17. yüzyılda Osmanlı ticaret gemileri Cherbourg limanına uğrayarak İpek yolu ticaret mallarını Fransa’nın Caen (Kan) adlı şehrindeki büyük ticaret merkezine getiriyorlar ve pazarlıyorlardı. Çin’den, Hindistan’dan gelen mallarla birlikte Osmanlı yerli ürünleri Büyük Türk Pazarı (Pasajı) adı verilen yerde teşhir ediliyordu.
Osmanlı Avrupa’nın Doğu ticaretindeki en mühim yolu idi. Bu sebeple doğudan gelen mallar Caen adlı Avrupa’nın büyük bir ticaret şehrinde ilgi görüyor ve dağıtımı yapılıyordu. Cherbourg limanına inen mallar ile Osmanlı tacirleri ve gemicileri, hâlâ isimlerini koruyan Turqueville (Türkşehri) ve Osmanville (Osmanşehri) kervansaraylarında konaklayarak Caen şehrine gidiyorlardı.
Halihazırda küçük birer köy olarak hizmet veren bu kentler şüphesiz Osmanlı devletinin Avrupa’da zamana bıraktığı derin bir izdir. Bu muhitler aynı zamanda İkinci Dünya Savaşı sırasında Normandiya Çıkarması’nda Amerika tarafından yerleşim yeri olarak kullanılmıştır, bu sebeble hâlâ Amerikan bayrağı dalgalanmaktadır.
Yine 18. asırda Osmanlı Devletinin ilk kez Fransa’ya büyükelçi olarak Yirmisekiz Mehmet Çelebi’yi ataması sonucu Paris’te Osmanlı-Türk etkisi de bariz bir şekilde hissedilmeye başlanmıştı. Mehmet Çelebi’nin her hali Fransızlara tesir etmişti. Dolayısıyla aristokraside “Büyük Türk” algısı başlamıştı. Artık Fransızca diline ‘Türk gibi giyinmek’ ve ‘Türk gibi yaşamak’ gibi tabirler girmişti. Osmanlı tüccarlarının modayı da birlikte getirdikleri Caen şehrinde ise Türk tarihine dair bir ize rastlamaktayız. Fotoğraflarda görmüş olduğunuz, yaklaşık altı metreye uzanan Osmanlı padişahı ve veziri portresi bizleri Büyük Türk Pasajı’nda bekliyor ve şaşırtıyor. Yüzyıllar geçmesine rağmen hâlâ orijinalliğini koruyan bu tablolar Büyük Türk Pasaj’ında dikkatleri celbediyor etmesine ama artık burası bir otopark olarak kullanılıyor. Buna rağmen çarşının göbeğinde Osmanlı boy göstermeye devam ediyor.
Büyük Türk modasının cisimleşmiş bir şekli olarak gördüğümüz Osmanlı portrelerinden sonra ecdad ile gurur duymamak elde değil. Bir Osmanlı hayranı olarak Fransa’da böyle izlere rastlamak beni hayli duygulandırdı açıkçası. Acaba tahrip edilen Osmanlı izlerini de hesaba katarsak ecdad, Avrupa’nın her kıyısında bize selam etmez miydi diye düşünüyorum. Allahualem.
YENİ AKİT