Hazırlayan: Gülay Gümüş
Edebiyat uyarlamaları, neredeyse sinema tarihi kadar eski. Televizyonun yaygınlaşmasıyla birlikte dizilere de konu olan romanlar, hemen her dönem ve dünyanın her ülkesinde yapımcıların gözdesi oldu.
Yaprak Dökümü, Aşk-ı Memnu gibi son birkaç yıldır çok izlenen bazı diziler, edebiyat uyarlamalarını tekrar gündeme getirdi.
Son dönemde çok izlenen uyarlama dizilere baktığımızda, genel hatlarıyla romana sadık kalındığı fakat belli başlı yan karakterler ve olaylarla eserin özünden uzaklaşıldığı, halkın ilgisini çekebilecek ama aynı zamanda tartışma yaratacak unsurlar eklendiği görülüyor… Bu durum sık sık eleştirilere neden olsa da, garip şekilde söz konusu diziler reytinglerde üst sıralardan inmiyor.
Dizi uyarlamaları, yapımcıların olduğu kadar yayınevi sahiplerinin de yüzünü güldürüyor. Diziyle gündeme gelen romanlar, halkın ilgisini çekmeye başlıyor ve satışları günden güne artıyor.
Edebiyatla alakası olmayan özellikle gençler, kitap raflarında Aşk-ı Memnu’yu görünce “ Aaa bak Aşk-ı Memnu’nun kitabı çıkmış” gibi içler acısı tepkiler verse de, sonuçta kitabı alıp okumaya başlıyor!.. İşte televizyona uyarlanan romanlardan bazıları…
ÇALIKUŞU
Yönetmen Osman Fahir Seden tarafından Reşat Nuri Güntekin‘in aynı adlı romanından uyarlanan Çalıkuşu dizisi, 1986 yılında TRT‘de 7 bölüm olarak yayınlandı.
Bu diziden tam 20 yıl önce yönetmen Osman F. Seden, Çalıkuşu romanını anlatan, Türkan Şoray ve Kartal Tibet’in oynadığı bir sinema filmi çekmişti. Seksenli yıllarda, yani renkli televizyonun hemen her eve girdiği dönemde, ünlü edebiyat eserlerinin televizyonda dizi film olarak uyarlanması fikri doğmuştu. 1983 yılında Tarık Buğra‘nın Küçük Ağa adlı romanından uyarlanan diziyi 1986 yılında Çalıkuşu takip etti.
Reşat Nuri Güntekin’in 1922 yılında kaleme aldığı romanın hikâyesi kısaca şöyle:
Erken yaşta annesini kaybeden Feride, asker babasının sürekli başka yerlere tayini nedeniyle teyzesinde kalmaktadır. Feride, zor ve inatçı bir çocuktur, evdeki herkesi peşinden sürükler. Bir gün izne gelen babası Feride’yi bir Fransız mektebine yatılı olarak verir. Yıllar geçip Feride büyüdükçe, Feride ile kendisini sıkça ziyaret eden, teyzesinin oğlu Kamuran arasında bir aşk başlar. Evlenme hazırlıkları sırasında, aldatıldığını öğrenen Feride kaçar ve Anadolu’ya öğretmen olarak gidip kendi ayakları üzerinde durmaya çalışır.
KÖPRÜ
Yazar Ayşe Kulin’in aynı isimli romanından Ahmet Yurdakul’un senaryolaştırdığı Köprü’nün yönetmenliğini Sadullah Şentürk üstlendi. 2007-2008 yıllarında Star TV’de yayınlanan dizinin başrollerinde Erdal Beşikçioğlu, Ayşegül Ünsal, İpek Karapınar ve Gökhan Soylu gibi isimler yer aldı.
Dizi, sıra dışı bir bürokratın, otuz yıl bekledikten sonra kavuşulan bir köprünün ve doğunun töreye teslim olmuş insanlarının öyküsünü konu alıyordu.
Vali Recep Yazıcıoğlu’nun hayatını konu alan Köprü, ardından Vali adlı sinema filmini getirdi.
AŞK-I MEMNU 
Son dönemde en çok tartışılan dizilerden biri olmayı başaran Aşk-ı Memnu, Halit Ziya Uşaklıgil’in aynı adlı romanından uyarlandı.
Çoğu edebiyat incelemecisi tarafından Türk romanının miladı olarak kabul edilen eser, bugün bile roman tekniği açısından aşılmış değil.
Aşk-ı Memnu, ilk olarak 1899-1900 yıllarında Servet-i Fünun dergisinde yayımlandı, 1923 yılında ise kitap olarak basıldı. 1939 yılında Latin harfleriyle bir yeni baskısı yapıldı.
Aşk-ı Memnu, bugüne kadar pek çok kereler sinema, televizyon ve hatta tiyatro için uyarlandı.
Aşk-ı Memnu‘nun Halit Refiğ yönetiminde gerçekleştirilen dizi uyarlaması 1975 yılında TRT‘de altı bölüm olarak yayınlandı. Bu uyarlamada esas olarak romana sadık kalınmıştır.
Roman, ayrıca, Tarık Günersel tarafından tiyatroya uyarlandı ve üç perdelik bir oyun olarak temsil edildi.
Tarık Günersel‘in yazdığı libretto, Selman Ada tarafından opera olarak bestelendi; Aşk-ı Memnu operasının ilk temsili 23 Ocak 2003 tarihinde Mersin’de yapıldı. Opera daha sonra İstanbul Cemal Reşit Rey Konser Salonu‘nda da sahnelendi.
Romanın hala Kanal D’de yayınlanan uyarlaması ise, Kanal D ve Ay Yapım tarafından 2008 yılında yayınlanmaya başladı. Bu dizide hikâye 2000’ler Türkiye’sine uyarlandı, olay örgüsünde ve karakter özelliklerinde değişiklikler yapıldı, romanda yer almayan kimi yeni karakterler eklendi.
Yönetmenliğini Hilal Saral’ın yaptığı dizinin oyuncu kadrosunda Beren Saat, Selçuk Yöntem ve Kıvanç Tatlıtuğ gibi isimler yer alıyor. Senaryolaştıranlar ise Ece Yörenç ve Melek Gençoğlu. Bu iki isim, son dönemde ses getiren uyarlama dizilerin senaristleri olarak tanınıyor.
“Yasak Aşk” anlamına gelen Aşk-ı Memnu, eserin orijinalinden fazlasıyla uzaklaştığı ve bu tür ilişkilere özendirdiği gerekçesiyle pek çok kişi tarafından tepki ile karşılanıyor.