Bu aralar her şeyi unutmaya mı başladınız, bildiğiniz, tanıdığınız insanlar, olaylar size yabancı gelmeye mi başladı, bazı şeyleri defalarca soruyor musunuz; eşyalarınızı bir yerlerde unutmanızın ötesinde günlerdir planladığınız bir şeyi de günü geldiğinde unuttuğunuz oluyor mu? O zaman bu yazıyı dikkatlice okumanızda fayda var.
Yaşlılığa özgü bir sorun olarak görülen unutkanlığın günümüzde genç ve aktif yaşam içinde olan insanlarda da yoğun bir şekilde görülmeye başlamasının nedenlerini Hisar Intercontinental Hospital Nöroloji Bölümü Uzmanı Doç. Dr. Göksel Somay’dan öğrendik.
Gençlerde de görülebilen unutkanlık probleminde unutma yerine ‘hatırlayamama’ "dikkat eksikliği" konsantrasyon güçlüğü" kavramlarını kullanmanın daha doğru olduğunu dile getiren Doç. Dr. Somay, ‘Yaşlılık sürecinde halk dilinde bunama da denilen demans sendromu gibi hastalıkların ilk belirtilerinden birisi unutkanlık olabilir. Bellek (hafıza) beynimizin en önemli bilişsel işlevidir ki öğrenmemizi, birikimlerimizin depolanmasını ve gereğinde geri çağrılmasını sağlar. Bu süreç nöron denilen beyin hücreleri, hücreler arası bağlantılar olan sinapslar ve bir sürü karmaşık mekanizmalar ile gerçekleştirilir. Bellek yanı sıra algılama, muhakeme, dikkat, yürütücü işlevler gibi diğer işlevlerimiz en az bellek kadar önemli olup bilişsel işlevlerimizin bütününü oluşturur.’ diye konuştu.
Beyin sadece öğrenme değil; aynı zamanda unutma organıdır!
Beynin sadece öğrenme değil, aynı zamanda unutma organı olduğunu bilmek gerekir. İnsan hafızası unutkanlık hastasıdır. İnsan yaşamını devam ettirebilmek adına anlık heyecan, sevinç, üzüntü gibi kendisine yaradılıştan eklenen özellikleri yaşayabilmek için unutmak zorundadır.
Neler unutkanlığa neden olabilir?
Genç yaş grubunda unutkanlığa sebep olabilecek birçok neden vardır. Sıklıkla karşılaşılanları
• Depresyon,
• Dikkat eksikliği,
• Kaygı durumları,
• Stresli yaşam koşulları,
• Uykusuzluk,
• Açlık,
• Bir işi öğrenirken birden fazla şeyle uğraşmak
• Öğrenme ve hafızada tutma tekniklerini yeterince bilmemek
• Tıbbi tedavi gerektiren anemi, kan şekeri değişiklikleri, vitamin eksiklikleri, tiroid hastalıkları gibi rahatsızlıklar etken olabilir.
Eğer sık sık unutmaya başladıysanız…
• Ayrıntılı görüşme ve muayene için uzman bir doktora (nöroloji, psikiyatri) başvurun.
• Gerekli görülürse nöropsikolojik (nörokognitif veya bilişsel) testler denilen testler ile değerlendirme yaptırın. (Bu süreçte unutkanlık ve davranış bozukluğu şikayeti ile başvuran hastaya genel tarama testi yapıldıktan sonra bellek-hafıza, basit ve karmaşık dikkat; yürütücü işlevler (karar verme, planlama, sıralama, organizasyon vs), dil testleri, görsel –mekansal beceriler testleri ve davranış ölçekleri gibi testler uygulanır.)
• Gerekirse laboratuvar tetkikleri olarak kan tetkiki, EEG, beyin MRG/BT tetkikleri istenebilir.
Beynimizi yaşlandıran faktörler…
• Genetik yatkınlık,
• Depresyon, stres,
• Ateroskleroz (damar sertliği),
• Kafa travması,
• Epilepsi,
• Düşük eğitim düzeyi,
• Obezite,
• Hipertansiyon, Hiperlipidemi, Diyabetes mellitus,
• Sigara, alkolizm,
• Tiroid hastalıkları,
• B 12 Vitamini eksikliği (nöroanemik sendrom),
• Demans (Alzheimer vs), Beyin tümörü
Unutkanlığı Ne Zaman Önemsemeliyim?
Sebebi ne olursa olsun, hangi yaş grubunda belirirse belirsin günlük yaşam aktivitelerini etkileyen özellikte ise mutlaka önemsenmeli nöroloji veya psikiyatriye başvurulmalıdır. Bazı belirtiler vardır ki unutkanlık şikayeti artık hastalık haline gelmiştir. Çevrenizde bu belirtileri yaşayan insanlar varsa;
• Yeni yaşanan olaylar ve yeni konuşulan konuları unutuyorsa,
• Söyleyeceklerini unutmaya başladığını fark ediyorsanız,
• Yakınlarını tanıyamıyorsa,
• Yeni gördüğü insanları kısa sürede unutuyorsa,
• Aynı şeyleri sık sık sormaya başladıysa,
• Hesap işlerini yapamıyor, hesapların içerisinden çıkamıyorsa,
• Randevularında aksamalar olmaya başladıysa,
• Bildiği yerleri bulmakta zorlanıyor, kayboluyorsa,
• Karar veremiyor ve sorun çözemiyorsa hemen bir uzmana başvurması doğru bir adım olacaktır.
Sağlıklı Bir Beyne Sahip Olmak İstiyorsanız…
• Stresten, kaygı ve üzüntüden uzak kalmaya çalışın,
• Yeterli ve dengeli beslenme ile kilo kontrolüne dikkat edin,
• Antioksidanları içeren gıdalar alın,
• İyi, kalite uyku ve beslenme düzeni oluşturun,
• Sigara ve alkolden uzak durun,
• Yaşınıza uygun düzenli egzersizler yapın,
• İnsanlarla iletişime geçin, sosyal aktivitelere katılın,
• Sürekli yeni ve kompleks bilgiler edinin,
• Bulmaca, iskambil, satranç gibi yoğun zihinsel aktivite gerektiren oyunları oynayın,
• Kitap okuyun, radyo dinleyin, televizyon izleyin. Bunları yaparken yorumlarda bulunun, tartışmalara katılın.
• Yabancı dilde kelimeler öğrenmeye çalışın,
• İnançlı olun, duanızı eksik etmeyin,
• Aile ve arkadaş ilişkilerinizi güçlü tutun,
• Emekli olmayın, aktif ve her zaman bir amaç için uğraşın,
• Planlı yaşayın,
• Düzenli doktor kontrolüne gidin ve doktorunuzun sağlık ile ilgili tavsiyelerine mutlaka uyun.
İşte beyni geliştiren besinler
– Beyin, sadece glikoz ve oksijenle çalıştığından meyvelerde bulunan meyve şekeri kolayca glikoza dönüşür.
– Sabahları geç kahvaltı ediyor ya da kahvaltıyı ihmal ediyorsanız, o zaman mevsimlik meyve, meyve suyu ve bir bardak ılık su almayı alışkanlık hale getirin.
– Sabah bir tatlı kaşığı bal.
– Zencefil içerdiği maddelerle, beynin yeni fikirler üretmensini sağlar.
– Kimyon akla yeni fikirler getirir.
– Havuç hatırlama yeteneğimizi artırır; çünkü beyin metabolizmasını canlandıran enzimler içerir.
– Ananas ezberlemek için çok yararlı bir besindir.
– Avokado kısa süreli hafıza için tüketilebilir.
– Çilek stresin etkisini azaltır.
– Limon algılama yeteneğini artırır.
– Lahana, troin bezlerinin aktivitesini azaltır ve bu da sinirlenmeye iyi gelir.
– Soğan aşırı yıpranmaya, fiziki yorgunluğa karşı kanı sulandırır. Böylece beyin oksijeni daha kolay alır.
– Balık beyin hücrelerinin gelişimini sağlayan Omega-3 içerir. Haftada bir kez yenmesi tavsiye edilir.
– Yumurta İçindeki kolin maddesi, beyin hücrelerini yeniler, güçlendirir.
– Ay çekirdeği, bir avuç çekirdek yemek sinirleri yatıştırır. Ayrıca kasların gevşemesini sağlayan magnezyum sayesinde iyi bir uyku sağlar.
– Yulaf, vücuda yavaş yavaş ama iyi bir enerji sağlar. Her gün kahvaltıda yemeye dikkat edin.
– Barbunya, besinden alınan B1 vitamini eksik olursa, hafızanın normalden daha zayıf olmasına neden olur. Haftada 2-3 kez yenmelidir.
– Bezelye, Ergenlik döneminde yaşanan anksiyeteyi yok edecek B1 ve B3 vitaminlerini içerir. Haftada en az iki ya da üç tabak alınmalıdır.
– Su, beynin ideal şartlarda çalışması için su oranı yeterli olmalıdır. Günde 6-8 bardak su içilmelidir.
Sabah