1948 Türkiye iktisat Kongresi, 22-27 Kasım 1948’de, Ahmet Hamdi Başar (Limancı Hamdi) ‘ın kurduğu İstanbul Tüccar Derneği’nin girişimiyle İstanbul, Taksim Belediye Gazinosu’nda yapılmış; irtibat merkezi olarak, Galata Yolcu Salonu’nun 3. katındaki tarihi Liman Lokantası, sabahtan gece yarısına kadar, kongre üyelerinin emrine amade kılınmıştır.
Atatürk’ün 1923 yılında tertiplediği (düzenlendiği) İzmir İktisat Kongresi’nden sonra 2. defa düzenlenen, Cumhuriyetin en önemli ve özellikli kongresidir. 1923 İzmir İktisat Kongresi Atatürk tarafından düzenlenip, ilk Kongre olma özelliğini taşırken; bu defa bu ikinci Kongre halk kuruluşları tarafından, tamamen halkın, İnönü’nün ekonomi politikalarına karşı demokratik bir kalkışma niteliği taşıması daha da büyük bir önem arz etmektedir. Öyle ki, 27 yıllık ilk Cumhuriyet hükümetinin değişerek, 1950 seçimlerinde Demokrat Parti’nin ezici çoğunluğuyla iktidara gelmesi, Millî Şef’liğin sona ermesi ve dolaylı olarak da 1960 Darbesi’ne yol açan etkenlerden biri olması özelliğine de sahiptir.
İnönü Hükümeti’nin, özel teşebbüse baskıcı ekonomik politikalarına karşı bir tepki olarak düzenlenmiştir. Özetle, Türk sanayici ve iş adamlarının da ülke ekonomisinde söz sahibi olmak istemeleri; Muamele Vergisi gibi sanayileşmeye engel teşkil eden (engel olan) vergilerin kaldırılması veya yeniden gözden geçirilmesi talep edilmektedir (istenmektedir). Ülke çapında 1300’den fazla iş insanı ve sanayiciye davetiye gönderilmiş, 1100 kadar katılımcı yurdun her köşesinden gelerek Kongreye katılmıştır.
Kongrenin devamı müddetince (süresince) Galata Yolcu Salonu’nda bir irtibat (bağlantı) bürosu kurulmuş ve bu büro 4 Aralık 1948 Cumartesi akşamına kadar çalışmıştır.
1948 Türkiye İktisat Kongresi’nin kanuni ve idari mesuliyeti (sorumluluğu) İstanbul Tüccar Derneği’ne aittir.
İstanbul Tüccar Derneği Yönetim Kurulu, 29 Haziran 1948 Salı günü yaptığı toplantıda, memleketin aktüel (güncel) iktisadi meselelerini (sorunlarını) memleket ölçüsünde bir inceleme ve müzakere (fikir alışverişinde bulunma, oylama) konusu yapmak üzere İstanbul’da bir Türkiye Ticaret ve İktisat Kongresi akdini kabul ve bu hususta (konuda) hazırlanan yönetmeliği tasdik ederek (onaylayarak), Kongrenin düzenlenme ve idaresi için İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası, Bölge Sanayi Birliği, Türkiye İktisatçılar Derneğiyle İstanbul Tüccar Derneği temsilcilerinden müteşekkil bir Tertip Komitesi (düzenleme alt kurulu) oluşturulmasını karar altına almıştır.
Bu karar üzerine kurulan Tertip (düzenleme) Komitesi, ilk içtimaını (toplantısını) 3 Ağustos 1948 Salı günü saat 17:00’de İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası’nda yapmış ve Kongre Yönetmeliğini tasdik (onaylama) ve gündemini tespit ederek (belirleyerek) faaliyete (çalışmaya) başlamıştır.
Kongrenin toplanmasını ve idaresini temin (sağlamak) için İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası, İstanbul Bölge Sanayi Birliği, Türkiye İktisatçılar Derneği ve İstanbul Tüccar Derneği’nden yollanmış üçer temsilci ile Türk Ekonomi Kurumu’nun temsilcilerinden oluşan bir Tertip Komitesi (düzenleme alt kurulu) oluşturulmuştur.
Kongreye; zamanın milletvekilleri, devlet teşekkülleri mensupları (kamu kuruluşları yetkilileri), profesör ve akademisyenler, matbuat erkânı (gazeteciler), tüccarlar, sanayiciler ve iş adamları katılmışlardır.
Basın, Kongre görüşmelerini uzun süre gündemde tutmuştur.