Tarih Yazıcılığının Gelişimi Nedir? Tarih Yazıcılığı ile İlgili Gelişmeler Nelerdir?;
TARİH İLE YAZI ARASINDAKİ İLİŞKİ
* Tarih YAZI ile başlar. Yazıdan önceki devirler hakkında sağlıklı bilgi edinmek zor olduğundan, bu dönemlere “Tarih Öncesi Devirler= Prehistorik Devirler” veya “Karanlık Çağlar” denir.
Tarih Yazıcılığının Gelişimi
*İnsanlar, çeşitli alanlarda edindiği tecrübeleri gelecek nesillere aktarmak için olayları kaydetme ihtiyacı duymuştur. Bundan dolayı kendileri ile ilgili çeşitli konuları yazılı hâle getirmişlerdir.
*Hititlerde anallar (yıllıklar), Kök Türklerde kitabeler, Osmanlılarda vakayinameler, Ruslarda kronikler tarih yazıcılığına örnek gösterilebilir.
*Ancak tarih yazıcılığı insanların ihtiyaçlarına, beklentilerine, dönemin siyasi, sosyal, ekonomik, kültürel özelliklerine göre değişiklik göstermiştir.
*Bunun sonucunda farklı tarih yazım ve kuramları ortaya çıkmıştır. Bunun temel sebebi, insanların zaman içerisinde düşünce ve ihtiyaçlarında meydana gelen değişikliklerdir.
HİKÂYECİ TARİH YAZICILIĞI
*İlk olarak Eski Yunanda MÖ V. yüzyılda yaşamış olan Herodotos (Herodot)’un yazdığı Tarih (Historia) bu türün ilk örneğidir.
*Bu tür tarih yazıcılığında hikâye ve efsanelerle dolu bilgiler nakledilir.
*Genellikle yer ve zamandan bahsedilmekle birlikte sebep ve sonuç ilişkileri üzerinde çok durulmaz.
*XVIII. yüzyıla kadar Avrupa ve İslam dünyası tarihçiliğinde bu tarzda kaleme alınan eserler vardır.
ÖĞRETİCİ TARİH YAZICILIĞI
*Öğretici tarzda eser veren tarihçiler, mensup oldukları toplumu harekete geçirerekmillî birlik ve dayanışma ruhunu geliştirmek istemişlerdir.
*Bu tarzın ilk temsilcisi Thukydides (Tukidides)’ tir.
*Büyük yenilgileri takip eden zamanlarda ya da toplumun fikir yönünden birlik içinde olmadığı dönemlerde bu eserler ilgi çekmiştir.
*ÖzellikleAvrupa’da ve Türkiye’de XIX. yüzyıla kadar bu tarih yazıcılığı devam etmiştir
Araştırıcı tarih yazıcılığı
*18.yüzyılda doğmuştur.
*Bu tarz tarihyazıcılığında tarihî olaylar tek bir sebebe dayandırılmamış,dönemin toplumsal, ekonomik, siyasi, dinî, kültürel yapıları ayrıntılarıyla ele alınmıştır.
*Bu tür tarih yazıcılığında tarih olaylar kaynaklara dayalı olarak araştırılır.
*Ayrıca eserlerde araştırıcı tarih yazıcılığında olayların gelişimi, yeri, zamanı, sebep ve sonuçları ve bunlar arasındaki ilişkiler bir bütün olarak değerlendirilmiştir
YAZI İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER
* İlk yazıyı Sümerler bulmuştur.(Çivi Yazısı)
*Bugün kullandığımız alfabeyi, ilk olarak Fenikeliler kullanmış, onlardan Yunanlılar ve Romalılar alarak geliştirmişler ve böylelikle LATİN alfabesi ortaya çıkmıştır.
*Yazı,Anadolu’ya ilk olarak ASURLULAR tarafından TUNÇ devrinde getirilmiştir.
*Türk Tarihinin ilk yazılı eserleri GÖKTÜRK (ORHUN) KİTABELERİDİR.
*Eski Yunanlılarda MÖ V. yüzyılda Herodotos ile başlayan tarih yazıcılığı Thukydides ile devam etmiştir.
*Orta Çağ Avrupa’sında ise tarih anlayışı, eleştiriden uzak, “kilise tarihi” şeklinde bir gelişim göstermiştir.
*Orta Çağın sonunda tarih yazıcılığına eleştirel yöntemi kazandıran Rönesans düşünürleridir.
*İslam tarih yazıcılığı, VII. yüzyılda olayların hikâyeci anlatım tarzıyla nakledilmesi şeklinde ortaya çıkmıştır.
*XV. yüzyılda Ibn Haldun konularını tarih felsefesi çerçevesinde ele almıştır.
*vakanüvislik, XVIII. yüzyılın başlarından itibaren ön plana çıkmıştır. *Osmanlı merkez teşkilatında devlet tarihçisi olan vakanüvisler, kendilerinden önce yazılan olayları derlemişler ve görevli bulundukları dönemin olaylarını kaydetmişlerdir. * Osmanlı Devleti’nde vakanüvislerden önce olayların kaydını “şehnameci” adı verilen görevliler tutmuştur. *İlk vakanüvis Halepli Mustafa Naima Efendi’dir.
Cumhuriyet Döneminde Tarih Yazıcılığı
*Osmanlı tarih yazıcılığının mirası olan İslam merkezli tarih yorumlarına alternatif olarak 1930’larda Türklerin dünya uygarlıklarının gelişiminde önemli bir yere sahip olduğunu kanıtlamayı amaçlamıştır. *Atatürk’ün 1931’de kurduğu Türk Tarihi Tetkik Cemiyetinin amacı Türk, İslam ve dünya tarihini incelemek ve elde edilen sonuçları her türlü yolla yaymaktır.
(Abid Yaşaroğlu Hocanın Ders Notlarından…)