türkiye’de de çok miktarda toryum rezervi olduğu için ülkemiz bu işten kârlı çıkacak’ diye konuştu.
‘BAŞARDIK, ÇOK MUTLU OLDUK’
Bugünkü nükleer reaktörlerde toryum kullanmak mümkün değil. Bu nedenle toryumu nükleer yakıt olarak kullanabilecek proton hızlandırıcısı teknolojisine sahip olmak gerekiyor. Toryumu yakacak proton hızlandırıcısı yapma hedefinde olduklarını kaydeden Prof. Arık, şunları söylüyor:
‘Tüm fizikçilerin işine yarayacak serbest elektron lazerinin bazı parçaları yurtdışında yaptırıldı. Ama hepsi kendi dizaynımız. Daha henüz elektron tabancasını çalıştırdık. Bu tarihi önemde bir olay. Beş adet hızlandırıcı tesisi kuracağız. ‘Parçacık fabrikası’ da diyoruz. Bu birinci hızlandırıcının ilk aşaması. Ama çok zor. İğne ile kuyu kazmak gibi bir şey. Ve bunu yapabildik. Çok mutlu olduk.’
Üzerinde tam 10 yıl çalıştı
Elektron tabancası, üretiminin zorluğu ve zahmetinden ötürü bügüne dek Türkiye’de çok fazla üzerinde durulan bir konu değildi. Prof. Metin Arık’ın yaklaşık on yıldır üzerinde çalıştığı tabanca, toryumun yakılmasında hızlandırıcı bir rol üstleniyor. Hızlandırıcılardan faydalanarak enerji üretilmesini sağlayan tabancanın imal edilmesi ise zorlu bir süreç. Gelinen durumu yorumlayan Prof. Necmi Dayday, ‘Enerji üretimi için büyük kolaylık sağlayacak. Ancak bu uzun vadede mümkün. Teknolojinin uzun vadeli olmasından ötürü de elektron tabancasına yönelen ilgi sınırlı miktarda kalıyor’ dedi.
Köşeyi döneceğiz
Projede çalışan bütün ekibe teşekkür ettiğini söyleyen Prof. Dr. Metin Arık, ‘Elektron tabancasının ülkemizde yapılması gurur duyulacak bir olay. İnşallah ilerde kendi proton hızlandırıcısına da yapıp kendi toryumumuzu yakacağız’ dedi. Türkiye’nin toryum kaynaklarını değerlendirmesi gerektiğini söyleyen Arık, ‘Hızlandırıcıyı ucuza yapıp toryumdan elde ettiğimiz enerjiyi ucuza mâletmemiz gerekiyor. Tabii ilkini yapmak çok pahalıya mâlolacak. Ama teknolojimizi geliştirip bunu ucuza ürettiğimiz zaman işte o zaman köşeyi döneceğiz’ diye konuştu.
Toryum nedir? Ne işe yarar? haberini okumak için tıklayınız!
Yenişafak