Milli Mecmua, Cumhuriyet’in ilanının sonra 1 Kasım 1923 tarihinde İstanbul’da Mehmet Mesih (Akyiğit) tarafından çıkarılmaya başlanmıştır. 1 Haziran 1928 yılına kadar önceleri iki haftada bir, daha sonra her ayın birinde ve on beşinde olmak üzere 112 sayı çıkmıştır. Beş aylık bir sürenin ardından harf inkılâbına rastlayan 1 ve 15 Kasım tarihli iki sayıda yeni harflerle dizili yazıların da yer aldığı bir geçiş süreci yaşamış, 115-145. sayılar arasında (1929-1933) yayımını düzensiz biçimde devam ettirmiş ve kapanmıştır. Uzun bir aradan sonra 15 Nisan 1952’de 1/146. sayı ile yeni bir yayım dönemi başlatan derginin 1955’te 17. sayıya ulaştığı bilinmektedir.
Milli Mecmua kendisine Cumhuriyeti ve çağdaşlaşmayı prensip edinen bir dergidir. Derginin çıkarıldığı yıllar önemli inkılapların gerçekleştirildiği bir döneme rastlamış, yaşanan gelişmelere paralel biçimde tutumu da genel çerçeveli bir benimseyicilikten inkılâpların ayrı ayrı savunulduğu bir noktaya doğru varmıştır. Köprülüzâde Mehmet Fuat’ın harf inkılâbının doğuracağı olumsuz sonuçlara dikkat çeken yazısı dışında Mustafa Şekip Tunç, Ali Haydar Taner ve Halil Nimetullah Öztürk 85 yazılarında harf inkılâbını desteklemişlerdir. Dergi “Türk İnkılâbı Karşısında Müslümanlık” konulu bir anket düzenlemiş, İsmail Hakkı (Baltacıoğlu) bu ankete verdiği cevapta dinde reformu önerip ezanın Türkçe okunması, camilerde secde yerlerinin yükseltilmesi gibi bazı teklifler ileri sürmüştür.
Milli Mecmuanın Yazarları
Derginin başyazıları başlangıçta Yahya Saim ve Hasan Ali Yücel daha sonra düzenli olarak Mehmet Mesih tarafından kaleme alınmıştır. Manzumeleriyle beraber dergide en fazla imzası bulunan Mehmet Mesih’in “Millî Mecmuanın İki Haftası” başlıklı aktüel haber ve yorum sayfalarının da yazarı olduğu anlaşılmaktadır.
Şiirleriyle dikkati çeken yazarlar Halide Nusret Zorlutuna, Necip Fazıl Kısakürek, Ömer Bedreddin Uşaklı, Ali Mümtaz Arolat, Faruk Nafiz Çamlıbel gibi şairler vardır. Derginin yazarlar arasında Ahmet Hamdi Tanpınar, Ahmet Rasim, Ahmet Refik Altınay, Peyami Safa, Ali Canip Yöntem gibi isimler bulunmaktadır.
Milli Mecmua 1923 tarihli sayısı
Dikkat Çeken Yazılar
Milli Mecmuada çıkan bazı yazılar ilgi günümüzde de hâlâ ilgi çekmektedir. Bekir Sıtkı Kunt, “Teknik Apolojisi I-VII” yazısında insanlığın ilerleyen teknolojiyle makineler karşısında modern köleler haline gelmesini eleştirmiştir.
Ölümleri dolayısıyla Süleyman Nazif, Mimar Kemaleddin, Müftüoğlu Ahmet Hikmet ve Mehmet İzzet hakkında yazılara yer verilmiştir. Abdülhak Hâmid, Nedim, Tevfik Fikret ve Ziya Gökalp ağırlıklı özel sayılar hazırlanmıştır. Bu arada çeşitli kişilerle röportajlar yapılmış, mimariyle ilgili bir anket düzenlenmiştir.
Müfide Ferit’in ülkedeki yabancı okullarda Türk kızlarının hristiyanlaştırılmasını konu alan Pervaneler adlı romanı dolayısıyla Mehmet Emin ve Mustafa Şekip değerlendirme yazıları yazmıştır. Mütareke yıllarında İstanbul’da hummalı bir faaliyete giriştiği belirtilen Genç Hristiyanlar Cemiyeti’nin tarihçesi ve emelleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.
“Türkleri İğfal Teşebbüsü” başlıklı yazıda aynı cemiyetin kendini gizlemek için adını Türk-Amerikan Kulübü olarak değiştirdiği bildirilmiş, Batı medeniyetiyle Hıristiyanlığın sınırlarının ayrılması gereğine dikkat çekilmiştir. Bursa Amerikan Mektebi’nde Hıristiyanlığı kabul eden Türk kızları dolayısıyla çıkan bir yazıda ise Türk ailelerinin, evlatlarını bu okullara göndermemeleri konusunda uyarıldığı görülmektedir.