Soğuk Savaşın taraflarından biri olan Doğu Bloku 1980’lerden itibaren büyük bir değişime mecbur kalmıştı. SSCB dünyadaki güçlü konumunu sürdürmek istiyordu. Fakat SSCB mevcut haliyle bu yarışı sürdürecek güce sahip değildi. Sosyalist Blok içindeki ülkelerde daha fazla özgürlük ve bağımsızlık isteğiyle toplumsal olaylar başlamıştı. Gorbaçov, ocak 1987’de glasnostu perestroikayı açıkladı. Gorbaçov komünist iktidarın baskıcılığını halk egemenliğine yaklaştırmak istiyordu. Ayrıca ekonomik yapıda radikal değişiklerle ülke ekonomisini canlandırmayı ve Sosyalist Blok içindeki toplumsal olayları yatıştırmayı hedefliyordu.
Gorbaçov, iktidarını güçlendirmek ve reformları gerçekleştirmek için güçlü bir siyaset istiyordu. 1988’de devlet başkanı seçilen Gorbaçov halktan da destek almak istiyordu. Bu amaçla çoğunluğu(2/3) halk tarafından seçilen üyelerden oluşan “Halk Temsilcileri Kongresi” kuruldu. Böylece halk ilk defa devlet yönetimine doğrudan katılma imkanı buldu.
Gorbaçov siyasi otoritesini güçlendirdikten sonra sanayi işletmelerine ürün fiyatlarını belirlemede özgürlük tanıdı. “Sosyalist Teşebbüs Kanunu” ile işletmelerin ve yöneticilerine geniş yetkiler verildi. SSCB, 1989’da ani bir kararla 1979’tan beri işgal altında bulundurduğu Afganistan’dan çekildi. Afganistan’dan çekilme süper güç SSCB imajı zedelendi.
SSCB’nin Dağılması
Gorbaçov, SSCB içindeki cumhuriyetlerde başlayan bağımsızlık hareketlerine ve milliyet sorununa çözüm bulmak için Aralık 1990’da “Egemen Devletler Birliği Anlaşması” fikrini ortaya attı. Birlik içindeki en büyük cumhuriyet olan Rusya Federasyonu’nun lideri Boris Yeltsin, Mayıs 1990’da serbest Pazar ekonomik bağımsızlık isteyerek Haziran 1990’da bağımsızlığını ilan etmişti. Aynı zamanda SSCB içindeki birçok cumhuriyette bağımsızlığını ilan etmişti.
10 cumhuriyet tarafından kabul edilen “ Egemen Devletler Birliği Antlaşması”nın 20Ağustos 1991 günü imzalanması kararlaştırıldı. Gorbaçov Kırım’daki yazlığına tatile gitti. Cumhuriyetlerdeki bağımsızlık ilanlarına karşı Gorbaçov’un gerekli tedbirleri almadığını düşünen bazı komutanlar, bakanlar ve KGB 1991günü Gorbaçov’a karşı bir darbe yaptı. Tanklar Rusya Federasyonu Parlementosunu çembere alırken, Boris Yeltsin darbe yapanlara karşı halkı her yerde gösteri ve grevler yapmaya çağırdı. Kısa süre sonra darbe yapanlar dağılmak zorunda kalırken Yeltsin halkın gözünde bir kahramana dönüştü. Karışıklıktan yararlanan SSCB’ye bağlı cumhuriyetlerin tamanına yakını bağımsızlıklarını ilan etti. 19Ağustos 1991’de Kremlin Sarayı’na 1917’den önceki Rus bayrağının çekilmesi, SSCB’nin tarihteki ömrünün doldurduğunun işaretiydi.
Abid Yaşaroğlu Hocanın Ders Notlarından….