Kanserin tedavi yöntemlerinden biri olan kemoterapi, tümörün ilaçla tedavi edilerek hastalığın sürecini yavaşlatmayı, geriletmeyi veya durdurmayı hedefleyen bir tedavi şekli. Tedavinin yan etkileri ise kullanılan ilacın türüne, dozuna, hastalığın türüne ve kişilerin yapısına göre değişiklikler gösterir. En sık görülen yan etkilerinin bulantı, kusma, saç dökülmesi ve yorgunluk olduğunu belirten Emsey Hospital Beslenme ve Diyet Uzmanı Evnur SARAY, kemoterapi sırasında ve sonrasında beslenmenin rolüne değindi.
Hastalığın tedavisinde, dengeli ve yeterli beslenmek tedavinin yan etkileri ile başa çıkabilmek, zedelenmiş normal dokuların iyileşmesini hızlandırmak, enfeksiyondan korunmak ve oluşabilecek komplikasyonları önlemek açısından oldukça önemli olduğunu vurgulayan Dyt. Evnur Saray, kemoterapi sırasında oluşabilecek yan etkileri önlemek için şu besinleri önerdi;
Bulantı-Kusma
Kemoterapi alınan günlerde özellikle kemoterapi öncesi hafif bir öğün tüketimi veya atıştırmalar tercih edilmelidir. Küçük porsiyonlarda, sıklıkla, düşük yağlı ve posalı yiyeceklerin tüketilmesi, tedaviden 1-2 saat önceden yemek yenmemesi önerilmektedir.
Bulantı ve kusmada kişinin kendi tercih ettiği besinleri tüketmesi bulantı ve kusmayı önlemede oldukça etkili olabilmektedir. Dikkat edilmesi gereken bir başka nokta ise kişinin zorlanmamasıdır, ısrarcı olunmamalıdır.
Bulantı kusmaya önerilen besinler ise; zencefilli gazoz gibi aromalı içecekler, naneli/limonlu şekerler, blenderdan geçirilmiş sebze ve patates püreleri, krakerlerdir. Yemek sırasında sıvı kısıtlaması yapmak, sıcak besinler yerine soğuk besinler tüketmek bulantı ve kusmayı önleyecektir. Örneğin meyveli buz küpleri bulantı kusmaya iyi gelecektir.
- Tat ve Koku Değişimler (disguzi)
Tat ve koku alma duyusu değişimleri tedavi sırasında görülebilir. Bu süreçte besinlerde; baharat ve çeşnilerle zenginleştirme ( örneğin; soğan, sarımsak, kekik, nane, biberiye ve fesleğen gibi) , ekşi besinlerin kullanımı(portakal, limon ve limonata gibi), marinasyon işlemi, kırmızı et yerine tavuk veya hindi eti seçimi yapmak etkili olacaktır.
- Ağız Kuruluğu (kserostomi)
Kemoterapi sonrası seyredebilen ağız kuruluğu, tüketilen besinler yoluyla en aza indirgenebilir.
Gün boyu azar azar su içmek, naneli/limonlu besinler yemek, sakız çiğnemek, buz parçaları ve buzlu meyveler tüketmek, çiğnemeyi kolaylaştırmak için salata sosları, yemek sosları etkili olacaktır.
- Ağız Yarası ve Ağrısında
Çiğnemesi ve yutması kolay besinler tercih edilmelidir, içeceklerin pipet yardımı ile tüketilmelisi kolaylık sağlayacaktır.
Yemekle birlikte sıvı alınmalıdır, sıcak besinler yerine oda sıcaklığındaki besinler veya soğuk besinler önerilmektedir. Buz parçası emmek ağzın uyuşmasını ve ağrıyı dindirmesinde etkili olacaktır.
Tüketilmesi istenmeyen besinler ise; narenciye, meyve suları(özellikle,portakal, limon, limonata, kivi,mandalina), baharatlı yiyecekler( acılı , tuzlu,ekşili, salçalı), domates, ketçap, sirke, kraker, galeta, çiğ sebze ve kuruyemişlerdir.
- İştah Kaybı
Tedaviden 1-2 gün sonra iştah kaybı kendine gösterir ve yaygın bir olgudur. 3 temel ana öğün yerine günde 5-6 kez ufak miktarlarda öğün tüketimi önerilmektedir.
Hacim olarak küçük, protein ve enerji bakımından yüksek besinler önerilmektedir.
Yemek sırasında su tüketilmemelidir. İçilmesi gerekiyorsa ufak yudumlar halinde olabilir. Fazla su tüketilecekse yemeklerden 30 dk önce veya sonra su tüketimine başlanmalıdır.
Yumuşak ve soğuk besinlerin tüketimleri önerilmektedir.
İştahınızın en iyi olduğu saatte en büyük öğününüzü yiyin. Öğün arasında atıştırmaktan
çekinmeyin. Yemekten önce hafif bir egzersiz (yürüyüş, hareket) iştah açabilir.
- Erken Doyma
Erken doyma beslenme tedavisinde nedeni araştırılmalıdır. Bu süreçte hastalar az az sık sık beslenmeli, enerjisi ve proteini yüksek atıştırmalıklar tecih etmeli ve özellikle bir gün önce tüketilen besinler sorgulanmalıdır. Yağ içeriği yüksek ve gaz yapıcı besinlerden kaçınmalıyız.