Şirketlerin eleman alırken dışarıdan bir danışmanlık şirketiyle çalışması artık olağan bir durum olarak benimsendi. Her ne kadar Türk şirketleri hala eleman ya da yönetici bulurken önceliği “çevreye” verseler de, danışmanlık şirketlerinin mavi yakalılardan genel müdür düzeyine kadar uzanan geniş bir hizmet alanı var. Ancak şirketlerin eleman çıkarırken “outplacement” olarak adlandırılan danışman kullanmalarına o kadar alışkın değiliz.
Outplacement hizmeti aslında 13 yıldır Türkiye’de var. Bu alanda dünya çapında hizmet veren DBM, 1996 yılında E&E Group aracılığıyla Türkiye’ye girdi. O tarihten bu yana tam 120 şirket, işten çıkardığı 3 bini yönetici olmak üzere 11 bin elemanı için outplacement hizmeti satın aldı.
E&E Danışmanlık Kurucu ve Yönetici Ortağı Kıvanç Ersöz de şirketlere eleman çıkarma işini nasıl profesyonel ve medeni şekilde yapacakları konusunda danışmanlık yapıyor. 2009 yılında işten çıkarmaların birçoğunun kriz kaynaklı olduğunu ancak özellikle ilaç sektöründe birleşmelerden doğan tensikatlar gerçekleştiğini belirten Ersöz, “Bu krizde 2001’den farklı olarak Türk şirketleri de outplacement hizmetlerine ilgi gösterdi” diyor.
Üç-altı aylık programlar tercih ediliyor
E&E, yöneticiler ve alt kademe olmak üzere iki farklı türde danışmanlık hizmeti veriyor. Alt kademeler daha çok gruplar halinde danışmanlık alıyor. Onlara iş bulma süreçlerinde nasıl bir yol izlemeleri gerektiği anlatılıyor. Ersöz’e göre alt kademenin iş bulması daha kolay: “Özellikle mavi yakalılar genellikle bir zanaat sahibi oldukları ve el becerileri gelişmiş olduğundan daha çabuk iş buluyorlar.”
Şirketler, işten çıkardıkları yöneticileri için de genellikle birebir danışmanlık hizmeti satın alıyor. Bu krizde en çok üç ila altı ay arasında değişen sürelerde danışmanlık talep edilmiş. Ersöz bunun nedenini de daha ucuz olmasına bağlıyor. Outplacement hizmeti alan şirketlerin büyük bölümü, İSO’nun En Büyük 500 sıralamasında yer alan devler. Bu şirketlerde yöneticiler daha titizlikle işe alındığından Ersöz, onların sistematik olarak iş aradıklarında maksimum sekiz ay işsiz kaldıklarını anlatıyor. Elbette her şey reçeteyi doğru uygulamaya bağlı. Ersöz’e göre, yöneticilerin yüzde 80’i aktif olarak iş aradıkları takdirde altı ile sekiz ay içinde iş buluyorlar.
“Kovulma gününü hatırlamıyorlar”
Şirket, elemanı için bu hizmeti satın aldığında, işten çıkarma sırasında ona “seni yan odada bir danışman bekliyor. Yeni bir iş bulma sürecinde yol gösterecek” diyor. Bazı şirketler de E&E danışmanlarından çalışana işten çıkarıldığını söylerden yanlarında olmalarını istiyor.
Kıvanç Ersöz danışmanlığın ilk dönemi için şunları anlatıyor: “İşten çıkarıldıktan sonra yanımıza gelen çalışanla daha sonraki günler yeniden bir araya geliyoruz. Büyük bölümü, “işten çıkarıldı” sözcüğünden başka o güne dair her hangi bir şey hatırlamıyor. Beyinleri bloke oluyor. Bir tür şok içinde o günü geçiriyorlar.”
Elemanlara öncelikle psikolojik destek veriliyor. Depresyona müsait olduklarından bunun önüne geçilmesi için hayattan kopmamaları tavsiye ediliyor. Sanki çalışıyormuş gibi her sabah uyanmak, kişisel bakımı yapıp çevreyle bağlantıya geçmek gerektiği anlatılıyor. CV’leri alınıp düzenli olarak yetkinlikleri ve deneyimleriyle ilgili şirketlere gönderiliyor.
“İş aramak da bir iş”
İşten çıkarılanlara öncelikle öğretilen şu oluyor: “Sizin bir işiniz var o da iş aramak.” Ersöz, en büyük hatanın “ben artık işsizim” deyip eve kapanmak ve bir yerlerden gelecek teklifleri beklemek olduğunu söylüyor. Tam tersine işini kaybeden birinin birinci görevi, bulunduğu piyasada kendini unutturmamak. “Çalışırken gittiğiniz restoran, spor salonu gibi sosyal ortamlara gitmeye devam edin. Bu bir yatırımdır. Telefonla sürekli sektörden arkadaşlarınızı arayın. Onlara kendinizi yeniden anlatın. “Beni bilen bilir” düşüncesi asla kapılmamanız gereken bir yanlış” diyor Ersöz. Yönetici pozisyonundakiler için kendini anlatmak daha zor bir durum. Ersöz’e göre öncelikle yapmanız gereken, depresyondan uzak durmak.
Şirketlerin imajını yükseltiyor
Eleman çıkarmanın da almak gibi bir maliyet olduğuna dikkat çeken Kıvanç Ersöz, outplacement’ın şirketlere en büyük katkısını “verimlilik” olarak özetliyor ve ekliyor: “Öncelikle çıkardığınız elemanın gözünde ilkeli hale geliyorsunuz. Geride kalan çalışanlarınız için de bir güven oluşturuyor bu hizmet. Çıkardığınız elemanlar aynı zamanda sizin müşteriniz, dolayısıyla yeniden işe girmeleri müşterinizi korumanız ve mal satmanız anlamına geliyor. Har açıdan şirketin marka değerine, kurumsallığına ciddi bir yatırım yapıyorsunuz.”
Outplacement nedir?
İşten ayrılmak zorunda kalmış kişilerin, yeniden iş bulmaları ya da kurmaları için destek veren ve yön gösteren bir danışmanlık türü.
Outplacement, şirketleri işten çıkarma kararının ertelenmesiyle gelecek sorunlardan koruyor. Ayrıca kalan kişilerin de moralini yüksek tutup, “en iyilerin” işte kalmalarını sağlıyor.
İşten çıkarılanlarda ise işsiz kalmanın travmasını en aza indiriyor. Kişinin kendini tanımasını sağlayıp, iş ararken yol gösteriyor. Bu yollar arasında çevreden en etkin şekilde yararlanmak da var.
50 yaşın üstündekiler dışarıda
Maliyetlerin öne çıkmasıyla şirketlerdeki yönetici profili de değişti. Belli yaş ve deneyimin üstünde olan yöneticiler özellikle kriz dönemlerinde şirketlere pahalı geliyor. Yaşı ilerlemiş üst düzey yöneticilerin birçoğu gidip yerine gençlerin gelmesini Ersöz oldukça tehlikeli buluyor.
Krizlere karşı tecrübesiz olan 30-35 yaşlarında yöneticilerin tercih edilmesi konusunda ise Ersöz şu değerlendirmeyi yapıyor: “Daha az maliyetliler ama deneyimleri eskileriyle kıyaslanamaz. Doğru sistem, her iki tarafın da dengede olduğu yönetimler. Özellikle 50 yaşın üstündeki deneyimli isimler atıl durumda. Bağımsız yönetim kurulu üyeliği sistemi benimsenmiş değil. Kimse böyle bir maliyetin altına girmek istemiyor. Ve bu şekilde çok sayıda 50 yaş üstü eski yönetici ekonominin dışında kalıyor.”
Kimler hizmet alıyor?
Adidas
Colgate-Palmolive
Coca-Cola
Danone
Eti
Frito-Lay
GAP
Henkel
JTI
Koçtaş
Mis Süt
Nestle
Oriflame
P&G
Unilever
Uzay Gıda
Sofra
Efe Fren
Karsan
Lafarge
Netaş
IBM
Bull
Bayındır Hayat Sigorta
Citibank
Koçbank
Koç Finans
Yapı Kredi Bankası
Abdi İbrahim
Abbott
Pfizer
Pharmacia