Beslenme neden bir takıntı haline gelir? Belirtileri ve tedavisi nelerdir? İşte sağlıklı beslenme takıntısı, yani ortoreksiya hakkında her şey…
Sağlıklı beslenme takıntısı (ortoreksiya); henüz kesinlik kazanan bir rahatsızlık, daha da önemlisi, bir beslenme bozukluğu olarak tanımlanmamasına rağmen, bazı hekimler ve beslenme uzmanları, son dönemde bu konu üzerinde yoğunlaşmakta ve araştırmalar yapmaktadırlar. Otoritelere göre de bu “takıntı” önümüzdeki 10 yılın en önemli beslenme problemlerinden biri olma yolunda ilerlemekte. Anadolu Sağlık Merkezi’nden Psikolog Aslıhan Kurt anlatıyor.
Beslenme neden bir takıntı haline geliyor?
Ortoreksiya’nın, nasıl bir bozukluk olduğu tartışmalıdır. Kimilerine göre, bu, değişen dünya standartlarına bağlı yeme alışkanlıkları ve modernleşmenin bir sonucu iken, kimilerine göre de obsesif kişilik yapısına özgü bir durumdur.
Bu tip davranışlar gösteren insanlar, sağlıklı olma gerekliliği ile ilgili inanç ve tutumlarını birleştirerek, beslenme ve beslenme şekli konusunda aşırı kaygılı olurlar. Sonuç olarak gözlenen davranış, sağlıklı olmak adına yeme(me)dir. Bu tip takıntıları olan insanlar, sağlıklı beslenme standartlarına göre değil de, kendi belirledikleri standartlara göre beslenmeyi uygun görürler. Ve bu yolla, sağlıklı beslendiklerine inanırlar.
Alacağı her ürünün içeriği üzerine uzun uzun kafa yoran, besinlerin içindeki katkı maddelerinin kanserojen olup olmadığı konusunda aşırı saplantılı, sadece sağlıklı beslenmek adına sebzeleri çiğ tüketen, et ve süt ürünlerinden genellikle uzak duran ve genellikle bu tip besinleri tüketmeme konusunda aşırı titiz davranan insanların bu takıntıya sahip olduğu düşünülmektedir.
Sağlıklı Beslenme Takıntısının Davranış Belirtileri
* Günde 3 saatten fazla bir zaman, sağlıklı besinler ve beslenme ile ilgili düşünmek.
* Yarının menüsünü bugünden planlamak.
* Yedikleri besinlerin oranını sınırlandırmak.
* Yaşam kalitesinde belirgin derecede azalma ve sosyal izolasyon (Yeme alışkanlıkları, dışarıda yemek yemeyi güçleştirir ve evde yemeye başlarlar.)
* Başkalarının yeme alışkanlıklarını, sağlıksız beslendiklerini ileri sürerek, sürekli eleştirmek.
* Önceleri, keyifle yediği besinleri, simdi sağlıksız oldukları için tüketmekten kaçınmak.
* Diyetlerinin dışında bir şeyler yediklerinde suçluluk duymak.
* Sadece “doğru” diyeti yaptıklarında, sağlıklarının kontrolünü sağladıklarına inanmak.
Sağlıklı beslenme takıntısı nasıl tedavi edilir?
Obsesif- Kompulsif kişilik yapısının bir uzantısı olan bu takıntının temelinde, beden imajı ve sağlıklı yeme davranışı ile ilgili obsesif düşünceler bulunduğu düşünülmektedir. Öncelikle kişinin, böyle bir sorunu olduğunu kabul edip, harekete geçmesi gerekmektedir. Bu tip takıntılara özgü tedavilerde, diyet uzmanlarının, psikiyatristlerin ve psikologların ortak çalışmaları ile; davranış değişikliği sağlanabilir. Psikologlar ya da psikiyatristler kişiyi, davranış terapisi ile desteklerken, diyet uzmanları da sağlıklı beslenme konusunda yönlendirirler.
Ortoreksiya tedavi edilmezse ne gibi problemlere yol açar?
Kontrollü ve sağlıklı yemek yeme adına yapılan bu tip diyetlerle, kişi, tüm besinleri yemez ve bazılarını almaktan da özellikle kaçınır. Böylelikle vücut, günlük alması gereken kaloriden eksik kalır ve güçsüzleşir. Sağlıksız ve kontrolsüz yapılan tüm diyetlerde olduğu gibi, bu tip davranışların da beraberinde ciddi sağlık sorunları getirmesi olasıdır.
Sağlıklı beslenmeyi takıntı haline getirmemek için ne yapmalı?
Sağlıklı ve doğru beslenme ile ilgili aşırı kafa yormaktan ve bunu bir takıntı haline getirmekten çok, doğru bilgiyi kaynağından öğrenmekte yarar vardır. Bunun bir takıntı olmasını önlemek adına; sağlıklı ve doğru beslenmek isteyen bir kişiye, bu konu ile ilgili temel bilgileri öğrenmesi ya da kendine uygun beslenme şekli konusunda fikir edinmesi için bir diyet uzmanına gitmesi önerilebilir.