DEVLET YÖNETİMİ: 1)- Anadolu’da kurulan bu devletler genellikle krallıkla yönetilmiştir. Kral hem başkomutan, hem başyargıç, hem de baş rahipti NOT: Bu durum kralın siyasi, askeri ve dini gücü elinde bulundurduğunu gösterir. Ayrıca kralın başrahip oluşu laik olmayan bir anlayışı yansıtmaktadır. 2)- Hititlerde asillerden oluşan PANKUŞ denilen bir meclis vardı. Bu meclis kralın yetkilerini kısıtlıyordu. 3)- Hititlerde kraldan sonra en yetkili kişi TAVANANNA denilen kraliçeydi. 4)- İyonyalılar merkezi krallık yerine SİTE denilen şehir devletleri halinde yaşamışlardır.
DİN VE İNANIŞ: 1)- Anadolu’da çok tanrılı inanış mevcuttu. 2)- Hititler kendi tanrılarından başka Ön Asya tanrılarına, Lidyalılar da Yunan tanrılarına tapınmışlardı. NOT: Bu durum Anadolu’da dini etkileşimi yansıtmaktadır. 3)- Urartular ölümden sonra hayata inanmışlardı. Bu yüzden mezarlarını ev ve oda biçiminde yapıp içine çeşitli eşyalar koyuyorlardı. 4)- Friglerin en büyük Tanrıları KİBELE ‘dir. 5) Efeste’ki ARTEMİS tapınağı İyonlara aittir. 6) Urartular’da kral ülkeyi savaş tanrısı HALDİ adına yönetirdi.
SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT: 1)- Halk genellikle Asiller, Rahipler, Hürler ve Köleler olarak sınıflara ayrılmıştı. 2)- Anadolu’da ekonomik hayatın temelini tarım, ticaret ve hayvancılık oluşturuyordu. 3)- Urartular madencilik ve maden işletmeciliğinde ileri gitmişlerdi. 4)- Lidyalılar ticarette geliştiler. Tarihte PARA’yı ilk kez kullanan Lidyalılar’dır. 5)- İyonlar deniz ticaretinde gelişmişlerdi. 6)- Lidyalılar Efes’ten başlayıp, Mezopotamya’daki Ninova’ya kadar uzanan KRAL YOLU’nun açılmasında etkili oldular.
YAZI, DİL VE EDEBİYAT: 1)- Anadolu’ya yazı Asurlular tarafından getirilmiştir. Hititler ve Urartular Asurlulardan aldıkları ÇİVİ yazısını ve kendi buluşları olan HİYEROGLİF(resim yazısı) yazısını kullandılar. 2)- İyonlar ve Lidyalılar Fenike yazısını kullandılar. Fenike yazısını batıya aktaran İYONLAR olmuştur. 3)- Hititler krallarının hayatlarını anlatan ANAL adını verdikleri yıllıkları hazırlayarak, tarafsız TARİH YAZICILIĞI’nı başlatmışlardır. 4)- Hititler, Mısırlılarla tarihte bilinen ilk antlaşmayı (KADEŞ ANTLAŞMASI) imzaladılar.(MÖ.1280) 5)- İyon Edebiyatının en önemli eseri Homeros’un “İlyada ve Odesa destanı” dır. HUKUK: Anadolu’da kanunlar Mezopotamyadaki gibi kısasa kısas değildi.
BİLİM VE SANAT: 1)- Hititler kayaları düzleştirerek, tanrı kabartmaları yapmışlardır. (İvriz ve Yazılıkaya Kabartmaları Hititlere aittir.) 2)- Urartular kaleler ve su kanalları ile ünlüdür. (Toprakkale, Çavuştepe, Patnos ve Kayalıdere kaleleri) 3)- İyonlar bilim ve sanatta gelişmişlerdir. Matematikte Tales ve Pisagor, Tarihte Heredot, Tıpta Hipokrat, Felsefede Diojen) 4)- Hititler ve Frigler dokumacılıkta ileri gitmişler- dir. Frigyalılar TAPETES adı verilen halı ve kilimleri ile ünlüdürler.
Abid Yaşaroğlu Hocanın Ders Notlarından…