ABD’de Lehman Brothers’ın iflası sonrasında dalga dalga ülkelere yayılan ekonomik krizle birlikte bazı şirketlerin cirolarında düşüş yaşandı, bazılarının da kazançlarında artışlar görüldü. Geçen yılın üçüncü çeyreğine ilişkin bilançolarını açıklayan Türkiye’deki şirketlerin Eylül 2008-Eylül 2009 performansına bakıldığında 84’ü cirosunu arttırdı, beşi aynı seviyeyi korudu, 147’si ise düşüş yaşadı.
14 şirket kârdan zarara geçti
CNBC-e Business dergisinden Burak Mavi halka açık 236 şirketi inceledi. İnceleme sonuçlarına göre, krizin ilk yılında 236 şirketin yüzde 47’sini oluşturan 112 şirket kâr etti. Kâr eden şirketlerin 51’i kârını doğrudan arttırırken, 14 şirket kriz döneminde zarardan kâra geçti. Araştırmada bu iki gruptaki toplam 65 şirket, krizi en iyi yönetenler olarak tanımlandı. Araştırmaya göre 47 şirket de krizden etkilenmekle birlikte 12 aylık dönemi kârla noktalamayı başardı. Krizin en büyük etkisi, kârdayken zarara geçen 57 şirkette görüldü. Daha önceki dönemde zarar eden 46 şirket bu dönemde de zarar etmeyi sürdürdü.
Gayrimenkul ciroda iyiydi
Krizde cirosunu oransal olarak büyüten şirketlere bakıldığında ilk sırada Metro Ticari ve Mali Yatırımlar yer aldı. Ancak CNBC-e Business‘ın değerlendirmesine göre, bu büyüme otobüs firması Metro Turizm’in, Metro Ticari ve Mali Yatırımlar bünyesine katılmasından kaynaklandı. Cirodaki büyüme sıralamasında ilk 10 içinde beş gayrimenkul yatırım ortaklığı şirketi yer aldı. 2009 yılında yüzde 18-20’lik bir küçülme bekleyen inşaat sektörü, yeni proje başlangıçlarındaki azalmaya karşın, kriz öncesi başlamış, bitirilmiş projelerden satışla devam etti.
Cari büyüme kriterine göre yapılan değerlendirmede ise Türk Hava Yolları’nın (THY) cirosunu en arttıran şirket olmanın yanı sıra kârlılığını da yükselttiğine işaret edildi. Bununla birlikte, TL’nin dolar karşısında değer yitirmesinin, gelirlerinin yüzde 80’i döviz cinsinden olan THY’nin bilançosuna olumlu yansıdığına da dikkat çekildi. Araştırmaya göre, cari büyüme sıralamasında THY’yi Selçuk Ecza Deposu ve BİM izledi. Krizin ilk yılında en çok kâr eden şirket, 1.8 milyar lira ile Turkcell olurken, ikinci sırayı 943 milyon lira ile THY, üçüncü sırayı ise 773 milyon lira ile Enka İnşaat aldı. Eylül 2008-Eylül 2009 döneminde kârını en çok arttıran şirket Arçelik oldu. Onu, THY ile Bosch ve Siemens Ev Aletleri Grubu takip etti.
12 holding üzüldü
Araştırmada krizin ilk yılında holdinglerin performansına ilişkin değerlendirmelere de yer verildi. Krizi en çok hissedenlerin, çok sayıda sektörde faaliyet gösteren holdingler olduğuna işaret edilen araştırmaya göre, halka açık 16 holdingden, dördü dışında hepsinin cirosu azaldı.
Cirosal anlamda en büyük kayıp Koç Holding ve rekor vergi cezası alan Doğan Holding’de yaşanırken, cirosunu krizde en fazla artıran holding 926 milyon liralık net artışla Sabancı Holding oldu, ancak holdingin karında 1.7 milyarlık bir gerileme gerçekleşti. İkinci sırada 450 milyon liralık ciro artışıyla TAV Havalimanları Holding yer alırken, onu 268 milyon liralık artışla Tekfen Holding ve 78 milyon liralık artışla Deva Holding izledi. Koç Holding’in performansına ilişkin değerlendirmelere de yer verilen araştırmaya göre, holdingin cirosunda yaşanan 9 milyar liralık gerileme, büyük oranda holdingin 2009’un ilk dokuz ayındaki performansından kaynaklandı. Holdingin cirosu 2009’un ilk dokuz ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 26 geriledi. Holdingin kârında gözlenen 4 milyar liranın üzerindeki gerilemenin ise yanıltıcı olduğuna dikkat çekilen araştırmaya göre, bu yanılgıda 2008 yılında 2 milyar liraya yakın bir fiyata Migros’un elden çıkarılması gibi, tek sefere mahsus iştirak satışlarının şirketin kar hanesine yazılması rol oynadı.