Halk arasında daha çok şeker hastalığı olarak bilinen Latince adıyla Diabetes Mellitus (DM) olarak tanımlanan diyabet hastalığı pankreasın yeterli insülin üretememesi veya vücudun ürettiği insülini etkili bir şekilde kullanamaması sonucu oluşan ömür boyu devam eden kronik bir hastalık. Dünyada 250 milyon, Türkiye’de 6,5 milyon kişi bu hastalıktan muzdarip ve her geçen gün bu sayı giderek artmakta. Diyabet her yaşta görülebiliyor, Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, 20 yaş üzeri nüfusun yaklaşık yüzde 7’si diyabet hastası. Diyabet hastalarının tedavi oldum ve iyileştim deme şansları yok, çünkü yaşam boyu süren bir hastalık. Dünyada her yıl 4 milyon insan hayatını kaybediyor ve pek çok kişi de diyabetle birlikte körlük, böbrek yetmezliği, ayak yaraları gibi hastalıklarla tanışıyor. İç Hastalıkları Uzmanı Alev Özsarı ile diyabeti konuştuk.
Halk arasında şeker hastalığı olarak bildiğimiz diyabet hastalığı nedir? Kaç çeşit diyabet vardır?
Diyabet hastalığı vücutta insülin hormonu azlığı ya da etkisizliği sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. 4 çeşit diyabet vardır.
-Tip I Diyabet; Genel de erken yaşlarda (nadir de olsa orta yaşlarda da görülebilir)ortaya çıkan ve mutlak insülin eksikliği sonucu oluşan diyabettir. Tedavisinde sadece insülin kullanılır.
-Tip II Diyabet ; Daha geç yaşlarda ortaya çıkan (günümüzde çocuklarda obezite arttıkça erken yaşlarda da görülebilmektedir) insülinin yeterli kullanılamaması yada yetersiz salınımı nedeniyle oluşan diyabettir .Tedavisinde önce ilaçlar kullanılabilir.
-Gestasyonel Diyabet; Gebelikte ortaya çıkan diyabettir.
-Diğer spesifik Diyabet tipleri
Diyabet hastalığının nedeni genetik midir? Diyabete neden olan, tetikleyen faktörler nelerdir?
Kişinin diyabete genetik olarak yatkınlığı ve çevresel faktörler diyabet oluşumunda rol oynar.
Bir kişiye diyabetik tanısı konulabilmesi için kan şekerinin oranının kaç olması gerekir?
Açlık kan şekerinin 126’nın üstünde olması durumunda ve glikoz yükleme ile ya da rastgele bakılan kan şekerinin 200’ün üstünde olması durumunda diyabet tanısı konulur.
GEBELİKTE DİYABET TANISI ŞART
Daha önce diyabet tanısı konmamış bir hastada diyabet gebelik sırasında ortaya çıkabiliyor. Diyabetin gebelikte ortaya çıkmasının nedeni nedir? Gebelikte nasıl bir tedavi uygulanır? Gebelere bu anlamda neler önerirsiniz?
Gebeliğe bağlı insülin direnci ve genetik yatkınlık varlığında gestasyonel diyabet ortaya çıkar. Doğumla birlikte sıklıkla düzelir, ancak sonraki gebeliklerde tekrarlayabilir. Riskli kişilerde daha erken olmak üzere tüm gebelerde tarama testleri yapılmalı, ihmal edilmemelidir. Diyet ve egzersiz programı ile kan şekeri kontrolü sağlanamazsa insülin tedavisine başlanmalı ve kan şekeri takibi yapılmalıdır.
GİZLİ ŞEKERİM OLUP OLMADIĞINI NASIL ANLARIM?
Gizli şeker nedir? Bir kişi gizli şekerinin olduğunu nasıl anlayabilir?
Açlık kan şekerinin 100-125 arası, tokluk kan şekerinin 140-199 olması durumunda gizli şekerden söz edilir. HbA1c testi ve oral glukoz yükleme testi yaparak tanı koyulur. HbA1c testinin 5,7-6,4 olması diyabet riskini belirtir.
ÇOCUKLARI FAST FOOD’DAN UZAK TUTUN
Diyabet yalnızca yetişkinlerde görülen bir hastalık değil, artık çocuklarda da görülebiliyor? Çocuklarda diyabetin belirtileri nedir? Diyabetli çocuğu olan anne ve babalara neler tavsiye edersiniz?
TİP I diyabet zaten daha çok çocuklarda görülür. Ancak yanlış beslenme ve sonucunda gelişen obezite nedeniyle TİP II diyabet de çocukluk yaşlarında görülmeye başlandı. Çocuklarımızı fast food denilen hızlı yenilen ve bol kalorili besinlerden uzak tutmalıyız. Kola, meyve suyu yerine ayran ve taze meyve sularını tercih etmeliyiz.
UN, ŞEKER VE YAĞDAN UZAK DURUN
Diyabet hastaları için en önemli konulardan bir tanesi beslenme. Diyabet hastaları nasıl beslenmeli? Diyabet hastalarının en çok kaçınması gereken gıdalar hangileridir?
Diyabet hastaları da herkes gibi sağlıklı beslenmeli. Un, şeker ve yağdan uzak durmalı. Şeker yerine abartılı miktarda olmamak şartı ile tatlandırıcı kullanabilirler. Hayatta zevk aldığı şeylerden vazgeçmeden diyabetle yaşamayı öğrenmek gerekir. Örneğin şekersiz çay-kahve içemiyorsa tatlandırıcıları deneyebilir.
YANINIZDA KESME ŞEKER BULUNDURUN!
Şeker hastalarının kan şekeri sık aralıklarla düşebiliyor. Kan şekeri düştüğünde neler yapılmalı?
Şeker hastaları yanlarında kesme şeker bulundurmalı ve ani kan şekeri düşmelerinde bilinci yerinde ise hemen şeker yemeli. İnsülin kullanan hastalar şekerin yanı sıra yanlarında glukagon iğnesi taşımalı ve kullanımını öğrenmelidirler
BİTKİSEL ÜRÜNLERE ÇOK GÜVENMEYİN!
Şeker hastaları için şekeri düşürücü pek çok bitki önerilebiliyor. Tarçın kürü, yaban mersin, ceviz gibi pek çok tavsiye aklıma gelenlerden bir kaçı. Bir hekim olarak siz şeker hastalığının tedavisinde bitkilerin kullanımını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Bitkilerin gücünü yok sayamayız. Birçok ilaç bitkilerden elde edilir. Ancak ilaç haline gelen doğal ya da sentetik ürünler birçok testten geçer. Yan etkileri, kaç miligramının ne işe yaradığı, kimlerin kullanabileceği saptanır. Bu nedenle ilaçlar daha güvenli kullanılır. Bitkisel ürünlere çok güvenmemeliyiz, az miktarlarda tedaviyi bırakmadan denemelerin zararı olmayabilir. Unutmamalıyız ki bitkisel ürünler bazı hastalıklara iyi gelirken bazı hastalıkları azdırabilir.
On5yirmi5