Mondros Ateşkes Antlaşmasından Sonra Kurulan Cemiyetler Nelerdir?;
*Mondros Ateşkes Anlaşmasından sonra ayrılarak bağımsız devlet kurmak isteyen azınlıklar ve Osmanlı Devletini korumak isteyen kişiler çeşitli cemiyetler kurmuşlardır.
*Cemiyetleri 2’ye ayırabiliriz;
Zararlı Cemiyetler:Kendi içinde azınlıkların kurduğu cemiyetler ve milli varlığa düşman cemiyetler olmak üzere 2’ye ayrılır.
Azınlıkların Kurduğu Cemiyetler:Rum, Ermeni ve Yahudilerin bir kısmı Osmanlı Devleti zayıflamasından faydalanarak ayrılıkçı amaçla çeşitli cemiyetler kurmuşlardır.
*Bu cemiyetler arasında Rumların kurduğu başlıca cemiyetler şunlardı;
Mavri Mira Cemiyeti:Patrikhane tarafından kurulan ve Bizansı yeniden ihya etmek isteyen bu cemiyet Yunan hükümetinden doğrudan silah ve para alıyordu.
*Pontus Rum Cemiyeti:1904 yılında Merzifon Amerikan kolejinde kurulan bu cemiyetin amacı İnebolu’dan Batum’a kadar olan topraklarda bir Rum Devleti kurmaktır.
*Etniki Eterya Cemiyeti:Yunanistan’ın kuruluşu sırasında etkili olan ve daha sonra kapanan bu cemiyette karadeniz de bir Rum Devleti kurmak için 1894 yılında yeniden faaliyete geçmiştir.
*Ermenilerin ilk defa uluslar arası bir belgeye geçmeleri Berlin anlaşması ile oldu.
*Bu bölgelerde bağımsız bir Ermeni Devleti kurmak için Hınçak ve Taşnak başta olmak üzere bir çok Ermeni derneği kuruldu.
*Büyük Ermenistan ise ilk defa Paris Barış görüşmelerinde gündeme gelmiş ve kabul görmemiştir.
Milli Varlığa Düşman Cemiyetler:1.Dünya Savaşı sonunda direniş ile hiç bir sonuç alınamayacağını düşünenlere göre Osmanlı Devleti Batılı Devletlerden birinin himayesine dirmeli idi.
*Amerikan mandasını savunan Wilson prensipleri cemiyetini kurmuşlardı. İngiliz mandasını savunanlar ise İngiliz muhipler cemiyetini kurmuşlardır.
*Sulh ve Selamati Osmaniyye cemiyeti ile birlikte Teali-i İslam Cemiyetine göre Kurtuluş için Halife ve padişahın etrafında kenetlenmemiz gerekir.
*Kürt Teali Cemiyeti ise Doğu Anadolu Bölgesinde bağımsız bir devlet kurmayı planlıyordu.
Milli Cemiyetler:Mondros Ateşkes Anlaşmasından itibaren anadoluda işgallere karşı bir direniş başlamıştı.
*Bu amaçla kurulan cemiyetlerden bir kısmı diplomasi, bir kısmı basın ve yayın, bir kısmı ise silahlı direniş yolunu seçmişlerdi.
*İzmir’in işgaline karşı İzmir Redd-il Huk Cemiyeti ve İzmir Müdafaa-i Hukuk-i Osmaniyye Cemiyetlerini kurmuştur.
*Doğu Anadolu Bölgesinde kurulacak bir Ermeni Devletine karşı Erzurum Merkez olmak üzere Doğu Anadolu MÜdafaa-i Hukuk Cemiyeti kuruldu. Bu cemiyet Erzurum Kongresini de toplamıştır.
*Trabzon ve çevresinde bir Rum Devleti tehlikesine karşı Trabzon Müdafaa-i Hukuk-i Milliye Cemiyeti kuruldu.
*Trakyanın işgal tehlikesine karşı da Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kuruldu.
*Adana, Çukurova ve çevresinde Ermeni ve Fransız işgaline karşı Klikyalılar Cemiyeti kuruldu.
*Milli Kongre Cemiyeti ise haklılığımızı duyurmak için basın yayın yolunu seçmiştir.
(Abid Yaşaroğlu Hocanın Ders Notlarından)