TARİHİN TANIMI: *Tarih geçmiş zamanlarda yaşayan insan topluluklarının her türlü faaliyetlerini YER VEZAMAN bildirerek, SEBEP-SONUÇ ilişkisi içinde anlatan bilim dalıdır..
*günümüzdeki olayların açıklanmasında geçmiş, önemli bir yere sahiptir. İnsanoğlu geçmişini öğrenerek geleceği hakkında daha doğru kararlar verebilir. Bu noktada tarih toplumların geleceğine ışık tutan bir bilim dalıdır.
Tarihin Konusu *Yukarıdaki görsellerden de anlaşıldığı üzere insanların her türlü faaliyeti tarihin konusunu oluşturur.
*OLAY Hayat içerisinde tek tek meydana gelen değişmelere olay denir.
*Olgu ise aynı türdeki olayları bir bütün olarak anlatmak için kullanılan bir kavramdır.
*Olgu, olaya göre daha soyut ve geneldir. Belli bir yer ve zaman söz konusu değildir.
*Olayı olgudan ayıran diğer önemli bir özellik ise olayın başlangıç ve bitiş tarihinin belli olmasıdır.
*Olaylar belli bir süre içerisinde meydana gelir;. Olgu genellik ve süreklilik gösterir. Anadolu’nun Türkleşmesi, Türkiye’nin çağdaşlaşması tarihî olguya örneklerdir.
TARİHİN YÖNTEMİ: *Bir sonuca ulaşmak için bilim ve mantığa uygun biçimde yapılan araştırma şekline yöntem denir.
*Her bilim dalı mutlaka bir yöntem kullanmak zorundadır. Sosyal bilimler ve fen bilimlerinin yöntemleri birbirinden farklıdır.
*Sosyal bir bilim olan tarih ise geçmişte yaşanmış ve bitmiş olayları konu edinir.
*Bu nedenle geçmişte yaşanmış olayları yeniden deneye tabi tutmak ve olayla ilgili genel kanunlara ulaşmak mümkün değildir.
*Ayrıca geçmişteki bir olayın aynı şartlarda tekrarlanması da imkânsızdır.
*Tarihin yöntemi, tarihî olayları inceleyerek anlamak ve açıklamaktır.
*Tarihî olaylar hakkında doğru bilgi edinmek ancak o dönemden kalan ve olaya tanıklık edebilecek belge ve bulguların değerlendirilmesi ile mümkündür.
*Bu değerlendirmede sistematik bir yöntem izlenir. Tarihi olayları araştıran bir tarihçi sırasıyla aşağıdaki yöntemleri uygular.
1)-KAYNAK TARAMA: Araştırmaların doğru ve güvenilir olması adına, olaylarla ilgili bütün kaynaklara ulaşılmalıdır.
*Tarihi kaynaklar, oluştuğu döneme ve kaynağın niteliğine göre iki farklı grupta incelenebilir.
*tarihî kaynaklar bilgi veren kaynağın ve malzemenin türüne göre şu şekilde sınıflandırılır.
- Yazılı kaynaklar: Ferman, mühür, para, gazete, hatıra vb.
- Sözlü kaynaklar: Destan, efsane, hikâye, şiir vb.
- Kalıntılar: Arkeolojik buluntular; taş, toprak, kemik, madenden yapılmış eşyalar, mezarlar vb.
- Çizili, sesli ve görüntülü kaynaklar: CD, film, fotoğraf, resim vb.
Oluştuğu döneme kaynaklar, Birinci elden kaynaklar Ikinci elden kaynaklar olmak üzere 2’ye ayrılır.
Birinci elden kaynaklar Olayların yaşandığı döneme ait kaynaklardır.
İkinci elden kaynaklar Birinci elden kaynaklardan yararlanılarak oluşturulan diğer kaynaklardır.
2)- Tasnif(Sınıflandırma): Tarihçi, araştırdığı konuya göre belgelerini belirli bir sistemle ayrıştırır.
*Tarihin sınıflandırılmasındaki temel amaç hem araştırmaların hem de öğreniminin kolaylaştırılmasıdır.
3-Tahlil (Çözümleme)
*Üzerinde çalışılan belgelerin yeterliliğinin ve güvenilirliğinin denetlenmesidir. *Bu aşamada sınıflandırılan bilgilerin içeriği değerlendirilmeye alınır. Bilginin nesnelliğine, güvenirliğine ve kanıtlanabilirliğine dikkat edilir. Böylece eldeki malzeme kullanıma hazır hale gelir.
4- Tenkit (Eleştiri) Çözümlenen belgelerin tenkidi yapılmadan bir sonraki aşamaya geçmek yanlıştır. Bu nedenle yazılı kaynakların doğruluk derecesi, Güvenilirliği, yazıldığı tarih, yazarı, aynı olaydan söz eden farklı kaynaklar arasında uyum ve uyumsuzluk tenkit aşamasında araştırılır. *Belgenin tenkidi iki şekilde yapılır:
İç Tenkit: Kaynaktaki bilgilerin doğru olup olmadığının eleştirilmesidir.
Dış Tenkit: Kaynağın ne zaman, nerede yazıldığı ve basım tarihi gibi tenkidinin yapılmasıdır.
Terkip (Sentez) *Terkip; bilgi ve verilerin sınıflandırılıp tahlil ve tenkitlerinin yapılmasından sonra bir araya getirildiği aşamadır. *Bu aşamada bilgi ve veriler esere dönüştürülmek üzere gözden geçirilir. *Tespitler yapıldıktan sonra eksikliği duyulan bilgiler tamamlanır; fazlalık teşkil eden bilgiler ise çıkarılır.
TARİHİN TASNİFİ(SINIFLANDIRILMASI)
*Tarihi olayların araştırılmasını ve öğretimini kolaylaştırmak için zamana, mekana ve konuya göre sınıflandırma yapılmıştır.
* Bu durumun nedeni tarihin çalışma alanının çok geniş olmasıdır
1)- Zamana Göre Sınıflandırma: Bu sınıflandırmaya göre tarih; çağ ve yüzyıl gibi zaman dilimlerine ayrılmıştır.
* Zaman dilimlerine İlk Çağ, XX. yüzyıl gibi farklı isimler verilmiştir.
*Herhangi bir yüzyılda veya çağda dünyanın her yerinde aynı siyasi, sosyal, kültürel özelliklerin görülmesi beklenemez. Örneğin Anadolu’da Demir Çağının yaşandığı bir dönemde dünyanın başka bir yerinde Tunç Çağı ya da Bakır Çağı yaşanabilmekteydi.
2)- Mekana(Yer) Göre sınıflandırma: Mekâna göre sınıflandırmada belli bir coğrafi bölge incelenir;kıtalarınülkelerin,bölge,şehirlerin tarihi söz konusudur:(Örnek:Türkiye Tarihi, Avrupa tarihi gibi…)
3)- Konuya Göre Sınıflandırma: Öğrenilmek istenen konu ayrıntılarıyla ele alınır. Araştırılmak istenen konunun sınırları bellidir (Örnek: Tıp Tarihi, Sanat tarihi gibi…)
(Abid Yaşaroğlu Hocanın Ders Notlarından)