Maraş adının nereden geldiği ve anlamının ne olduğuna dair birkaç görüş ileri sürülmektedir. Ünlü tarihçi Herodot, Maraş şehrini Hitit komutanlarından Maraj adlı birisinin kurmasından dolayı şehre Maraj adı verildiğini belirtmektedir. Hitit İmparatorluğu ( M.Ö. 2000 – 1200 ) zamanında bu devletin önemli merkezlerinden biri olan şehrin adı, Hititlerden kalan yazıtlarda Maraj ve Markasi şeklinde geçmektedir. Maraş’ın adının Hititlerden geldiğini doğrulayan Asur kaynaklarında bu şehrin adı Markaji şeklinde geçer. Asur krallarından Sargon’un zamanından kalan Boğazköy yazıtlarında Maraş’ın adı geçmektedir.Hitit Devleti’nin merkezlerinden biri olan Maraş’ın adı bu dönemde Gurgum şeklinde belirtilmektedir.
M.S. I. yüzyılda Roma İmparatorluğu bölgeyi ele geçirince Maraş’ın adı Germanicia olmuştur. Roma ve Bizans İmparatorluğu döneminde bu adla anılan şehir Müslümanlar tarafından fethedilince ilk şekli ile kullanılmaya başlanmıştır. Arap alfabesinde “j” harfi olmadığından Mer’aş şekline dönüşmüştür. Bunların yanında Maraş adının Arapça “zelzele – titreme” anlamına gelen “Re’aşa” fiilinden türeyerek “Mer’aş” olduğunu da iddia edenler bulunmaktadır. Osmanlılar döneminde şehrin adı bölgede Dulkadiroğulları Beyliği’nin kurulmasından dolayı Zülkadir şeklinde de ifade edilmektedir.
Kahramanmaraş’ın Yeri
Maraş’ın bugünkü yerine taşınmadan önce iki kez yer değiştirdiği rivayet edilmektedir. Bunlardan birine göre ilk Maraş’ın bugünkü şehrin 20 km. güneyinde Erkenez Çayı kenarında Elmalar Köyü’ne yakın Himli Höyük civarında kurulduğu zannedilmektedir. Asuriler tarafından M.Ö.2500 yıllarında Maraş’ın burada kurulduğu iddia edilse de bunun böyle olmadığı, buradaki kalıntıları büyük bir şehir merkezinin harabelerinin olamayacağı ve muhtemel bir Asur ticarî koloni kasabasının Himli Höyük civarında olduğu tahmin edilmektedir. Maraş’ın ikinci yerinin bugünkü Karamaraş denilen ve Namık Kemal Mahallesi’nin bulunduğu yer olduğu söylenilmektedir. Maraş’ın, buraya Hamdanoğulları Hükümdarı Seyfüddevle tarafından (M.S. 944-967) taşındığı belirtilir. Şehrin şimdiki kale ve çevresine ise Dulkadiroğlu Alaüddevle tarafından taşındığı tahmin edilmektedir. Yukarda bahsedilen görüşlerin doğruluğu tartışılmaktadır. Maraş’ın bugünkü olduğu yerde ve bilhassa da Mağaralı Mahallesi’nin bulunduğu mevkide kurulduğunu öne süren araştırmacılar da bulunmaktadır.
Mağaralı Mahallesi civarında bulunan arkeolojik bulgular da buranın çok eski dönemlerden beri yerleşim merkezi olduğunu ispatlamıştır. Ayrıca, kalenin de tarihi Hititlere kadar dayanmaktadır. Maraş’ı ilk fetheden Müslüman Arapların, fetihlerini belirten kaynaklar, Maraş’ın ortasında büyük bir kale olduğunu ve etrafının hendeklerle çevrilmiş bulunduğunu (hendeklerden kastedilen kalenin iki tarafındaki dere) açıklamaktadır. Ayrıca Maraş’ı kuran Hititlerin, Anadolu’ya Asurlar’dan önce sahip oldukları görülmektedir. Hitit tarihinin Anadolu’daki başlangıcı belli değildir. Ancak M.Ö.2000’li yıllarda yazılı belgeler sayesinde Hitit tarihi bilinmektedir.
Maraş’ın yerinin, birkaç defa yer değiştirdiği görüşlerinin ortaya çıkmasının sebebi bilhassa Arap kaynaklarında buraların tarihi anlatılırken, Maraş’ı fetheden Müslüman komutanların şehri ele geçirdiklerinde “şehri yeniden bina etti” ifadesinin kullanılmasıdır. Bu ifade şehri tamir etti, onardı, yeniden inşa etti anlamlarına gelmektedir.
Tarih Öncesi Devirlerde Kahramanmaraş
Maraş ve çevresinin tarih öncesi devirleri tam olarak aydınlatılamamıştır. Çünkü bölgede bulunan birçok höyükte kazı çalışmaları yapılamamıştır. Sadece Maraş’ın 35 km. güneydoğusunda bulunan Domuztepe Höyüğü’nde şu anda hâlâ devam eden kazı çalışmalarında bölgenin M.Ö. 5000 yılına kadar giden tarih öncesi devrine ait arkeolojik buluntulara rastlanılmıştır. Yaklaşık 20 hektarlık bir alana yayılan Domuztepe Höyüğü’nün bu genişliğe ulaşması ilginçtir. 7000 yıl önce burada bu kadar büyüklükte bir yerleşim merkezinin bulunması, buranın ticarî bir koloni olduğunu göstermektedir. Buranın Irak, Kuzey Suriye, Anadolu ve Akdeniz’i birbirine bağlayan ticaret yolunun kesiştiği bir nokta olduğu anlaşılmaktadır. Kuzey Suriye’de Tell Halaf Höyüğü’nde çıkan arkeolojik bulgularla Domuztepe Höyüğü’ndeki bulguların birbirine benzerliğinden dolayı Halaf Çağı olarak adlandırılan bir medeniyetin bölgede yaşandığı anlaşılmaktadır.
Domuztepe Höyüğü’ndeki kazıda tarih öncesi döneme ait seramikler, mühürler vs. eşyalar üzerinde resimlere rastlanmıştır. Bu çizimler arasında bitkiler, hayvanlar ve insan sembolleri bulunmaktadır. Açılan bir mezarda bir çok insan iskeleti görülmüştür. Bu örneklerle insanların ölü gömme törenleri hakkında bilgi sahibi olunmaktadır.
Domuztepe Höyüğü kazısı ve daha sonra yapılacak kazılarla Maraş bölgesinin yazı öncesi tarihi hakkında daha ayrıntılı bilgilere ulaşılması mümkün olabilecektir.
Domuztepe Höyüğü’nden başka Prof. Kılıç ÖKTEN’in Pazarcık çevresindeki Gani ve Bozdağlarının (Sarıl ve Ardıl köylerinin bulunduğu yer) güney yamaçları ile Maraş-Göksun yolunun sağına rastlayan Delihübek Dağı’nın eteğindeki Döngel Mağaralarında tarih öncesi devirlere ait bulguları ele geçirmesi, insanların binlerce yıldan beri buralara gelip yerleştiklerini göstermektedir. Maraş’ın Orta Tunç Çağı’nda önemli bir konumda Mezopotamya ve Kuzey Suriye’yi Orta Anadolu’ya bağlayan yol güzergâhında olduğu görülmektedir. Mezopotamya’dan yola çıkan tüccarlar Birecik’ten Fırat’ı geçtikten sonra Maraş-Göksun yoluyla Kaniş’e gitmekteydiler.
MARAŞ’A NEDEN KAHRAMAN ÜNVANI VERİLDİ?
Maraşın Kurtuluş Savaşında şehir halkı ile birlikte topyekün direniş göstermesi ve çevre vilayetlerininde yardımına koşması büyük takdir toplar ve Kurtuluş Savaşı sonrasında Maraşa bir yazı gönderilerek Milli Mücadeleye katılanların listesi istenir. Şehrin ileri gelen yöneticileri toplanır, bir durum tespiti yapar. Sonunda Ankaraya Maraşta Milli Mücadeleye katılmayan tek fert bile yoktur cevabı verilir. Bunun üzerine 5 Nisan 1925 yılında toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisi İstiklal Madalyasının Maraşta fertlere değil, şehir halkına verilmesi kararlaştırılır. Maraşa bir adet Kırmızı Şeritli İstiklal Madalyası ile ödüllendirilir.
Maraş şehri yine Milli Mücadeledeki fedakarlığından ötürü TBBM tarafından 7 Şubat l973 tarihinde de Kahramanlık payesiyle de ödüllendirilir. Kahramanmaraşlı 1925 yılından beri her yıl kurtuluş günü olan 12 Şubat Bayramında İstiklal Madalyasını Şanlı Bayrağına törenle takarak, geçmişini yadeder.
KAHRAMANMARAŞ’A İSTİKLAL MADALYASI NEDEN VERİLDİ
Kahramanmaraş’ın Kurtuluş Savaşın’da şehir halkı ile birlikte topyekün direniş göstermesi ve çevre Vilayetlerinde yardımına koşması büyük takdir toplar………
Ve Kurtuluş Savaşı sonrasında Maraş’a bir yazı gönderilerek, Milli Mücadeleye katılanların listesi istenir. Şehrin ileri gelen yönetiçileri toplanır, bir durum tesbiti yapar. Sonun da Ankara’ya
” Maraş ta Milli Mücadeleye katılmayan tek fert bile yoktur “ cevabı verilir.
Bunun üzerine 5 Nisan 1925 yılında toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisi Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın da onayı ile İstiklal Madalyası’nın Maraş’ta fertlere değil, Şehir halkına verilmesi kararlıştırılır. Ve Kahramanmaraş bir adet Kırmızı Şeritli İstiklal Madalyası ile ödüllendirilir.
Kahramanmaraş’lı 1925 yılından beri her yıl Kurtuluş günü olan 12 Şubat Bayramında İSTİKLAL Madalyasını Şanlı Bayrağına törenle takarak, geçmişini yad eder …
KAHRAMANMARAŞ’A KAHRAMANLIK ÜNVANI VERİLMESİ
Maraş’ın bilinen tarihi Anadolu’da ilk siyasi birliği kuran Hititlere kadar dayanır. Daha sonra Romalılar ve Bizanslılar tarafından işgal edilmiştir. Hz. Ömer zamanında müslümanlar tarafından fethedilen şehirde uzun yıllar emeviler, abbasiler, selçuklular memluklular hüküm sürmüştür.
Yavuz Sultan Selim, Maraş’ı 1514 çaldıran savaşından sonra Osmanlı devleti topraklarına katarak, burada merkezi Maraş olmak üzere Malatya, Antep, karsulkadiriye ve sumaysat sancaklarının bağlandığı Dulkadiriye eyaletini kurmuştur. şehir 1866 yılında da sancak olarak Halep valiliğine bağlanmıştır.
Şehir, mondros mütarekesinden sonra 22 şubat 1919’da İngilizlerin, Suriye itilafnamesi gereği 29 ekim 1919’da da Fransızların işgaline uğramıştır.
Maraş halkı, 21 ocak 1920’de başlayan ve 11 şubat 1920’ye kadar 22 gün süren kurtuluş mücadelesi sonunda, kendi şehrini kurtarma şerefine erişmiştir. Türk namusuna uzanan elleri kıran Sütçü İmam bu kurtuluş savaşının önderi olmuştur.
Türk kurtuluş mücadelesinin önderi olan Maraş, bu önder hareket nedeniyle 5 nisan 1925 tarihinde (dünyada ilkolarak) kırmızı şeritli istiklal madalyası ile taltif edilmiş ve yine 7 şubat 1973 gün ve 1657 sayılı kanunla kahramanlık payesi verilerek ismi Kahramanmaraş olarak değiştirilmiştir.
Kahramanmaraş Hakkında Kısa ve Genel Bilgiler
İlçeleri: Afşin, Andıran, Çağlayancerit, Ekinözü, Elbistan, Göksun, Nurhak, Pazarcık ve Türkoğlu’ dur.
Coğrafyası: Kahramanmaraş, Akdeniz Bölgesi ile Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri’nin birleştiği yerde bulunmaktadır. Güneybatısını Nur Dağları’nın uzantılarının kapladığı ilde diğer önemli yükseltiler Berit, Engizek, Binboğa, Delihöbek, ve Ahır Dağları’dır. Kahramanmaraş, Elbistan ve Göksun Ovaları ilin önemli ovaları olup, Ceyhan nehri ile Aksu çayı önemli akarsularıdır.
İklimi: Kahramanmaraş ilinde, genel olarak denize uzaklık ve yükselti nedeniyle, değişikliğe uğramış karasallaşmış bir Akdeniz iklim tipi egemendir. İlde yazlar sıcak ve kışlar soğuk geçer.
Ne Yenir: Kahramanmaraş’ta kültürel değerlerin bir öğesi de yemek ve tatlılardır. Kış için tarhana, bulgur, dövme, nişasta hazırlanır ve biber, patlıcan, kabak, bamya ve fasulye gibi yiyecekler kurutularak saklanır.
Tarhana, ekşili çorba, dövmeli mercimekli çorba, yoğurtlu dövmeli çorba, Maraş paçası gibi çorbalar; simit köftesi, kısır köftesi, içli köfte, sömelek köfte, suluyağlı köfte, ekşili köfte, yoğurtlu köfte, yavan köfte, ekşili aya köftesi gibi köfte çeşitleri; keşk aşı (dövme aşı), Maraş pilavı, tavuklu pilav, peynirli ve çökelekli börek, bayram çöreği gibi pilav ve börekler yöreye özgü yemeklerdir.
Tatlı olarak ünlü Maraş dondurmasını unutmamak gerekir. Fıstık ezmesi, un sucuğu, pestil sucuğu, hapısa yörenin bilinen diğer tatlılarıdır.
Ne Alınır: Ağaç oyma tekniği ile yapılmış eşyalar, dövülerek işlenmiş bakır malzemeler, sim ve sırma işleri, yemeni adı verilen deriden yapılmış geleneksel ayakkabılar ve postallar Kahramanmaraş’ tan alınabilecek özgün hediyelik eşyalardır. Yine ünlü Kahramanmaraş kırmızı biberi, tarhanası, fıstık ezmesi, un sucuğu ve pestil sucuğu, büyük emek verilerek elde yapılan bakır işleri Kahramanmaraş’ta yapılacak alışverişlerde alınması tavsiye edilecek mamüllerdendir.
Osmanlı Dönemi’nden kalan büyük Kapalı Çarşı, Mazmanlar Çarşısı, Demirciler Çarşısı, Bakırcılar Çarşısı ile Yeraltı Çarşısı, Çinili Çarşı ve çeşitli pasajlar bu alışverişlerin yapılabileceği yerlerdir.