1)- SÜMERLER: * Birbirinden bağımsız SİTE denilen şehir devletleri halinde yaşadılar. En önemli şehirleri; Ur, Uruk, Lagaş’tır. Bu şehir devletleri ENSİ veya PATESİ denilen Rahip-krallar tarafından yönetiliyordu. * Çok tanrılı inanca sahip Sümerlerin tapınaklarına ZİGGURAT denirdi. * Mezopotamya’da evler ve tapınaklar taş az olduğundan kerpiç ve tuğladan yapılmıştır. NOT: Hem bu özelliğinden hem de sık sık istilalara uğradığından bu yapılar günümüze kadar ulaşmamıştır * Günümüz Uygarlığının temeli olan yazıyı (ÇİVİ YAZISI) ilk kez Sümerler bulmuştur.(MÖ. 3500) * Tarihte İlk yazılı hukuk kuralları Sümerler tarafından oluşturulmuştur. Bu özellikleri ile Sümerlere dünyadaki ilk Hukuk devleti diyebiliriz. NOT: Lagaş Kralı URUKAGİNE tarafından oluşturulan ilk yazılı kanunlar “fidye ve bedel” sistemine dayanıyordu. * Sümerlerin en önemli edebiyat eserleri; Gılgamış Destanı, Yaradılış Destanı ve Tufan Hikayesi’dir. * Sümerler Matematik ve Geometrinin temellerini atnışlardır. (Dört işlemi bulmuşlar, dairenin alanını hesaplamışlar, çarpma ve bölme cetvelleri hazırlamışlardır.) * Sümerler astronomide de gelişmişlerdir. (Burçları bulmuşlar, bir ayı 30, bir yılı 360 gün olarak hesaplamışlardır. NOT: Dünyada ilk kez AY YILI hesabına dayanan takvimi Sümerler bulmuşlardır. * Son araştırmalara göre örf, adet,geleneklerine ve dil yapılarına, kullandıkları aletlere bakılarak Sümerlerin Mezopotamya’ya Orta Asya’dan geldikleri Türk olabilecekleri tahmin edilmektedir. * Akkadlar tarafından yıkılmışlardır.
2)- AKKADLAR: * Arap Yarımadasından Mezopotamya’ya gelen Sami kökenli bir kavimdir. * İlk sürekli ve düzenli orduları kurmuşlardır. (Bu sayede kısa zamanda Mezopotamya’nın tamamına sahip olmuşlardır.) * Tarihte bilinen ilk büyük imparatorluğu kurdular. * Kurucuları SARGON, başkentleri AGADE’dir. (Tapınaklarına da AGADE denilirdi.) * En önemli mimari eserleri ZAFER ANITI’dır.
3)- ELAMLILAR: * Elam güneydoğu Mezopotamya’ya verilen addır. * Başkentleri SUS’dur. * Bilim ve teknikte ileri olmamalarına rağmen, güzel sanatlar ve süsleme alanında gelişmişlerdir.
4)- BABİLLİLER: * İlk “Mutlak Krallık” anlayışı Babil’de ortaya çıkmıştır. * Ünlü kralları HAMMURABİ, ilk ANAYASA olarak bilinen “Hammurabi Kanunlarını” oluşturdu. (Bu kanunlar Sami geleneklerinden ve Urukagine kanunlarından yararlanılarak hazırlanmıştır.) * “Babil Kulesi” ve “Babil’in Asma bahçeleri” en önemli eserleridir.
5)- ASURLULAR: * Yukarı Mezopotamya’da(Güneydoğu Anadolu) kurulmuşlar, Toroslar ve Kapadokya’ya kadar yayılmışlardır. * Anadolu’da ticaret kolonileri kurdular. (KÜLTEPE’de) * Çivi yazısını Anadolu’ya öğreterek, Anadolu’da tarih devirlerini başlattılar. * Tüm çivi yazılı eserleri başkentleri NİNOVA’da toplayarak, ilk KÜTÜPHANECİLİK ve ARŞİVCİLİK faaliyetini başlattılar.
Abid Yaşaroğlu Hocanın Ders Notlarından…