Abbasiler Tarihi (750 – 1258);
Ebu Müslim in Emevi Devletini yıkarak Kûfe de Ebul Abbbas ı halife ilan etmesiyle Abbasi Devleti kuruldu.
* Ilk Abbasi halifesi Ebu’l Abbas Abdullah, Hz. Muhammed’in amcası Abbas’ın soyundandır. Bu nedenle devletin adı Abbasi Devleti oldu.
*Daha sonra halife olan Ebu Cafer Mansur, devletin başkentini Kûfe’ den Bağdat’a taşıdı.
*Abbasilerin en parlak dönemi Harun Reşid dönemidir (786-809).
*Harun Reşid’den sonra yerine sırasıyla oğulları Emin, Memun ve Mutasım halife oldular. *Emeviler zamanında sürekli olarak Araplarla savaşan Türkler, Abbasiler zamanında İslamiyeti benimsemeye başladılar.
*Çünkü Abbasiler, Emeviler gibi Arap milliyetçiliği yapmadılar. Türklere ve Arap olmayan Müslümanlara karşı iyi davrandılar.
*Mutasım, Türklerin Araplarla karışıp savaşçı özelliklerini yitirmemelerini sağlamak amacıyla Türklerin yerleşmesi için Samarra şehrini inşa ettirdi.
*Samarra kuruluşundan 892 senesine kadar 56 sene, Abbasi Devleti ne başşehir oldu.
*Türklerin bir kısmı da Anadolu’nun güneyinde
Doğu Romalılara karşı kurulan Avasım hattına yerleştirildi.
*Abbasi Halifesi Mutasım’dan sonra devlet içerisindeki Türklerin etkisi giderek artmıştı. *Abbasi Devleti’nin siyasi birliği IX. Yüzyılın ortalarından sonra çözülmeye başlamısı halifelerin otoritelerinin zayıflaması, Abbasi Devleti’nin parçalanmasına sebep oldu.
* Abbasi sınırları içinde kısa ömürlü olan yeni devletler kuruldu.
*Bu devletlerden Büveyhoğulları 945 yılında Bağdat’ı işgal ederek halifeyi baskı altına aldı.
*Gazneli hükümdarı Mahmut, Abbasi halifesini bu baskıdan kurtararak halifeden “sultan” unvanını aldı.
* Büveyhoğulları bir süre sonra halifeyi yeniden
baskı altına alınca, 1055 yılında Bağdat’a giren Büyük Selçuklu Hükümdarı Tuğrul Bey, halifeyi bu durumdan kurtardı.
*Abbasiler bütün Müslümanlara yeniden değer
vererek onlara eşit davrandılar. Böylece mevâlî kavramı ortadan kalktı.
*Bu dönemde Iranlılar ve Abbasilerde halifeler devlet işlerinin yürütülebilmesi için vezirlik makamını kurdular.
*Hz. Ömer Döneminde kurulan divanı geliştirdiler. Divanı devlet yönetiminde en etkili kurum hâline getirdiler.
*Devlet ve memleket sorunlarını, önce divanda görüşerek divanın önerdiği çözümleri uyguladılar.
Bu divanların bazıları ve görevleri şunlardır:
*Divan-ı Inşa: Devletin yazı işlerini yürütmüştür.
*Divan-ı Mezalim: Adalet işlerine bakmıştır.
*Divanü’l Ceyş: Askerlik işleriyle ilgilenmiştir.
*Divan-ı Beytü’l Mâl: Devletin gelir ve giderleri ile ilgilenmiştir.
*Abbasiler Çinlilerden öğrendikleri kâğıt yapımını Semerkant’ta kurdukları kâğıt atölyelerinde geliştirdiler.
*Mısır ve Anadolu’nun fetihleri sırasında Müslümanlar, Yunan kültürüyle karşılaştı.
*Eflatun, Aristo gibi filozofların, Öklid gibi matematikçilerin, Ptolemaios (Ptolemyos) gibi tıp bilginlerinin eserleri, Arapçaya çevrilerek Islam dünyasında bilimsel çalışmalar geliştirildi.
*Harun Reşid Döneminde zengin bir kütüphaneye sahip Beytü’l-Hikme adıyla ilim merkezi kuruldu.
*1258 yılında Ilhanlı Hükümdarı Hülâgu Han, ordusu ile Bağdat’ı ele geçirerek Abbasi Devleti’ne son verdi.
*Abbasi ailesinden kurtulabilenler Mısır’a gitti.
*Memluklu himayesindeki Abbasi halifeliği, Osmanlıların Mısır’ı fethine kadar (1517) Mısır’da devam etti.
(Abid Yaşaroğlu Hocanın Ders Notlarından)