Birinci Anadolu Beylikleri;
*Türklerin fethinden önce Anadolu, yıllarca devam eden Sasani-Bizans savaşları yüzünden harabeye dönmüştü.
*Kendilerine yurt arayan Oğuzlar için Anadolu’nun bu karışık siyasi durumu yerleşmeye oldukça elverişliydi.
*Bu elverişli şartları değerlendiren Türkler, Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’nun farklı bölgelerinde devletler kurmaya başladılar.
Danişmentliler,
*Selçuklu komutanlarındanDanişment Ahmet Gazi tarafından OrtaAnadolu’da kuruldu (1080). *Merkezi Sivas’tı.
*Danişment Ahmet Gazi, Türkiye Selçukluları
ile birlikte Haçlılarakarşı mücadele etti.
* Danişment Ahmet Gazi’densonra yerine geçen oğlu Emir Gazi danişmentlilerin en parlak dönemidir. Emir Gazi’nin ölümünden sonra yerinegeçen oğlu Muhammed, Ermenilerle, Bizans İmparatorluğu’yla ve Haçlılarla savaştı.
*Ölümünden sonra oğulları arasında taht kavgaları
başladı.
*Danişmentliler Kayseri, Sivas,Malatya olmak üzere üç kola ayrıldı.
*Türkiye Selçuklu Sultanı II. Kılıç Arslan, üç kolu da ele geçirerek1178’de Danişmentlilere son verdi.
*Danişmentlilerde kendi adına para bastıran ilk hükümdar Danişment Ahmet Gazi’dir. *Danişmentlilereait paralarda Grekçe yazılar vardır.
*Tokat ve Niksar’daki Yağıbasan Medresesi döneminönemli eğitim kurumlarındandır.
*Dönemin önemli edebî eseri Danişmentname Danişmentli Ahmet Gazi ve Danişmentli beylerinin
Bizans Imparatorluğu’na karşı mücadelelerini, kahramanlıklarını anlatır
Saltuklular
*Büyük Selçuklu Devleti komutanlarından Ebulkâsım Saltuk tarafından Erzurum veçevresinde kurulan Anadolu’daki ilk Türk devletidir (1072).
* Haçlılara karşıbaşarıyla mücadele eden Saltuk Bey Gürcülerle de savaştı.
*II. Saltuk zamanında(1132-1168) Türkiye Selçuklu Devleti ile iyi ilişkiler kuruldu.
*II. Saltuk’un ölümünden sonra devlet zayıfladı. *Türkiye Selçuklu Sultanı Rükneddin Süleyman Şah’ın, Gürcülere karşı düzenlediği sefere Saltuklu Bey’i Alâeddin’in katılmayı reddetmesi üzerine Rükneddin Süleyman Şah, Erzurum’u ele geçirerek Saltuklu Devleti’ne son verdi (1202).
Mengücekliler
*Selçuklu Sultanı Alp Arslan’ın komutanlarından Mengücek Gazi tarafından kurulmuştur.
* Mengücek Gazi’nin ölümünden sonra yerine geçen oğlu Ishak Danişmentlilerin himayesine girdi.
*Ishak’ın ölümünden sonra Mengücekliler, Erzincan ve Divriği olmak üzere iki kola ayrıldılar.
* Her iki kol da Moğol istilasından önce Türkiye Selçuklu Devleti’ne bağlandı.
Artuklular
*Anadolu’nun fethi sırasında Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Artuk Bey’in oğulları tarafındankurulmuştur.
*Devlete adını veren Artuk Bey, ANADOLUDA fetihlerde bulunmuş, ancak Melikşah’la arası açılmıştır. Artuk Bey bu olaydan sonra SuriyeMeliki Tutuş’un hizmetine girmiş, Tutuş da ona Kudüs’ü dirlikolarak vermiştir.
*Artuk Bey’in ölümünden sonra oğulları Sökmen ve İl Gazi,Kudüs’ü Fatımîlere karşı koruyamayınca Diyarbakır yöresine geldiler (1098).
* Bu bölgede Artuklu Beyliği’ni kurarak üç kol hâlinde yönetimlerini sürdürdüler (1102).
*Bunlar;Hasankeyf Artukluları (1102-1231), Mardin Artukluları(1108-1409),Harput Artuklularıdır.(1112-1234).
*Artuklular Devrinin en tanınmış bilim insanlarından biri EI- Cezerî’dir. Haberleşme, kontrol, denge kurma ve ayarlama ilmi olan sibernetiğin ilk kurucusudur.
Çaka Beyliği ve Diğer Türk Beylikleri
*Oğuzların Çavuldur koluna bağlı olan Çaka Bey, Bizans Imparatorluğu’na düzenlenen akınlar
sırasında esir düştü ve Istanbul’a götürüldü.
*Çaka Bey bir fırsatını bulup Istanbul’dan kaçtıktan sonraIzmir ve çevresini ele geçirip kendi adıyla anılan beyliği kurdu (1081).
*Istanbul’da iken denizciliğiöğrenen Çaka Bey, kurduğu donanma ile Midilli, Rodos, Sakız ve Istanköy adalarını fethetti.
*Çaka Bey, Istanbul’u ele geçirmek amacıyla Peçenekler ve Türkiye Selçukluları ile ittifak kurdu.
*Ancak bunu öğrenen Bizans imparatoru, Türkiye Selçukluları Sultanı I. Kılıç Arslan’ı, Çaka Bey’e karşı
kışkırttı.
*Bizans İmparatorluğu’nun bu kışkırtmaları sonunda I. Kılıç Arslan, kayınpederi Çaka Bey’iöldürttü. Bizans İmparatorluğu, İzmir ve çevresine hâkim oldu (1093).
*Çaka Bey, ilk Türk donanmasını kuran ve ilk deniz komutanı olan Türk beyidir.
(Abid Yaşaroğlu Hocanın Ders Notlarından)