Zuhal Erkek’in röportajı
Son zamanların dillerde sıkça tekrarlanan moda hastalığı “Tükenmişlik Sendromu.” Peki bu sendrom nasıl bir hastalıktır, daha çok kimlerde görülür ve en önemlisi tedavisi var mıdır? Tüm bu soruların cevaplarını Madalyon Psikiyatri Merkezi’nden Uzm. Psikolog Bahar Özkan’a sorduk
DEPRESYON VE DEPRESYON KARIŞTIRILIYOR
Tükenmişlik Sendromu Nedir? Bu sendromun belirtileri nelerdir?
Tükenmişlik sendromu yaşamın yoğunluğu ve içinde bulunulan yaşam şartlarının bir gerekliliği olan talepleri karşılamaya yönelik kişinin hem ruhsal hem de fiziksel olarak kendini yorması sonucu olarak hissedilen bitkinlik ve tükenmişlik olarak tanımlanabilir. Kişi iş hayatında aşırı zorlanma, yorgunluk, ve monotonluk yaşamasına karşılık, yeteri kadar kendine ayıracak zamanı bulamıyorsa, dinlenemiyorsa, içinde bulunduğu yoğun temponun sonucunda kendinden beklediği verimin altında kaldığını görüyorsa tükenmişlik sendromu sinyallerini verebilir. Halsizlik, yorgunluk, enerji kaybı, işlevsellikte kayıp, motivasyonda azalma, dikkat ve konsantrasyonda düşük gibi davranışsal zayıflıkların yanında; duygusal çöküntü (mutsuzluk, çaresizlik, tahammülsüzlük, öfke, duyarsızlaşma) de tükenmişlik sendromunda ilk göze çarpan semptomlardandır. Ayrıca, duygusal ve davranışsal olarak motivasyon kaybı kişinin iş yaşamına dair hevesini tüketebilir ve kişi artık işe karşı kendini olumsuz ve şüpheci bir tavırla yaklaşıyor şekilde bulabilir. Bu da kişinin başarısının azalmasına etki eden önemli bir faktördür. Tükenmişlik sendromu genelde depresyon ile karıştırılır ancak aralarında önemli farklar vardır. Depresyon kişinin olumsuz düşüncelerinin ve ruh halinin tüm hayata yansımış olma durumudur.
MOBBİNG UYGULAMALAR TÜKENMİŞLİK SENDROMUNA SEBEPTİR
Tükenmişlik sendromuna sebep olan etkenler nelerdir?
İş yaşamının koşulları ve kişinin bu koşullara uyum sağlayamaması önemli bir risk faktörüdür. Kişilerin zorlayıcı iş koşullarını değiştirebilecek ve müdahale edebilecek güce ve kontrole sahip olmaması tükenmişlik sendromunda etkilidir. Örneğin, işe gidiş saatlerinin, çalışma miktarının belirsizliği ve kişilerin bu ağır şartlara uyum sağlayamaması, iş tanımının/gerekliliklerinin belirsiz olması ve kişilere yüklenebileceklerinden ağır sorumluluklar yüklenmesi. Kişilerin kişilik yapıları ve beklentileri ile iş yaşantısındaki ilişkilerin ve yöneticilerin tutumlarının uyum göstermemesi, kaotik bir iş yaşamının sürekli kişileri bir şeyler yetiştirmeye zorlaması sonucu kendilerine güven ve yeterlilik duygularının zayıflaması, kişilerin etik ve ahlak anlayışlarının iş yaşamlarındaki koşullar ile zıt düşmesi ve yaşanan olumsuzluklara müdahale edememeleri, iş yerlerindeki mobbing uygulamaları kişileri tükenmişlik sendromuna sürükleyebilir. Ayrıca, kişiler iş yerlerinde bunca zorluk ve olumsuzluk yaşarken, çevrelerinden sosyal destek göremez ve yaşadıkları sıkıntıları tek başlarına göğüslemek zorunda kalırlarsa sendroma yakalanma ihtimalleri artış gösterebilir.
KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ TÜKENMİŞLİK SENDROMUYLA İLİŞKİLİDİR
Bu sendrom daha çok kimlerde görülür?
Her meslek grubunda, ev hanımlığı dahil olmak üzere tükenmişlik sendromu görülebilir. 
Özellikle başkalarına hizmet veren meslek gruplarında en çok görüldüğü araştırmalar tarafından gösterilmektedir. Kişilik özellikleri tükenmişlik sendromu oluşumu ile ilişkilidir. Kontrolcü, mükemmeliyetçi kişilik yapıları, hayata ve iş koşullarına yönelik katı bakış açısına sahip (çok yüksek standartlara sahip olmak, siyah beyaz/”ya hep ya hiç” şeklinde düşünmek vb.) düşüncelerinde ve davranışlarında kendilerini seçeneksiz bırakmaya meyilli olan kişiler olumsuz ve yoğun iş koşullarında tükenmişlik sendromuna yatkınlık gösterebilirler. Ayrıca, sosyal olarak aktif olmayan ya da kendi ihtiyaçlarını önemsemeyip sadece yoğun iş temposunun gerekliliklerine odaklanan kişilerde riskin daha fazla olduğu söylenebilir.
İŞ DIŞINDAKİ AKTİVİTELERİNİZ SİZİN İÇİN ZORUNLULUK OLMAMALI
Tükenmişlik sendromu nasıl önlenebilir?
*Öncelikli olarak kişiler, hayatlarının önceliklerini ve gerekliliklerini gözden geçirmeli ve belirledikleri önceliklerden taviz vermeden, hayatlarında onları mutlu ve keyifli hissettiren özel yaşam unsurlarını bir kenara bırakmadan iş yaşamlarındaki hedeflerine odaklanmalıdırlar. Aile, arkadaş, eş/sevgili ile geçirilen zamanlara, hobilere ve ilgi alanlarına sadık kalmak kişilerin nefes almaları açısından önemlidir. İş dışında önem verilen aktiviteler zorunluluk halini almamalıdır.
*Her kişinin tükenmişlik yaşamasına etki eden faktörler farklıdır, kişiler kendilerini bu duruma getiren faktörleri belirleyip, bu faktörlerin kaynağını, ve olası sebepleri ortaya çıkarıp çözüm odaklı düşünmelidirler.
* Yaşadıkları sıkıntılar ile iş hayatı içinde tek başlarına başa çıkmak yerine, yetkililer ile iletişim halinde olup yaşadıkları sıkıntıları bildirebilir; aynı sıkıntıyı yaşayan kişiler ile takım halinde çözüm üretmeye yönelik çalışabilirler.
*İçinde bulundukları işin ve koşulların kendilerine olan uygunluğunu gözden geçirip, gerçekçi şekilde değerlendirme yapabilirler ve uygun olmadığını anlarlarsa, doğru bir kariyer planı çizmek için adımlar atabilirler
*Yaşadıkları problemleri ve yüklendikleri ağır yükleri yakınları, sevdikleri ya da profesyonel bir ruh sağlığı uzmanı ile paylaşmayı denemeliler
* Belli aralıklarla gün içerinde molalar vermeli, haftada birkaç gün de arta kalan zamanlarda kendilerine zaman ayırmayı denemeliler
*Yaşanan stres ve fizyolojik gerginlikle başa çıkmak açısından, spora, nefes egzersizlerine, yoga/plates/meditasyon gibi uğraşlara yönelebilirler. Uyku hijyenine dikkat etmek (8 saat uyku) ve beslenmelerine dikkat etmek de (yeterli meyve, sebze tüketimi) beden dirençlerini arttıracaktır.
*Son olarak, her şeye yetme ve iş yaşamının getirdiği olumsuz her koşulla başa çıkma konusunda kendilerine koydukları kurallar var ise (en iyisini yapmalıyım, her şeyler başa çıkmak zorundayım, yenilgiyi kabul edemem, yapamıyor olmam başarısız olduğumu gösterir) gibi, bunları gözden geçirip alternatif düşünce yolları ve davranışlara yönelmelidirler. Bu konuda da profesyonel destek almak yardımcı olacaktır.
TÜKENMİŞLİK SENDROMU KENDİ KENDİNE GEÇMEZ
Tedavisi mümkün mü?
Psikiyatrist ve uzman psikolog desteği ile tükenmişlik sendromunun tedavisi mümkündür. Ancak kişiler, yoğun çalışmanın ve iş yaşantısının getirdiği bunalmanın normalliğine kendilerini inandırıp, uzman desteği almanın gerekliliğini bir süre sorgulayabilir, ve bu durum onları daha da kötüye sürükleyebilir. Tükenmişlik sendromunun kendi kendine geçme olasılığı pek yoktur. Tedavi sürecinin uzunluğu kişinin durumunun ağırlığı ile doğru orantılı olarak değişmektedir. Bilişsel davranışçı terapi ve gerekirse ilaç desteği ile sendromun üstesinden gelmek kesinlikle mümkündür.
On5yirmi5.com