Irak Cumhurbaşkanı Fuad Masum hükümeti kurma görevini Meclis Başkan Yardımcısı Şii politikacı Haydar El Abadi’ye verdi. Başbakan Nuri El Maliki Masum’a çok tepki gösterdi ve anayasanın ihlali ve darbe girişimi olarak tanımladı. ABD Başkanı Obama da Abadi’ye destek verdiklerini açıkladı ve Irak’ın toprak bütünlüğüne vurgu yaptı. Irak’ta yaşanan bu son gelişmeleri Galatasaray Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Beril Dedeoğlu’yla konuştuk.
Irak’ta neler oluyor? Irak karmaşaya doğru mu gidiyor?
Aslında zaten Irak’ta karmaşa mevcut, siyasi bir otorite yok. Maliki’nin hükümeti kuramadığı bir ortam var, kursa da otorite sağlayıp sağlayamayacağı belli değil. Hatta Irak’ın bu hale gelmesinde ve IŞİD’in bu kadar güçlenmesinde Maliki’nin uygulamalarının çok fazla etkisi var. Dolayısıyla bugünkü süreç otorite boşluğunu ortadan kaldırmaya yönelik ve IŞİD karşısında siyaseten ve askeri olarak güç birliği oluşturmaya çalışmakla ilgili ve anladığım kadarıyla İran ve Amerika da bu konuda işbirliği içerisinde çalışıyorlar.
ABD Başkanı Barack Obama, Abadi’ye destek vermeye hazır olduklarını ifade etti. Maliki’nin yerine Abadi’nin hükümet kurmakla görevlendirilmesini “ümit verici bir adım” sözleriyle yorumlayan Obama, Irak’ın toprak bütünlüğüne vurgu yaptı. ABD’nin Abadi’ye desteğinin hem Irak hem de bölge açısından nasıl bir etkisi olur?
Eğer Abadi etkili olur, Amerika ve İran’ın da desteğini alarak Şiileri, Kürtleri hem de Sünnileri bir araya getirecek dengeli bir hükümeti kurarsa muhtemelen IŞİD gibi kuruluşların hareket alanı daralır. Benim gördüğüm kadarıyla canla başla da buna uğraşılıyor.
Şii ittifakın, Irak Meclis Başkan Yardımcısı Haydar El Abadi’yi Maliki’ye karşı başbakan adayı olarak göstermesi Maliki’ye Şiilerin de sırtını döndüğünü ve yalnız kaldığını göstergesi olarak yorumlanabilir mi?
Maliki’nin Şiilerle olan ilişkisinde de netameler vardı ama Maliki’nin siyasi anlamda aşırı otoriter, ayrımcı ve çok açık bir şekilde İran yanlısı tutumu bütün kesimleri mutsuz hale getirmişti. Dolayısıyla Haydar El Abadi Şiileri yeniden siyasetin içine çekecek bir isim olarak da karşımıza çıkıyor. Ben Maliki’nin Şiileri küstürdüğünü pek düşünmüyorum, Maliki’nin uyguladığı politikalar nedeniyle konu bu noktaya gelmiş oldu.
Nuri El Maliki Cumhurbaşkanı’nın hükümeti kurma görevini Abadi’ye vermesini “anayasanın ihlâli ve darbe girişimi” olarak tanımladı ve yargıya başvuracağını açıkladı. Maliki açısından baktığımız zaman bu durum ne ifade ediyor. Maliki’nin bundan sonraki adımı ne olur?
Maliki’ye Mısır’daki gibi olmasa bile söylediği türden bir uygulama yapıldı, görevden azledildi. Maliki siyasi bir muhalefet olarak varlığını sürdürür diye tahmin ediyorum. Ama eğer şu an iç güçler ve dış dengeler Maliki’nin iktidarını ya da varlığını dikkate almayacaklarsa, Maliki çok fazla etki oluşturamaz. Bir de üstelik ortada IŞİD var, Kürtlerin bağımsızlık talepleri var… Ortada bu kadar tehdit varken Maliki’nin oluşturacağı bir muhalefet o kadar etki yapmaz.
Haydar El Abadi ise Cumhurbaşkanı’ndan görevi aldıktan sonra tüm Iraklıları eski adı IŞİD olan İslam devleti örgütüne karşı birleşmeye çağırdı. IŞİD’in etkisi azalır mı? IŞİD’le yeni dönemde mücadele nasıl olur, ortam nasıl şekillenir?
Eğer Abadi böyle bir hükümeti kurar ve bu hükümetin tarafları IŞİD’le mücadele çerçevesinde bir araya geldiğini belli eder ve hakikaten de bir irade gösterilirse, IŞİD’in dar bir alana sıkıştırılması mümkün olur. Zaten bu konuda peşmergeler ve ABD’de de yardım ediyor. IŞİD’in belki tamamen bertaraf edilmesi mümkün olmayabilir ama dar bir alanda tutulması, hareket kabiliyetinin sınırlandırılması mümkün olabilir.
İran Irak Cumhurbaşkanı Fuad Masum hükümeti kurma görevini Meclis Başkan Yardımcısı Şii politikacı Haydar El Abadi’ye vermesi karşısında nasıl bir tutum takınacaktır?
İran Abadi’yi destekleyecektir, bir ittifak hükümeti kurmasının yanında olacağını belirtecektir ve bu konuda bütün uluslararası güçlerle aynı tutumu sürdürdüğünü beyan edecektir. Çünkü unutmayalım, İran’in böyle bir tutum sergilememesi durumunda hem Abadi’yi kaybetme ihtimali var, hem IŞİD’in büyüme ihtimali var hem de Kürtlerin de bağımsızlığa gitme ihtimali var. Bu ihtimaller karşısında İran riske girmeyecektir.
Bu gelişme Irak ile Türkiye ilişkileri nasıl etkilenir? Özellikle Irak ve Türkiye arasındaki ekonomik ilişkiler etkilenir mi? Türkiye’nin Kuzey Irak politikası bundan sonra nasıl devam eder?
Pozitif etkilenir, çünkü şuanda Irak’ta olup bitenlerden Türkiye ekonomik olarak olumsuz etkileniyor. Dolayısıyla bu gelişmelerden Türkiye olumlu etkilenecektir diye düşünüyorum. Türkiye’nin Kuzey Irak ile de ilişkileri devam eder, burada bir sorun çıkacağını hiç zannetmiyorum.
On5yirmi5