Türkiye (Anadolu) Selçuklu Devletinin Kültürel ve Sosyal Tarihi;
Devlet yönetimi:
*Türkiye Selçuklu Devleti birçok alanda Büyük Selçuklu Devleti’ni örnek almıştır.
*Ülke topraklarının hükümdarailesinin ortak malı kabul edildiği veraset anlayışı, hükümdarın görev ve yetkileri, hükümdarlık alametleri,merkez, toprak ve eyalet yönetimi anlayışı her iki devlette de temelde aynışekildedir.
* AncakTürkiye Selçuklu Devleti’nde merkezi otorite daha güçlüydü.
*Türkiye Selçuklu sultanları BüyükSelçuklu hükümdarlarından farklı olarak Farsça unvanlar (keyhüsrev, keykavus, keykubat gibi)kullanmışlardır.
*Sultanların çocukları melik unvanıyla eyaletleri yönetirlerdi. Meliklere yardımcı olarak atabeydenilen devlet adamları görevlendirilirdi.
*Türkiye Selçuklu Devleti’nde devlet işleri Büyük Selçuklu Devleti’nde olduğu gibi Büyük Divanda
(Divan-ı Saltanat) görüşülürdü.
*Ayrıca bu divana bağlı olarak şu divanlar oluşturulmuştur: Divan-ıIstifa (Malî işlerle ilgilenir.), Divan-ı Arz (Ordunun maaş, giyecek, yiyecek, techizat işleriyleilgilenir.), Divan-ıIşraf (Askerî ve hukuki işler dışında devletin tüm işlerini teftiş eder.), Divan-ıInşa(Iç ve dış yazışmalarla ilgilenir.), Niyabet-i Saltanat (Hükümdar başkentte olmadığı zamanlardadevlet işleri ile ilgilenir), Pervaneci Divanı (Ülke topraklarının kayıt defterlerini tutar, has ve iktalaraait kararları düzenler.).
*Bizans Imparatorluğu ve Ermenisınırlarındaki “uc” denilen bölgeleri ise beyleryönetirdi.
*Selçuklular bakır, gümüş ve altın paralarbastırmışlardı.
*Ilk madenî parayıI. Mesut, ilk altın parayı ise II. Kılıç Arslan bastırmıştı.
*Türkiye Selçuklularındakiaskerî teşkilat, Büyük Selçuklu Devletiordusunun devamı durumundaydı. *TürkiyeSelçuklu Devleti deniz ticareti ve donanmayaverdiği önemle Büyük Selçuklu Devleti’ndenayrılmaktaydı.
*Türkiye Selçukluları, hem ticareti geliştirmek hem de denizlerde hâkimiyeti sağlamak için Sinop ve
Alâiye (Alanya) gibi liman şehirlerinde tersaneler kurdu.
*Türkiye Selçuklularında donanma komutanlarına Reisü’l bahr veya Melikü’s sevahil adı verilirdi.
SOSYAL HAYAT
*Türkiye Selçukluları, Moğolların baskısından kaçan Türkmenleri Anadolu’yayerleştirdiler. Bunlar arasında mutasavvıflar da bulunmaktaydı. *
*Bu mutasavvıflardan MuhyiddinArabî, Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî, Yunus Emre ve Sadrettin Konevî görüş ve düşünceleriylesadece yaşadıkları dönemi değil daha sonraki zamanları da etkilemiştir.
*Türkiye SelçukluDevleti’nde hukuk, Büyük Selçuklu Devleti’ndeolduğu gibi “şer’i hukuk ve örfi hukuk” olmak üzere iki kısımdan oluşuyordu.
*Şer’i hukuk sisteminde kadılar, din ve hukuk ile ilgili işlerde yetkili idiler.
*kadıların başkanına kadiü’l kudat denirdi.
*Örfi hukuk sisteminde mahkeme, devlete isyanetme, devletin düzenini bozma ve kanunlara uymama gibi siyasi suçlarla ilgili davalara bakardı.
*Bu türden davalara bakan mahkemelerinbaşkanına emir-i dad denirdi. Emir-i dad,geniş yetkilere sahipti.
*Veziri ve divan üyelerini yargılama ve tutuklama yetkisi vardı.
Kültürel Hayat:
*Türkiye Selçuklularızamanında devletin yazışma ve bilim dili Arapça;edebiyat dili ise Farsça idi. Farsça, XIII. Yüzyılınikinci yarısında devletin yazışma dili oldu.
*Türkçenin resmî dil olarak yerleşip gelişmesinde,Türkmen beylerinin önemli hizmeti vardır. KaramanoğluMehmet Bey 1277 yılında Konya’da açıkladığı fermanla,Türkçeyi devlet dili hâline getirmiştir.
*Moğol saldırılarının önünden kaçıp Anadolu’yagelen yazar, şair ve bilim adamlarıAnadolu’da bilim veedebiyatın gelişmesinde önemli katkı sağlamışlardır.
* Türkiye Selçuklu Devleti, bilim alanında en gelişmiş döneminiAlâeddin Keykubad zamanında yaşamıştır.
(Abid Yaşaroğlu Hocanın Ders Notlarından)