Son 5 yılda, aralarında Boğazköy Sfenksi ve Herakles heykelinin de aralarında bulunduğu eserler, Bulgaristan’dan 1865, Almanya’dan 1236, Avusturya’dan 319, Hırvatistan’dan 133, Birleşik Arap Emirlikleri’nden 23, İngiltere’den 20, ABD’den 14 ve İsviçre’den 1 tarihi eser Türkiye’ye getirildi.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünden , 5 bin yıldır üzerine yerleşen medeniyetlerin, paha biçilmez eserlerini barındıran Anadolu topraklarından yasa dışı yollarla kaçırılan eserlerin iadesi için yürütülen çalışmalar meyvelerini veriyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Dışişleri Bakanlığının yürüttüğü diplomasi, 2007 ile 2011 yılları arasında 3 bin 611 tarihi eserin ana yurduna dönmesini sağladı.
Son 5 yılda Bulgaristan’dan 1865, Almanya’dan 1236, Avusturya’dan 319, Hırvatistan’dan 133, Birleşik Arap Emirlikleri’nden 23, İngiltere’den 20, ABD’den 14 ve İsviçre’den 1 tarihi eser Türkiye’ye getirildi. Getirilen eserler ve öyküleri şöyle:
– Avusturya’da bir otoyolda 20 Şubat 2005’te ele geçirilen 316 parça Anadolu kökenli eser, 11 Nisan 2007’de Türkiye’ye getirildi.
– İngiltere’de East Midland Havalimanı’ndan giriş yapan bir yolcunun üzerinde bulunan ve Efes antik kentinden götürülen Roma dönemine ait yüzük, 22 Haziran 2007’de Türkiye’ye teslim edildi.
– Birleşik Arap Emirlikleri Şarika Eyaleti Havaalanı’nda gümrük kontrolü sırasında 23 parça Roma dönemine ait tarihi eserin, yasa dışı yollarla Türkiye’den getirildiği tespit edildi. Eserler, 10 Temmuz 2007’de Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde koruma altına alındı.
– Almanya’da biri Türk iki vatandaşın Münih Başkonsolosluğu’na teslim ettiği 4 sikke, 25 Eylül 2007’de Ankara’ya getirildi.
– 12 Eylül 2007’de Almanya’nın Nürnberg kentinde ele geçirilen iki stel parçası, 5 Ekim 2007’de Türkiye’ye iade edildi.
– Denizli Laodikya antik kenti kazı deposundan 2 Mayıs 2005’te çalındığı tespit edilen Roma Dönemi’ne ait bir bronz heykelin sağ eli, İsviçre’nin Basel kentinde ele geçirildi. Girişimler sonucunda iadesine karar verilen eser, 1 Kasım 2007’de Denizli Müzesi Müdürlüğü’nde teslim edildi.
AÇIK ARTIRMADA SATILMAKTAN SON ANDA KURTARILDI
– İzmir Agora Örenyeri deposundan 16 Şubat 2004’te çalınan heykel başı, 16 Haziran 2004’te Gorny & Mosch Müzayede Evi’nde açık artırmaya sunulmak üzereyken Almanya Interpolü tarafından ele geçirildi. 1 Kasım 2007’de teslim edilen heykel başı, İzmir Müzesi’nde sergileniyor.
– Balıkesir Marmara Saraylar Açıkhava Müzesi’nden 16 Ekim 2001’de çalınan zırhlı imparator heykelinin başı, 27 Eylül’de 2005’te Almanya’nın Münih kentinde ele geçirildi. Eser, 28 Aralık 2007’de teslim alındı ve Balıkesir Müzesi’ne konuldu.
– Kocaeli Müzesi Müdürlüğü fuar alanında sergilenirken, 19 Aralık 2001’de kırılarak çalınan heykel başı, 16 Kasım 2004’te Interpol tarafından Münih’te bulundu. Eser, 8 Mayıs 2008’de teslim alındı ve Kocaeli Müzesi Müdürlüğüne verildi.
ULUSLARARASI KARAYOLUNDA ELE GEÇİRİLDİ
– Almanya’nın Bremen kentinde 29 Şubat 2002’de Anadolu kökenli eserler ele geçirildi. Grek, Roma ve Bizans dönemine ait 716 sikke ile 466 madeni süs eşyaları, mücevher, haç ve mızrak uçları olmak üzere toplam 1182 eser, dava açılmak suretiyle 17 Aralık 2008’de teslim alındı ve Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğüne konuldu.
– Hırvatistan’ın Macelj uluslararası karayolunda 2007 yılında bir araçta yapılan aramada 115 sikke, 7 yüzük, 9 kurşun madde ve 2 ok ucundan oluşan toplam 133 parça kültür varlığı ele geçirildi. Araştırmalar sonucunda şahsın yakalanmadan birkaç gün önce Edirne Hamzabeyli Karayolu’ndan çıkış yaptığı saptandı. 2009 yılı Haziran ayında iadeleri sağlanan eserler, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde sergileniyor.
ABD’Lİ STEPHENS, SARDES TIP KOLEKSİYONUNU BAĞIŞLADI
– ABD’nin Arizona eyaleti Phoenix kentinde ikamet eden R.V. Stephens, Sardes antik kentine ait olduğunu belirttiği tıp aletleri koleksiyonunu 6 Ekim 2008’de Türkiye’ye yaptığı ziyaret sonrasında bağışlamak istediğini belirtti. Eserler, 21 Temmuz 2009’da İstanbul Arkeoloji Müzesi Müdürlüğünde düzenlenen bir törenle teslim alındı. İstanbul Arkeoloji Müzesi uzmanları tarafından eserler üzerinde yapılan inceleme sonucunda, eser grubunun Roma Dönemi’ne ait 12 bronz cerrahi alet ile 1 sarkaçtan oluştuğu anlaşıldı.
– Alman vatandaşı Ilse Wigand Efes Müze Müdürlüğüne bir dilekçe vererek, Efes kökenli steli iade etmek istediğini belirtti. Eser, 3 Ekim 2009’da Efes Arkeoloji Müzesi Müdürlüğüne teslim edildi.
– Avusturya Innsbruck’daki “Tyrol Museum Landesmuseum Ferdinandeum” isimli müzeye bir Türk vatandaşı tarafından getirilen bir kandil ve bir sikkeye Avusturyalı yetkililer tarafından el konuldu. Araştırmalarda eserlerin Türkiye kökenli olabileceği belirlendi ve iade çalışmalarına başlandı. Bu eserlere ek olarak Nişan Bagos Aşçiyan isimli bir vatandaş da el yazması Kur’an-ı Kerim yapraklarını Türkiye’ye hediye etmek istedi. Her iki grup eser, 3 Şubat 2009’da Türkiye’ye getirildi.
TATARLI TÜMÜLÜSÜ, EKSİK PARÇALARINA KAVUŞTU
– Almanya’nın Münih Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen ve yaklaşık MÖ 453’e tarihlenen 4 boyalı ahşap kalas üzerinde yapılan analiz sonucunda, ahşapların halen Afyonkarahisar Müzesi Müdürlüğündeki ahşap friz parçalarıyla birleştiği ve Tatarlı Tümülüsü’nden çalınan eserler olduğu tespit edildi. Almanya’daki ahşapların muhtemelen 1969 yılında Tatarlı Tümülüsü’nde yapılan kaçak kazılarda bulunarak, yurt dışına kaçırıldığı düşünülüyor. Tatarlı Tümülüsü’ne ait 4 kalas ve 38 ahşap parça, 2010 yılında Türkiye’ye getirildi ve Afyonkarahisar Müzesi Müdürlüğüne teslim edildi.
– Muğla’nın Datça ilçesi Knidos Antik Kenti’nden 1971’de alınarak İngiltere’ye götürülen bir seramik parçası ve 1 kaba ait tıpa, Türkiye’nin Londra Büyükelçiliğine teslim edildi. Klasik döneme tarihlenen eserler, 8 Haziran 2010’da Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğüne teslim edildi.
6 YILLIK ÇALIŞMA SONUÇ VERDİ
– Bulgaristan’dan yola çıkan Bulgar plakalı bir otobüste 12 Aralık 2004’te Batrovci sınır kapısında ele geçirilen eserlerin Anadolu kökenli olabilecekleri belirlendi. Ortak bir mutabakat sağlanması için 2009 yılında Sırbistan’a bir heyet gönderildi. Tetkik ve müzakerelere ilişkin 16 Ekim 2009 tarihli raporda, söz konusu eserler arasındaki objelerin büyük bir oranda Türkiye kökenli olabileceği, Sırbistan ile gelişen kültürel dostluk ilişkileri kapsamında eserlerin iadesinin gerektiği belirtildi. İade çalışmaları olumlu sonuç verdi ve 1865 eser 25 Şubat 2011’de Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğüne teslim edildi.
– Bir İngiliz vatandaşı, çeşitli dönemlere ait ve çok iyi durumda olan eserleri, 30 Aralık 2010’da Türkiye’ye iade etmek istedi. Milattan önce 3000’li yıllara tarihlenen 2 altın diadem, 1 bronz boğa sistrumu, 1 pişmiş toprak kaplumbağa ritonu, 1 pişmiş toprak depas, 2 pişmiş toprak tek kulplu maşrapa, 3 pişmiş toprak ip delikli çömlek, 6 pişmiş toprak çömlek ve 1 pişmiş toprak minyatür vazocuktan oluşan 17 eser, 29 Mart 2011’de Türkiye’ye getirildi. Eserler, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğünde sergileniyor.
3311 YILLIK BOĞAZKÖY SFENKSİ YURDUNA DÖNDÜ
– Boğazköy’de, 1906-1907 ve 1911-1912 yıllarında Müze-i Hümayun başkanlığında ve Alman heyet üyelerinin de katılımıyla yapılan kazılarda Hitit Kraliyet Arşivi’ne ait 10 bin 400 civarında tablet ve iki sfenks bulundu.
Yapılan anlaşma gereğince, 1915 ve 1917 tarihlerinde tabletler ve sfenksler, temizleme, onarım ve yayın çalışmaları için iade edilmek üzere Alman kazı ekibi üyeleri tarafından Berlin’e götürüldü. Onarımları tamamlanan 3 bin civarında tablet ile sfenkslerden biri ve bu sfenkse ait kanat parçaları, 1924-1942 yılları arasında iade edildi. Almanya’da kalan sfenksin iadesi için 1938 yılına kadar görüşmelere devam edildi. Ancak II. Dünya Savaşı’nın başlaması ve savaş sonrası Berlin müzelerinin Doğu Almanya’da kalmasından dolayı ilişkiler, Türkiye’nin Doğu Almanya’yı 1973 yılında resmi olarak tanıması ile 1974 yılında sfenksin iadesine ilişkin görüşmelere yeniden başlandı.
Doğu Almanya ile geliştirilen iyi ilişkiler neticesinde, 1987 yılında geriye kalan yaklaşık 7 bin 400 tabletin iadesi sağlandı ve Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde koruma altına alındı. Aynı yıl içinde sfenksin iadesi amacıyla UNESCO’ya başvuru yapıldı. Birincisi, 18 Nisan 2011’de Ankara’da, ikincisi, 13 Mayıs 2011’de Berlin’de gerçekleştirilen toplantılar sonucunda, bir anlaşma metni üzerinde mutabakata varıldı ve eserin iadesi 27 Temmuz 2011’de sağlandı.
MÖ 1300 yıllarına, Hitit İmparatorluk dönemine tarihlendirilen Boğazköy Sfenksi yaklaşık 3300 yıllık. Kireç taşından yapılan, 258 santimetre boyunda, 175 santimetre eninde, 80 santimetre derinliğinde olan eser, yaklaşık olarak 1700 kilogram ağırlığında.
İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğünde restorasyon çalışmaları tamamlanan eser, diğer eşiyle birlikte Boğazköy Müzesi’ne taşındı.
HERAKLES HEYKELİ BÜTÜNLEŞTİ
– Almanya Münih’te bulunan Hitit dönemine ait 19 santimetre uzunluğunda bronz balta, 26 Ağustos 2011’de teslim alındı.
– Perge Örenyeri’nden 1980 yılında bilimsel kazılar sonucu alt yarısı çıkarılan Herakles Heykeli’nin, üst yarısının Boston Güzel Sanatlar Müzesi’nde bulunduğu 1990 yılında tespit edildi. İade girişimleri, Dışişleri Bakanlığı ile koordineli olarak uzun yıllar devam etti. Özellikle 2011 yılında artan görüşmeler sonucunda, bakanlık heyetinin 22-23 Eylül 2011 tarihleri arasında Amerika’da Boston Güzel Sanatlar Müzesi yetkilileri ile karşılıklı iyi niyet çerçevesinde gerçekleştirdikleri müzakereler ve girişimler sonucu bir mutabakat zaptı metninde anlaşıldı ve 22 Eylül 2011’de Herakles Heykeli’nin üst yarısı teslim alındı.
Heykel 25 Eylül 2011’de Türkiye’ye getirildi ve Antalya Müzesi Müdürlüğüne teslim edildi. Heykelin alt kısmıyla üst bölümü birleştirildi ve 9 Ekim 2011’de sergilenmeye başlandı.
AA