Gizem Gül’ün röportajı
Yaz geldi, okullar kapandı ve sünnet telaşı başladı. Çocukların erkekliğe ilk adımlarını attığı ve bir şölen tadında kutlandığı mutlu bir gün olan sünnet, erkek çocukların hayatlarında önemli bir dönüm noktası. Peki sünnet ne zaman ve kime yaptırmalı? Sünnet öncesinde nasıl bir ön hazırlık yapmalı? Ve Sünnet sağlık açısından neden faydalı? Bu sorular ve daha fazlasını Bayrampaşa Tıp Merkezi Üroloji Uzmanı Op. Dr. Orhan Fergan’la konuştuk.
Sünnet sağlık açısından neden faydalı?
Sünnet iki şey açısından faydalı. Prepus adıyla bilinen sünnet derisi altında değişik mikroplar iyi bir besi ortamı bulabiliyorlar. Çünkü sünnet derisinin ‘simegma’ denilen, protein, yağ içeren bir salgısı var. O salgı yeterince hijyen sağlanmadığı zaman oraya bir birikme yapıyor ve haliyle mikroplar daha fazla gelişebiliyor. O yüzden sağlık açısından sünnetin böyle bir endikasyonu var.
İlerde bir takım hastalıklara yakalanma riskini ortadan kaldırmaya neden olabiliyor diyebilir miyiz?
Bir enfeksiyon olayı. Enfeksiyonlar müzmin olduğu sürece, tekrarladığı ve kronikleştiği zaman oradaki dokularda geriye dönüşümü olmayan bir takım değişiklikler meydana getirebiliyor. Özellikle bakterilerin dışında bakteriyel zaten enfeksiyon çabuk belirti veriyor. Onu görüyoruz. Onu tedavi ediyoruz. Orada bir viral enfeksiyon varsa uzun süre kişi o viral enfeksiyonu taşıyorsa bu hem kişinin kendisine, hem de kişinin eşine oluşturduğu sağlık tehdidi var. Örneğin İsrail’de 1970’lerde yapılan bir sürü araştırma var. Onlara göre sünnetli olanlarda görülen rahim ağzı kanseri çok düşük. Sünnetsizlerde ise bu çok yüksek. Bu araştırma sonucu da sünnetin bir aileyi nasıl etkilediğinin göstergesi.
Sünnet için en ideal yaş 2-8 arası
Sünnet için en ideal yaş hangisi?
Günümüzde Türk Üroloji Derneği’nin kabul ettiği ya 2 yaşından önce genel anestezi ile veyahut da 8 yaşından sonra genel ve lokal anestezi ile sünnet yapılmasıdır. Lokal ya da genel anestezi kullanılması çocuğun ruhsal durumuna bağlı. Eğer enjeksiyonu tolore edebilecek gibiyse çocuk lokal anestezi ile yapılabilir. Ama son zamanlarda sünnet yapan meslektaşlarımızın çoğu ürologlar olsun, çocuk ürologları olsun, çocuk cerrahisi, plastik cerrahi olsun daha fazla genel anestezi ile yapılsın görüşünde. Tabi genel anestezi derken daha hafif daha kısa süreli bir anesteziden söz ediyoruz. Ama 8 yaşından sonra lokal anestezi ile de yapılabilir diye bir görüş söz konusu.
Peki niye 2 ile 8 yaş arasında olmasın?
Bu durum çocuğun psikolojisi ve çocuğun o yaştaki gelişimiyle ilgilidir. Eğer çocuğun o yaş aralığında bir travmaya maruz kalması durumunda ilerideki kişiliğin olumsuz etkileyeceği söyleniyor. İki yaşından önceki çocuklarda ise çocukların ağrıyı hissetmediklerine dair bir görüş de var. Eskiden ‘çocuk doğar doğmaz sünnet ettirilirse acı hissetmiyor’ diye düşünülürdü. Ancak yapılan araştırmalar çocuğun duyu sinir sisteminin geliştiği için o acıyı tüm şiddetiyle hissettiğini ortaya koyuyor. Adeta bir karabasan gibi. Nasıl ki rüyada biz kaçamayız, ses çıkaramayız, öyle bir durumdadır çocuk. Eğer o yaşlarda sünnet düşünülüyorsa, genel anestezi verileceği için en azından akciğerin gelişmesinin beklenmesi tavsiye ediliyor. Bir buçuk-iki yaş arası genel anesteziyle yapılması tavsiye ediliyor. O da anne baba istedi, dedesi görsün bağlamında değil, ertelenemeyecek bir sağlık sorunu varsa…
Sünnet yapılırken bazıları genel, bazıları lokal anestezi kullanıyor, demiştiniz. Peki sağlık yönünden ikisinin kullanım farklılıkları var mı? Hangisi daha sağlıklı diye bir ayrım yapabilir miyiz?
Şimdi bu çocuğun genel gelişimine bağlı. Biz insanlar her ne kadar birbirimize benzesek de ağrı eşiğimiz çok farklı olabiliyor. Kadın erkek arasında bile bir fark var. Kadınların daha dayanıklı olduğu biliniyor. Erkekler arasında da, bu yalnız bir genetik olay değil, ailenin yetiştirmesiyle de ilgili. Bazı çocuklar hiç iğne korkusu yaşamazlar. Bazıları yaşam boyu, erişkin yaşta bile iğne yaptırmak istemezler, kan vermekte zorlanırlar. O yüzden bunun kişiye göre değerlendirilmesi gerekiyor. Zaten sünnet yapan kişi çocukla görüştüğü zaman, bunu tolore edecek, edemeyecek diyebiliyor ve ona göre lokal ya da genel anestezi kullanılması gerektiği kararını veriyor. Zaten genel anestezi de çocuğun bedenine çok fazla bir zarar verecek türden değil.
Sünnet için serin havalar daha uygun
Sünnet genellikle yaz aylarında yapılıyor, okulların tatil olması nedeniyle. Sünnet için en uygun mevsim yaz mı yoksa başka mevsimlerde de olabilir mi?
Sünnet için serin zaman aslında daha uygun. Yaz aylarında terleme nedeniyle enfeksiyon hastalıklarının, İstanbul gibi yoğun bir yerde hijyenin sağlanma zorlukları göz önüne alınırsa sünnetin kış tatilinde yapılması daha uygun. Bir de, benim kişisel fikrim bu, Sağlık Bakanlığı tarafından sünnetin yıl içine dağıtılarak daha planlı bir şekilde yapılmasının daha doğru olacağını düşünüyorum. Örneğin, bir genelge yayınlayarak bu yaz aylarındaki yığılmayı önleyebilir.
Bazı ebeveynler okul ortası, şubat tatilinde yaptırıyorlar, o daha uygun. Yaz aylarında enfeksiyon riski daha yüksek olduğu için kış ayları sünnet için daha uygun. Bir de sünnet öncesinde, ebeveynler çocuklarını çocuk doktorlarına, ürologlara götürürlerse sünnet çevresinin temiz tutulmasıyla ve sünnet derisinin ayrışmasıyla ilgili bilgi alabilirler. Çünkü sünnet öncesi doğal şekilde ayrışma olursa iyileşme süreci daha çabuk ve kolay oluyor.
Peki sünnet öncesinde nasıl bir ön hazırlık yapılmalı. Hem psikolojik açıdan sünnet korkusunu yenmek adına olarak anne babalara ne gibi tavsiyeleriniz olabilir, hem de biraz önce söylediğiniz dönemle ilgili olarak ne söyleyebilirsiniz?
Hepimiz sünneti, ‘çük kesme’ olarak kullanıyoruz. Bu çok yanlış bir tabir. Sünnet çük kesme değil, çünkü zaten öyle bir şey değil. Yani sünnet derisi alınıyor. Organın tamamına dokunulmuyor. Küçük bir çocuğa öyle dediğiniz zaman, bu büyük insan gibi bunu algılamıyor. O, organı kaybetme korkusu yaşıyor. Bunu da sağdan soldan duyuyor. O yüzden de biz 8 yaş sonrasını bekliyoruz. Çünkü 8 yaşında bir çocuk doğru düzgün, onun ne olabileceğini, kıymetli organına dokunulmayacağını ayırt edebiliyor. O yaştan küçük çocuklar, anne baba; “Benim oğlum çok akıllı, her şeye aklı eriyor.” diyebilirler. Ama kişinin emosyonel olgunluğu farklı bir olay. Yani çocuklar biz erişkinler gibi düşünmüyor. Biz de çocuktuk ama o zaman nasıl düşündüğümüzü maalesef hatırlamıyoruz. Onun için onlara iyilik yapmak isterken kötülük yapmış oluyoruz. Bir de her ailede bir sivri akıllı çıkıyor. Amca olabiliyor, dayı olabiliyor, işte baltayla şununla, bununla, şakadan söylüyorlar ama çocuk bunu şaka değil gerçek zannedebiliyor. Özellikle yaşı daha küçükse… Üç, dört yaşlarında ruhsal travmaya sebep olabiliyor. Hem psikolojik olarak hazırlanması çok önemli hem de anne babaların, özellikle annelerin, çocukları banyo yaparken sünnet derisi temizliğine biraz daha dikkat etmeleri gerekir.
Eskiden sünneti sünnetçiler yapardı. Şimdi kimler yapmalıdır? Çocuk cerrahisi uzmanları da yapıyor, üroloji uzmanları da yapıyor… Ama sünneti sizce kimler yapmalı?
Ürologlar, çocuk cerrahları ve plastik cerrahlar yapmalı. Ben üroloğum diye bunu yalnız ürologlar yapmalı diyemem. Ayrıca Sağlık Bakanlığı bir genelge yayınlamalı derken çocuğa en az zarar verecek malzeme ve teknik kullanımının belirlenmesi gerektiğini kastetmiştim. Çünkü çok değişik sünnet teknikleri var. Plastikçilerin tekniği var, cerrahların tekniği var, uçurtma tekniği var, koter kullananlar var, kullanmayanlar var…
Belediyeler tarafından toplu sünnet törenleri yapılıyor. Bunları sağlık yönünden nasıl değerlendiriyorsunuz?
Ben bunları tasvip etmiyorum ve karşıyım. Zannediyorum ilk Bakırköy Belediyesi böyle bir şey yapmaya başladı. Herkes kayıt oldu. Kayıt olduktan sonra birlikte fotoğraflar filan çekildi. Ondan sonra insanlara gün verdiler, 10 kişi gelecek, 5 kişi gelecek diye. Sünnetin belli bir zamana yayılarak, hepsinin bir anda değil ama belli gruplar halinde yapılması daha sağlıklı. Çünkü ben toplu sünnetler döneminde Şişli Etfal Hastanesi’nde ihtisas yaparken gece nöbetlerinde feci şekilde çocuklar geliyordu. Anne perişan, baba perişan, çocuk perişan… Sünnet esnasında çok çocuk olduğu için kemostas dediğimiz kanama durdurma tam olmadığı için daha sonra kanamalar yaşanabiliyor.
Son zamanlarda duyduğum kadarıyla belediyeler bunu daha farklı yapmaya başladılar. Belirli hastanelerle anlaşma yapıyorlar. Aileleri bu hastanelere yönlendirerek sünnetler hastane ortamında yapılıyor.
Bir de 2-8 yaş arası sünnet yapılmasını önermiyoruz demiştiniz. Bu aralıkta sünnet yapılan çocuklarda ne gibi sıkıntılar olabilir?
Uzun vadede, anne babanın farkına varmadığı psikolojik problemler görülebiliyor. Ama psikiyatri ve psikoloji bilimi bu konuda uyarılarda bulunuyor. Sünnet yapan kişi olarak biz neyi görüyoruz? Diyelim iki kardeş söz konusu. Büyük olan 8 yaşını doldurmuş, küçük de 4-5 yaşlarında oluyor. Büyük olan rahat bir şekilde oluyor, diğer kardeş yaka paça, bağırış çağırış, kollarından bacaklarından tutularak sünnet oluyor. Ben de itiraf edeyim. Ne kadar istemesem de, anne babaya bunları anlatsam da benim de bu yaşlarda çocukları sünnet ettiğim oluyor. İkisi arasındaki farkı da anne baba görüyor. Ama iş işten geçmiş oluyor. O zaman diyorlar, keşke bunu şimdi yaptırmasaydık. Küçük çocuk daha sonra pansumana gelirken de çekinmeye, ağlamaya başlıyor.
Çocuklar sünnet düğününden önce veya sonra sünnet edilmeli
Sünnet düğünü yapacaklar için çocuklar ne zaman sünnet edilmeli?
Eskiden sünnet ve düğün birbirine yakın yapılıyordu. Ama şimdi insanların çoğu, önceden sünneti yaptırıyorlar, çocuk iyileştikten sonra sünnet düğünü yapıyorlar. Ben bunu doğru buluyorum. İyileşme bir hafta, on gün kadar sürüyor. Aileler düğünü önce yapıp sünneti sonra yaptırabilir ya da sünneti yaptırıp bir hafta on gün sonra sünneti yaptırmalılar ki çocuk da bu şölene katılabilsin,acılar içinde bir köşede kıvranmasın.
Anne babaların kaygısı şu yöndedir genellikle: Çocuğum büyük yaşlarda olsun, daha sonra sünnetini hatırlasın. O yüzden küçük yaşlarda sünnete yanaşmazlar. Çocuğun böyle bir şeyi hatırlaması ya da hatırlamaması, onun sonraki hayatında nasıl bir etkisi olur?
Bence hatırlaması daha iyi. Bizim töremizde daha büyük yaşta bir sünnet söz konusu. Çocuk bilinçli bir şekilde sünneti hatırlarsa, bunun daha olumlu bir etkisinin olacağını düşünüyorum. O da daha sonra baba olacak, onun da çocukları olacak. En azından neler hissedeceğini bilmiş olacak. O yüzden bilinçli bir yaşta olması daha uygundur diye düşünüyorum.
Sünnet gösterişe dönüştürülmemeli
Sünnetin dinimizdeki yeri nedir?
Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Prof. Dr. Mehmet Erdoğan sünnetin dinimizdeki yerini şöyle özetliyor: "Sünnet olma, İbrahimî bir gelenek olarak dinimizde de sünnettir. Vacip diyen imamlarımız da vardır. Ancak bir kişinin Müslüman olduğununda belirtisi sayılageldiği için ayrıca bir öneme sahiptir. O yüzden sonradan Müslüman olmuş kişilerden de sünnet olmaları istenir. Sünnet, fıtrat hadisinde de belirtildiği gibi ağız burun temizliği, saç sakal bakımı, tırnak kesimi gibi yapılması gereken bir tür kalıcı temizlik gibi görülmeli ve bunun ötesinde ona ilave anlamlar yüklenilmemelidir."
Sünnet düğünü ve mevlidi gibi uygulamaların dinde yeri var mı?
Varlıklı ailelerin bu vesile ile özellikle yoksul insanlara ikramda bulunmaları, onları da kendi çocukları ile birlikte sünnet ettirmeleri ve giyindirmeleri, sevindirmeleri çok yerinde bir davranış olur. Sünnetin gösterişe dönüşerek, israfa kaçacak şekilde, özellikle de zengin ve saygın kişilerin ağırlanmasına yönelik bir hal alması, toplumsal katmanlar arasındaki uçurumun giderek daha açılmasına vesile olacağı için dini açıdan da uygun görülemez. Keza sünnet gibi dinî bir geleneğin, içki âlemine dönüştürülmesi de asla hoş değildir. (Zaman)
On5yirmi5