İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin bu haftaki önemli kültürel etkinliklerinden biri de Hicaz Demiryolları’nın 100. Yılı Fotoğraf Sergisi oldu. Abdülselam Ferşatoğlu’nun küratörlüğündeki sergi, Cemal Reşit Rey (CRR) Sergi Salonu’nda 23 Mayıs’a kadar gezilebilir.
Hicaz Demiryolları’nın Hikayesi
20. yüzyılın başlarında Osmanlı Devleti’nin yedi düvele karşı mücadelesinde en önemli padişah kuşkusuz 2. Abdulhamit’tir. 2. Abdulhamit bir yandan Avrupa’nın sanayileşmiş güçlü devlerine karşı mücadele ederken, bir yandan Osmanlı sınırları içinde bir birlik oluşturmak için var gücüyle çalışıyordu. 2. Abdulhamit, günümüzde kendisine yöneltilen haksız eleştirilere karşın modern Türkiye’nin temellerini atan okullar ve altyapı çalışmalarına imza atmıştı. Bunlardan biri de kuşkusuz Hicaz Demiryolları projesiydi.
Hicaz Demiryolu özellikle İstanbul ile Kutsal Topraklar arasındaki ulaşımı güçlendirmek için yapılmıştı. Bu bölgelere taşınacak askerlerin ulaşımının kolaylaşması, hacıların daha güvenli bir şekilde hacca gidip gelmesi ve Arap ülkelerinin ekonomik gücünü yükseltmek öncelikli hedeflerdi.
Projenin gerçekleştirilmesi için Alman mühendis Meissner’in öncülüğünde, Osmanlı ordusundan altı bin er inşaata girişti. 1300 km uzunluğundaki demiryolu hattı, yıllar boyu hacca giden kervanların geçtiği yolu izleyecekti. Demiryolunun inşası 1900 yılında başlandı. Ancak demiryolu, asıl hedefteki ulaşım noktası olan Mekke’ye kadar uzatılamadı.
Arap Lawrence Projeyi Nasıl Sabote Etti?
Hicaz Demiryolları projesi başladıktan sonra Osmanlı ile Alman yakınlaşmasından rahatsız olan ve bölgedeki çıkarları zarar gören İngilizler projeyi sabote etmek için pek çok girişimde bulundu. Bu sabote girişimlerinin en önemli aktörü ise Arap Lawrence olarak tanınan İngiliz casusu Thomas Edward Lawrence olmuştu.
Lawrence, 1. Dünya Savaşı sırasında, Mekke Şerifi Hüseyin’in 1915’de Osmanlı yönetimine karşı düzenlediği ayaklanma sırasında Hicaz hattını dinamitlemişti. Ancak o dönemin şartlarında sadece Lawrence’ın projeyi engellediğini söylemek de hata olur. Zira özellikle soygunculukla ve hacı kafilelerini yağmalamakla geçinen Arap kabileleri bu sefer demiryolunu hedef almış, bölgedeki halk ise çokça traversleri söküp kendi işlerinde kullanma girişiminde bulunmuştu.
Proje Yeniden Hayat Buluyor
Bu efsanevi projenin yeniden hayat bulması için ise çalışmalara başlandı. Öncelikle demiryolunun adının İstanbul-Mekke Demiryolu olarak değiştiriliyor.
Türkiye’nin üzerinde ısrarla durduğu, Suriye ve Ürdün’ün de desteklediği projeye Arabistan da onay verirse demiryolu ile Mekke’den Avrupa’ya kesintisiz yolculuk yapılabilecek. Proje hayata geçtiğinde yılda 10 milyon yolcu taşınacak. Bu sayede Türkiye, Suriye, Ürdün ve Suudi Arabistan’ın birbirleriyle ve bölge ülkeleriyle ticaretine de önemli katkı sağlanacak.
Bu projenin köklerini bilmek isteyenler için CRR’deki sergi kaçırılmayacak bir fırsat…
