Türkiye için önemli halk sağlığı sorunlarından biri.İyot yetersizliği anne karnından itibaren yaşamın tüm dönemlerinde ciddi sorunlara zemin hazırlıyor. Tam da bu nedenle uzmanlar, "Az ama iyotlu tuz kullanın" uyarıları yapıyor.
İyot vücutta büyüme ve gelişmeyi sağlayan tiroid hormonlarının, işlevini yerine getirirken kullandığı en önemli elementlerden biri. Sağlık Bakanlığı iyot yetersizliği hastalıklarının önlenebilmesi için yemek ve sofralarda kullanılan tuzun iyotlu olmasına dikkat çekmek amacıyla bir kampanya başlattı. Ana ve Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü (AÇSAP) koordinatörlüğünde ve UNICEF’in işbirliğiyle yürütülen kampanyada vücudun yaşam boyunca iyoda duyduğu ihtiyaç konusunda farkındalık yaratılması hedefleniyor.
İYOT EKSİKLİĞİ ZEKA GERİLİĞİ YAPIYOR
İyot eksikliği gebelerde düşüklere, erken doğuma, guatr hastalığına, zekâ geriliğine, sağırlığa, dilsizliğe, cüceliğe ve daha birçok hastalığa neden oluyor. İyot yetersizliği, dünyada önlenebilir zekâ geriliği ve beyin hasarında tek temel neden olarak kabul ediliyor.
İyodu her yaş grubunun kullanması gerekiyor. Ama şu bir gerçek ki iyot yetersizliğinden en çok hamile ve bebekler etkileniyor. Çocuklarda da iyot eksikliğinin yol açtığı öğrenme güçlüğü, okul başarısını düşürüyor.
İyot eksikliği ayrıca halsizlik, bitkinlik, tembellik, kilo artışı, deri ve saçlarda kuruma, enfeksiyonlara karşı dayanıksızlık, sürekli üşüme, algıda bozukluk gibi belirtilerle hissediliyor.
ÇÖZÜM BASİT: İYOTLU TUZ
İyot yetersizliğine karşı dünyada en sık kullanılan yöntem tuzun iyotlanması. Sağlık Bakanlığı’nın yaptığı araştırmalara göre Türkiye genelinde iyotlu tuz kullanım oranını giderek artıyor. İyot eksikliği azalıyor. Ancak maalesef bölgeler arasındaki fark sürüyor. Batı bölgelerinde daha az, ancak İç Anadolu ve Doğu bölgelerine doğru gidildikçe artan iyot eksikliği tablosunu mevcut. İyot eksikliği nedeniyle ortaya çıkan hastalıkların tedavisi hem zor, hem de maliyetli. Özellikle İç Anadolu ve İç Anadolu’nun batısındaki illerde belirgin iyot eksikliği saptayan sağlık bakanlığı kamuoyunu bilgilendirerek sorunun hem kolay ve hem de ekonomik bir şekilde çözümlenmesini hedefliyor.
HER YIL 40 MİLYON ÇOCUK İYOTSUZLUKTAN ZEKA GERİLİĞİ RİSKİYLE TANIŞIYOR
İyot, vücuda besinler, su ve deniz ürünleriyle alınıyor. Normal şartlarda vücudumuzda 15-20 mg iyot bulunuyor. Yaklaşık olarak 1.5 milyar kişi ya da dünya nüfusunun yüzde 29’u iyot yetersizliğinin olduğu riskli bölgelerde yaşıyor. Tahminlere göre, her yıl doğan yaklaşık 40 milyon çocuk, annelerinin diyetinde yeterince iyot bulunmaması yüzünden farklı ölçülerde zihinsel gerilik riskiyle karşı karşıya.
GUATR RİSKİNİ AZALTIR
Kişilerin günlük iyot alımlarını artırmak, iyot yetersizliğinin olduğu bölgelerde alınabilecek başlıca önlemlerden. Özellikle bu önlem guatr bulgusunun henüz mevcut olmadığı çocuklarda ve erişkinlerde daha etkili oluyor. İyot alımındaki artış var olan guatrı tedavi etmekten çok, guatrın görülme sıklığının azalmasında etkili. Bazı tiroid hastalarının örneğin graves hastalığı, hashimoto tiroiditi ve sıcak nodülü olan hastaların iyotlu tuz kullanmaları ise sakıncalı.
BAŞKA YÖNTEMLER
İyot yetersizliğine karşı tuzun iyotlanması dışında başka yöntemler de var:
* Ekmeğe iyot katılması
* İyot tabletleri kullanılması
* İyotlu yağ enjeksiyonu ya da iyotlu yağ kapsülleri kullanılması
* İçme suyunun iyotlanması gibi.
BUNLAR İYOT YETERSİZLİĞİ YAPIYOR
Bazı yiyecekler iyot yetersizliğine sebep olabilir. Yiyeceklerde bulunan guatrojenler denen antitroid bileşiklerinin tiroid bezinde iyot taşınmasını engelleyerek iyot yetersizliğinin oluşmasında rolü olduğu biliniyor. Antitiroid bileşiklerinin en önemlileri, lahana, karnıbahar, brüksel lahanası, şalgam, turp vb. sebzelerde bulunan guatrojen maddelerdir.
HAMİLELER İYOT ALMALI MI?
Tüm dünyada bu konuyla ilgilenen hekimler hamile olan ya da hamile kalmayı planlayan kadınların yüksek miktarda iyot içeren maddeler tüketmelerini öneriyor. Bu şekilde önlenebilir zeka geriliğinin birinci sıradaki nedeni olan konjenital hipotiroidizmin önüne geçilebiliyor. Hamileliklerinde yeteri kadar iyot almayan kadınların bebeklerinde konjenital hipotirodizm olmasa bile düşük IQ düzeyleri görülebiliyor. Bununa birlikte genelde normal gıda ile alınan iyot yeterli olduğundan dışarıdan alınması şart değil.
ÜLKELER HALLETTİ
Bazı ülkeler iyot sorununu çoktan halletti. Örneğin İsviçre, iyotlu tuz kullanmaya 1922’de başladı. 1952’de tüm ülke halkına yaygınlaştırıldı ve iyot yetersizliğine bağlı guatr ve zekâ geriliği tamamen ortadan kaldırıldı. Örneğin İran 1994 yılında tüm tuzları iyotladı. Bsit bir spreyle 60 fabrikada iyotlama başlattı. 1996’dan beri iyotsuz tuz satışı yasak. Makedonya, Türkmenistan, Bulgaristan, Hırvatistan, Ermenistan, Bosna – Hersek sorunu ortadan kaldıran ülkelerden.