1915 Öncesi Ermeni İsyanları
Ermeniler, Türk toprakları içerisinde bir Ermenistan Devleti kurmak amacıyla oluşturdukları terör örgütleri vasıtasıyla birçok isyan çıkartmışlardır. Bu isyanlar ve terör olaylarının önemli olanları şunlardır:
Anavatan Müdafileri Olayı (8 Aralık 1882), Armenakan Çeteleriyle Çatışma (Mayıs 1889), Musa Bey Olayı (Ağustos 1889), Erzurum İsyanı (20 Haziran 1890), Kumkapı Nümayişi (15 Temmuz 1890), Merzifon, Kayseri, Yozgat Olayları (1892 – 1893), Birinci Sasun İsyanı (Ağustos 1894), Zeytun (Süleymanlı) İsyanı (1-6 Eylül 1895), Divriği (Sivas) İsyanı (29 Eylül 1895), Babıali Olayı (30 Eylül 1895), Trabzon İsyanı (2 Ekim 1985), Eğin (Mamuratü’l – Aziz) İsyanı (6 Ekim 1895). Develi (Kayseri) İsyanı (7 Ekim 1895), Akhisar (İzmit) İsyanı (9 Ekim 1895). Erzincan (Erzurum) İsyanı (21 Ekim 1895), Gümüşhane (Trabzon) İsyanı (25 Ekim 1895). Bitlis İsyanı (25 Ekim 1895). Bayburt (Erzurum) İsyanı (26 Ekim 1895), Maraş (Halep) İsyanı (27 Ekim 1895), Urfa (Halep) İsyanı (29 Ekim 1895). Erzurum İsyanı (30 Ekim 1895), Diyarbakır İsyanı ( 2 Kasım 1895), Siverek (Diyarbakır) İsyanı (2 Kasım 1895), Malatya (Mamuratü’l-Aziz) İsyanı (4 Kasım 1895). Harput (Mamuratü’l- Aziz) İsyanı (7 Kasım 1895), Arapkir (Mamuratü’l- Aziz) İsya-m'(9 Kasım 1895). Sivas İsyanı (15 Kasım 1895), Merzifon (Sivas) İsyanı (15 Kasım 1895). Ayıntab (Halep) İsyanı (16 Kasım 1895). Maraş (Halep) İsyanı (18 Kasım 1895), Muş (Bitlis) İsyanı (22 Kasım 1895), Kayseri (Ankara) İsyanı (3 Aralık 1895). Yozgat (Ankara) İsyanı (3 Aralık 1895). Zeytun İsyanı (1895 – 1896), Birinci Van İsyanı (2 Haziran 1896). Osmanlı Bankası Baskını (14 Temmuz 1896), İkinci Sasun İsyanı (Temmuz 1897). Sultan Abdülhamid’e Suikast (Yıldız Suikastı) (21 Temmuz 1905). Adana İsyanı (14 Nisan 1909).
Görüldüğü gibi sadece 1897 yılına kadar birçok Ermeni isyan ve tedhiş olayı tespit edilmiştir. Tarihlerinden de anlaşıldığı üzere bütün isyanlar. Ermeni komitelerinin faaliyete geçmesinden sonra süratle artmıştır. Daha sonra kurulacak olan Ermenistan Cumhuriyeti Başbakanı Hovahannes Katchaznuni’nin de “…komiteler, çetelerin teşekkülünü sağlamıştır ve Türkiye’ye karşı giriştikleri harekâta aktif bir şekilde katılmışlardır… Gerçeği muhakeme gücünü yitirmiş ve hayallerimize kendimizi kaptırmıştık…” şeklinde itiraf ettiği gibi, bu komiteler, iyilikle veya zor kullanarak Ermenileri isyana sürüklemiştir.
Yukarıda verilen Ermeni isyan ve tedhiş hareketleri Ermeni komitelerince “Ermenilerin Türklerce katledilmesi” olarak tanıtılmış ve batı ülkelerine, Hristiyan kamuoyuna bu şekilde yansıtılarak büyük gürültü kopartılmıştır. Bu amaçla hemen hiçbir yanlış bilgilendirmeden kaçınılmadan, olaylar tahrif edilerek, dünya kamuoyuna sunulmuştur. Anadolu’nun birçok yerinde çalışmalar yapan Hristiyan misyonerler. İstanbul’daki büyükelçilikler ve Anadolu’daki konsolosluklar bu propagandanın batı kamuoyuna iletilmesinde ve benimsetilmesinde büyük rol oynamışlardır. Bütün bunlara batı basınının aynı paraleldeki yayınları da eklenince. Hristiyan kamuoyu, Ermenilerin gerçeklerle ilgisi olmayan mesajlarını benimsemeye başlamıştır. Aslında, kendi devletlerinin politikaları da bu mesajların benimsenmesini gerektirmekteydi. Üstelik batıya göre bu olay “Hristiyanlarla Müslümanlar arasında cereyan eden bir çatışmaydı ve vahşi Müslümanlar, masum Hristiyanları katletmekteydi”. O hâlde yapılacak tek bir iş vardı, o da Müslümanlara karşı Ermenileri desteklemek ve himaye etmekti. Bu dönemde gerçekten de böyle yapılmıştır Ancak, meselenin aslının hiç de böyle olmadığı ve Ermeni komitelerinin bu propagandasının altında, büyük devletleri Osmanlılara karşı silâhlı müdahaleye zorlamak amacının yattığı belgelerle sabittir.
Ermeni isyanlarının nedeni ne sefalet ne ıslahat ne de baskıya tâbi tutuldukları iddiasıdır. İsyanların nedeni. batılılar ile Rusya’nın. Ermeni komiteleri ve kilisesi Rusya ile işbirliği hâlinde Osmanlı İmparatorluğu’nu parçalamak istemeleridir. Osmanlı Devleti ise bu isyanlar karşısında, her devletin yapacağını yapmış ve isyan eda asilerin üzerine kuvvet göndermiştir. Ancak, yukarıda lafı da izah edildiği gibi. her isyanın bastırılması yeni bir “katliam” olarak sunulmuştur.
Ermenilerin gerçekleştirdiği tedhiş hareketleri nedeniyle yakalanan komiteciler, yine büyük devletlerin yardımıyla serbest bırakılmıştır. Zeytun isyanının, Osmanlı Bankası işgalinin Padişah II. Abdülhamit’e yapılan suikast girişiminin elebaşıları dönemin büyük devletlerini müdahaleleri sonucunda Osmanlı topraklan dışına çıkmışlar / çıkartılmışlardır. Bu komiteciler daha sonra yeni cinayetler işlemek üzere Osmanlı topraklarına dönmüşlerdir.