MİLLİ Eğitim Bakanlığı’na bağlı okullar ile üniversitelerde yaz tatili başladı. Lise ve üniversite öğrencilerinden bir kısmı tatilde dinlenirken bir kısmı da çalışıyor. Başka bir söyleyişle bazı öğrencilerin "öğrencilikleri" tatilde de bitmedi! Ancak, bu öğrencilik eğitimlerinin bir gereği olarak işyerlerinde zorunlu staj yapmalarından kaynaklanıyor. Şu halde, işyerlerinde çalışarak stajlarını yapan öğrenciler sigortalı olacak mı? Bu işyerlerinin sorumlulukları var mı? Sigortalı olacaklarsa primlerini kim ödeyecek? Yazımızda, bu soruların yanıtlarını bulmaya çalıştık.
Her çalışan öğrenci stajyer midir?
Gördükleri eğitimin gereği olarak uygulamalı öğrenim yapmaları zorunlu bulunan öğrencilere "stajyer öğrenci" denilmekte. Bir öğrencinin stajyer sayılabilmesi için, eğitim yaptığı okulun/üniversitenin statüsünde mecburi staj şartı bulunması ve bu kurumlar tarafından işyerine pratik eğitimini yapmak üzere belirli bir süreliğine gönderilmesi gerekmektedir. Öte yandan, eğitim-öğretim programının özelliklerine göre öğrencilerin edindiği bilgileri uygulama alanına aktarmasını sağlamak üzere üniversitelere bağlı fakülte, yüksekokul ve meslek yüksekokulu öğrencilerine staj zorunluluğu getirilebilmektedir.
Fakülte, yüksekokul, meslek yüksekokulu gibi veya burs gibi yardımlarla tahsil imkanı sağlayan resmi veya özel müesseselerin yönetmelikleri veya burs şartları gereğince işyerlerinde mecburi staja tabi tutulan öğrencilerin yanı sıra milletlerarası teknik stajyer öğrenci mübadelesi esasları gereğince Türkiye’ye gelen yabancı uyruklu öğrenciler de bulunmaktadır.
Stajyer öğrencilerin prim oranı ne kadar?
Stajyer öğrenciler için prim oranı %1’dir. Bu primi de meslek lisesi veya üniversite SGK’ya ödeyecektir. Öğrencilerin staj yaptıkları işyeri işvereninin, sözü edilen primi ödeme gibi bir zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu noktada uygulamada bazı hataların yapıldığı görülmektedir. Zorunlu staja tabi öğrencilerin prim matrahı da 3308 sayılı Kanuna tabi çırakların prim matrahı ile aynı değerlendirilmektedir. Böyle olunca, bu %1 oranı, asgari ücretin %50’si olan 333 TL ile çarpılmakta ve ödenecek prim hesaplanmaktadır. Bu ise yanlış bir hesaplamadır. Oysa, zorunlu staja tabi öğrenciler için prim matrahı asgari ücrettir…
Yani, 666x%1=6,66.-TL bir stajyer için ödenecek olan aylık prim olacaktır.
Kazaya uğrayan stajyer hangi sürede SGK’ya bildirilecek?
Stajyer öğrenciler 5510 sayılı Kanun gereği 4/a statüsünde sigortalı sayıldıklarından, stajlarını yaptıkları işyerlerinde bir iş kazasına uğradıklarında, kazadan sonraki üç iş günü içerisinde SGK’ya bildirilmeleri gerekmektedir. Bu bildirimi de ilgili okul ya da üniversite yapacaktır. Bu sürede bildirmemenin yaptırımı para cezası değil, ama kazaya uğrayan öğrenciye SGK iş kazası parası(ödenek) verir ise, bu para o üniversiteden alınır. Kazayı süresinde SGK’ya bildirmedi diye…
Stajyer öğrenciden dolayı para cezası uygulaması var mı?
5510 sayılı Kanunda para cezalarının uygulanması yönünden adı geçenler için herhangi bir istisna getirilmemiştir. Buna göre, stajyer öğrenci (4/a sigortalısı) işe giriş bildirgesi süresinde verilmez ise her biri için bir asgari ücret, "22" belge türünde prim belgesi süresinde verilmez ise iki asgari ücret ve nihayet 1 Ağustos 2009’dan geçerli olmak üzere de işten ayrılma bildirgesi süresinde verilmediğinde her bir sigortalı (stajyer öğrenci) için bir asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacaktır.
Stajyer öğrenciler sigortalı mı?
Staj; fakülte, yüksekokul veya meslek yüksekokulu yönetim kurulunun uygunluğunu kabul ettiği resmi veya özel sektör kuruluşlarında yapılmaktadır. Staj, nihayetinde bir işyerinde fiilen çalışma olarak karşımıza çıkmaktadır. Geçmiş dönemde, yani 1 Ekim 2008’den önce, stajyer öğrenciler staj süresi içerisinde sigortalı sayılmıyorlardı. Ancak, zorunlu stajın tamamlanmasından sonra çalışma ilişkisi devam ederse bu sefer zorunlu sigortalılık doğmaktaydı. 1 Ekim 2008’den sonra ise zorunlu staja tabi öğrenciler artık zorunlu sigortalı sayılmaktadır. 5510 sayılı Kanuna göre, meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında zorunlu staja tabi tutulan öğrenciler 4/a (SSK) statüsünde sigortalı sayılmaktadır. Stajyer öğrenciler hakkında ise, sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortası uygulanmaktadır.
Stajyer öğrenciyi SGK’ya kim bildiriyor?
Bu noktada akla bu soru gelebilir. Öyle ya, üniversitenin meslek yüksekokulu muhasebe bölümü öğrencisi, bir mali müşavirlik bürosunda zorunlu stajını yaparken onu SGK’ya bildirme yükümlüğü kime ait olacak? O mali müşavirlik bürosu işverenine mi, yoksa o üniversiteye mi? İşyerlerine staja gönderilen öğrencileri SGK’ya bildirme yükümlülüğü o üniversiteye ya da meslek lisesine aittir. Staj yapılan işyerinin bu konuda bir sorumluluğu bulunmamaktadır.
Meslek liseleri ve üniversiteler SGK’da dosya açacak
Meslek liseleri veya üniversitelerin SGK’da kayıtlı önceden açılmış, mahiyeti "eğitim" olan işyerleri yok ise, bir de işyeri bildirgesi vererek dosya açacaklardır. Açılmış dosyaları var ise, bu dosyadan da bildirim yapabileceklerdir. Ancak, mevcut dosyalarından değil, daha iyi takibini yapmak istiyorlar ise tüm stajyer öğrencilerinin bildirimlerini yapabilecekleri ayrı bir işyeri dosyası da açabilirler.
Sigortalı bildiriminde belge türü!
Belirttiğimiz gibi, stajyer öğrenciler tüm sigorta kollarına tabi değiller. Haklarında sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortası uygulanmaktadır. Böyle olunca, tüm sigorta kollarına tabi sigortalılar için kullanılan prim belgesi bunlar için kullanılmayacaktır. Meslek liseleri veya üniversiteler, zorunlu staj yapan öğrencilerini SGK’ya bildirge ederken/prim belgesini verirken "22" numaralı belge türünü kullanacaklardır. "22" nolu belge türü sadece bu bildirimlere has olarak geliştirilmiş olup, internetten bu belge kullanılarak stajyer öğrenciler SGK’ya bildirileceklerdir.