Engellilerle ilgili olarak 2012 yılında Canda Özür Olmaz Derneği’nin ”2012 Türkiye’de Engelli Gerçeği” raporuna göre Türkiye’de 8,5 milyon özürlü var ve bu rakamın nüfus içindeki payı da yüzde 12,29’a denk geliyor. Engelli insanların hayata katılımı noktasında engelli istihdamı önem kazanıyor.
Engelli istihdamında kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektör olmak üzere iki seçenek bulunuyor.
Kamu kuruluşlarında engelli istihdamı için artık ÖMSS var
Engellilerin memur olarak kamu kurumlarında istihdam edilebilmesi için en önemli adım geçtiğimiz günlerde atıldı. Bu sene ilk kez düzenlenen Özürlü Memur Seçme Sınavı (ÖMSS) gerçekleştirildi. 60 bin 375 adayın katıldığı ve 81 il merkezinde yapılan sınavda adayların öğrenim düzeyine ve özür gruplarına uygun soruları yanıtladılar. Sınav sonucuna göre üç puan türü hesaplanacak, ÖMSSP-1 ortaöğretim düzeyi, ÖMSSP-2 ön lisans düzeyi, ÖMSSP-3 lisans düzeyi için uygulanacak.
Engelli memurların yerleştirme işlemleri ÖMSS sonuçlarına ve kuraya göre yapılacak. 2012 ÖMSS ile bu yıl alınacak kadro sayısı 4 bin 861 belirlendi.
Peki özel sektörde engelli personel işe alımı nasıl yapılmaktadır?
Türkiye’de engelli personel alımı; ulaşım sorununu, asansör, özel wc’lerin olmaması ve benzer sorunlar nedeniyle birçok zorluklarla gerçekleşiyor. Dolayısı ile yazılı cv’si ile başvuruda bulanan birçok engelli vatandaşımız, bu tür zorluklar karşısında bireysel mülakata gelemiyor.
50 ve üzeri personeli olan firmaların engelli personel çalıştırma zorunluluğu bulunmaktadır. İş kur bunun takipçisi olarak, engelli personel açığı olan firmalara bir liste gönderir. Liste ekinden iş kur’a kayıtlı engelli personel listesi yer alır. Firma, engelli personelini, listeden eğer uygun bir aday bulamaz ise yine kendi bünyesinden, danışmalık firmalarından ya da eş dost referansı ile engelli personelini bulmaya çalışır.
Zorunluluk karşısında bazı firmaların, ceza almak istemediklerinden, son derece üzücü bir çözüm yolunu seçtiklerini görebiliyoruz. İstedikleri vasıflarda engelli personeli bulamayan bazı firmaların, sadece bordrolarında yer almaları için, engelli vatandaşlarımıza oldukça basit işler yaptırarak ya da daha da üzücüsü hiç çalıştırmadan evlerinde oturmalarını söylenerek maaşlarını ödediklerini ara ara duyuyoruz.
Peki engelli istihdamında yasalarımız ne diyor?
İş Kanunu’nda özürlü çalıştırma yükümlülüğü nasıl düzenlenmiş?
Türkiye Cumhuriyeti Anayasa’nın 48. maddesinde “Herkes, dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahiptir. Özel teşebbüsler kurmak serbesttir. Devlet, özel teşebbüslerin milli ekonominin gereklerine ve sosyal amaçlara uygun yürümesini, güvenlik ve kararlılık içinde çalışmasını sağlayacak tedbirleri alır.”; 50. maddesinde “Küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar.”; 61. maddesinde ise “Devlet, sakatların korunmalarını ve toplum hayatına intibaklarını sağlayıcı tedbirleri alır.” denilmiştir.
İşverenler engelli personel çalıştırmak zorunda mı?
4857 Sayılı İŞ Kanunu’nun “ özürlü ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu “ başlıklı 30.maddesine göre;
“ İşverenler 50 veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde %3 özürlü, kamu işyerlerinde ise %4 özürlü ve %2 eski hükümlü işçiyi beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler. Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin, bu kapsamda çalıştırmakta yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır ”
Zorunluluğun yerine getirilmesinde dikkat edilecek hususlar
Öncelikle 50’ nin altında çalışanı olan işyerlerinin böyle bir yükümlülüğü yoktur. Zorunluluk kapsamında olan işyerleri ise yasada belirtilen yüzde %3 oranına uymak ve işe alacakları özürlüleri meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler. Ayrıca istihdam edilecek özürlüler Türkiye İş Kurumu aracılığı ile sağlanacaktır. Kurum aracılığı olmadan özürlü işe alınması da mümkündür. Bu durumda en geç bir ay içinde kuruma bildirim yapılacaktır.
Kontenjan fazlası özürlü çalıştırmaya bir teşvik var mı?
4857 Sayılı İş Kanununun 30. maddesinde ki yeni düzenleme gereğince özel sektör işverenlerince zorunluluk kapsamında çalıştırılan %3 oranındaki özürlülerin, sigorta tabanı üzerinden hesaplanacak sigorta priminin işveren hissesinin tamamı Hazinece karşılanır. “ Kontenjan fazlası özürlü çalıştıran ya da yükümlü olmadıkları halde özürlü çalıştıran işyerlerinin çalıştırdıkları her bir özürlü için yine sigorta tabanı üzerinden hesaplanacak sigorta priminin işveren hissesinin yarısı Hazinece karşılanır.”
Özürlü çalıştırmamanın cezası var mı?
Özürlü ve eski hükümlü çalıştırmayan işveren veya işveren vekiline çalıştırmadığı her özürlü ve eski hükümlü ve çalıştırmadığı her ay için yediyüzelli milyon lira para cezası (2011 Yılı İçin 1.671,00 TL) verilir. Kamu kuruluşları da bu para cezasından hiçbir şekilde muaf tutulamaz.
İdari para cezası İş Kanunun 108. maddesi gereğince Türkiye İş Kurumu İl Müdürlükleri tarafından verilmektedir.
Yönetmelik uyarınca idari para cezası kesilebilmesi için İş Kurumunun, işverene bildirim yaptığı tarihten itibaren 10 gün içinde veya bildirim yapılmadığı takdirde işçilerin gönderiliş tarihinden itibaren 30 gün içinde özürlü açığının kapatılması için işverene son olarak kayıtlı özürlülerin meslek ve öğrenim durumlarını içeren listelerin gönderilerek işyerindeki açık kontenjanların bu listelerden veya gönderilenlerden karşılanmasını istemesi gerekmektedir. İşveren, bu şekilde gönderilenler ve/veya listelerde yer alanlar arasından seçimlerini yaparak gönderim veya listelerin bildirim tarihinden itibaren 15 gün içerisinde açık kontenjanlarını kapatmak zorundadır. Kapatmazsa idari para cezası uygulanacaktır.
Meslek Edindirme Kurslarına Nasıl Katılabilirsiniz?
Bulunduğunuz ilde;
• İş ve İşçi Bulma Kurumu,
• Halk Eğitim Merkezleri,
• Çıraklık Eğitim Merkezleri,
• Özel Dershaneler,
• Belediyeler,
• Özürlülerle İlgili Bazı Dernekler ve Vakıflar; Meslek Edindirme Kursları düzenlemektedir.
İş ve İşçi Bulma Kurumu’nun kendi bünyesinde düzenlediği kurslardan yararlanabilmeniz için;
• Kuruma kayıtlı, açık işsiz,
• %40 ve daha fazla oranda özürlü,
• En az ilkokul mezunu,
• 15 yaşından gün almış olmanız gerekmektedir.
Durumunuz bu şartlara uygun ise;
• 1 adet fotoğraf
• Sağlık Kurulu Raporunuzun bir örneği ile İş ve İşçi Bulma Kurumu’na müracaat etmeniz yeterli olacaktır.
İş ve İşçi Bulma Kurumu tarafından düzenlenen kurslar ücretsiz olup, bir işe yerleştirilmenizde etkili olabilecektir.
Yukarıda belirtilen diğer kurumların düzenlediği kurslardan yararlanabilmek için ilgili kuruma şahsen müracaat edip şartlarınıza uygun olanlardan yararlanabilirsiniz. Bu kursları araştırmaktan ve yararlanma yollarını aramaktan kaçınmayın!
Unutmayın, bunun için bireysel çabanız çok önemlidir.
Kendi işinizi mi kurmak istiyorsunuz?
İlinizde bulunan İş ve İşçi Bulma Kurumu şube ya da bürolarına müracaat edip, düzenlenen meslek edindirme kurslarından yararlanabilirsiniz.
24 Ekim 1998 tarih ve 4382 sayılı yasa ile İş ve İşçi Bulma Kurumu tarafından mesleki eğitim, mesleki rehabilitasyon, kendi işini kurma ve bu gibi projeler için maddi destek sağlanacaktır.
Eğer çalıştığınız kurum veya kuruluş özelleştirme nedeniyle kapatıldıysa veya tasfiye edildiyse İş ve İşçi Bulma Kurumu’na müracaat ediniz! Kurum sizin yeni bir işe yerleştirilebilmeniz için kurslar düzenlemektedir. Bu kurslardan ücretsiz yararlanabilirsiniz.
UNUTMAYIN!
Meslek edindirme kurslarından yararlananlara işe yerleştirmede öncelik tanınmaktadır.
Kaynakça:
candaozurolmaz.org
İsdunyasindabendevarim.com
engelliler.biz