Aslıhan Köşşekoğlu’nun haberi
Tıptaki ismiyle Burnout. Geçtiğimiz günlerde dizi oyuncusu Dağhan Külegeç’in açıklamalarıyla da gündeme gelen sendrom, iş hayatında başlıyor ama kişinin sosyal yaşantısını da etkiliyor.
Günler her zamankinden farklı ilerler bazen işyerinde. Mutlu uyandığınız sabahlar, işyerine gidecek olmanın verdiği stresle mutsuzlaşır. Çünkü ne işe gitme isteğiniz vardır ne de mesaide harcayacak gücünüz. Zoraki kalksanız da sanki bir güç vardır sizi yatağa çivilemeye niyetli. Oflaya puflaya işyerinize varsanız da yakanızı bırakmaz stres, yorgunluk, isteksizlik. Hem artık eskisi kadar heyecanlandırmıyordur yaptıklarınız. Zaten bu işin sizi maddi-manevi doyurmadığı da haftalardır zihninizi kurcalayan bir meseledir. Sonra bakmışsınız ki bedenen işyerindesiniz ama ruhunuz ortamdan epey uzakta. Duyarsızlaşma, yabancılaşma had safhada. Ve kaçınılmaz son: "Artık yapacak bir şeyim yok, ben bu işi başaramıyorum, hatta bırakmalıyım."
Çalışma hayatında üç aşağı beş yukarı hepimizin yaşadığı bir durum bu. Adını koyamasak da modern zaman hastalıklarından biri olan Tükenmişlik (Burnout) Sendromu’na işaret ediyor. Üç aşamada ortaya çıkan sendromu şu şekilde tanımlamak mümkün: "Çalışma şartlarının doğurduğu aşırı stres ve bununla birlikte maddi ve manevi doyumsuzluk karşısında, mesleğe karşı duyarsızlaşma, duygusal olarak tükenme ve kişisel başarı kazanma isteğini kaybetme."
Hizmet sektörü daha riskli
Tükenmişlik sendromunu ilk kez ortaya atan Alman psikiyatrist Herbert Freudenberger, 1974 yılında yazdığı bir makalede "mesleki bir tehlike" olarak nitelendiriyor tükenmişliği. Çıkış noktası çoğunlukla sağlık çalışanlarında görülen, yorgunluk, hayal kırıklığı, iş bırakma gibi karakteristik özelliklerin tanımlanması. Zamanla tükenme kavramını geliştiren teorisyenlerin tezi uzun süreli iş stresi altında olan tüm meslek grupları tükenmişlik tehlikesiyle karşı karşıya. Ancak bazı meslek gruplarının daha fazla risk altında olduğu göz ardı edilmiyor. Psikiyatrist Dr. Barış Önen Ünsalver insanlarla birebir ilişkinin kurulduğu hizmet esaslı çalışanlarda daha çok karşılaşıldığını söylüyor. Sağlık çalışanları, avukatlar, öğretmenler gibi. Ayrıca çalışanın taleplerinin sorulmadığı ya da dikkate alınmadığı, müşterinin her zaman haklı kabul edildiği katı ve uzun çalışma saatlerine sahip kurumlarda çalışanlarda da yaygın.
***
Kul hakkı bilinci, şefkat ve merhamet duygusu gelişmeli
Cemil Tokpınar (İlahiyatçı-yazar): İnsana yönelik hizmetlerin verildiği alanlarda görülen tükenmişlik sorununun aşılmasında kul ve kurum hakkı bilincinin gelişmesi önemli bir çözüm. Kul hakkı kadar önemli olan bir diğer husus ise görevli olduğumuz insanlara karşı beslememiz gereken şefkat, merhamet ve yardım isteğidir. İman ne kadar güçlü olursa, o kadar derin ve kuşatıcı olan şefkat ve merhamet geliştikten sonra hiçbir sorun kişiyi engelleyemez. Nitekim Asr-ı Saadet’teki şefkat ve infak yarışının altında yatan sebep de Allah ve ahirete olan güçlü imandır. Kur’an’da insanlara hizmet, şefkat, merhamet, yardım, iyilik ve infakla ilgili yüzlerce ayet vardır. "Allah iyilik yapanlarla beraberdir", "Muhakkak ki, Allah adaleti, iyilik yapmayı, yakınlara bakmayı emreder." gibi.
***
İşyerinde başlıyor sosyal hayata sıçrıyor
Geçtiğimiz hafta dizi oyuncusu Dağhan Gülegeç’le gündeme geldi tükenmişlik sendromu. Burnout (tükenmişlik) sebebiyle yıllardır oynadığı diziden ayrılmak zorunda kaldığını söylemesi, sendromun ilerlediği takdirde ne boyutlara ulaşacağının en bariz örneğiydi.
Sendromun ilk yansımaları arasında çalışma hayatında; başarısızlık, hedefsizlik, iş arkadaşlarıyla sorunlar var. Bir sonraki aşama ev ve diğer sosyal ortamlar; aile içi tartışmalar, evlilik sorunları, ebeveyn-çocuk ilişkisinde bozulma, arkadaşlardan uzaklaşma. Tedavi edilmediğinde depresyon anksiyete bozuklukları, uyku sorunları baş gösteriyor. Kronik stresin olumsuz etkileri zamanla gastrit, yüksek tansiyon, bağırsak sorunları gibi tıbbi hastalıklara sebep olabiliyor.
Uzmanlara göre tükenmişlik hem sistemin hem de bireyin sorunu. Yöneticiler çalışanlarına önem vermeli ve sorunlarını, önerilerini dinlemeye açık olmalı. Sistemin değiştirilemediği durumlarda devreye bireysel çabalar giriyor. Kişinin işinde mükemmel olmak ve her şeye yetişmek gibi aşırı beklentilerden uzaklaşması mesela. Ünsalver’in önerisi önceliklerimizi belirleyip gücümüzün yettiği kadarını yapmaya çalışmak. Bunları gerçekleştirirken hata yapmanın bazen doğal olabileceğini baştan kabul etmek şart. Tükenmişlikle baş etmede inanç da önemli bir faktör. Cemil Tokpınar, "Dinimizdeki emir ve tavsiyelerin önemli bir özelliği problemin ya da olumsuzluğun oluşmasını engellemesidir." diyor. Tükenmişlik problemini çözmede duanın ve ibadetlerin de büyük etkisi var. Tokpınar’a göre tükenmişliğin doğurduğu, isteksizlik, mutsuzluk, depresif durumlar, dua ve ibadetle aşılabilir: "Dua her türlü yetersizlik, sıkıntı, çıkmaz ve sorunu çözmede muhteşem sonuçlar meydana getirir. Dua, ibadet ve özellikle namaz, Rabb’imizle kurulan bir iletişimdir. Çaresiz durumlarda yapılan halis dualar kabul edilir."
Zaman