Önce şu temel bilgileri hatırlayalım
Yalan bilgiye ve kanaate aykırı olan ifadedir. Cebimde yüz lira varken, iki yüz lira olduğunu sanıyor ve sorulduğunda iki yüz liram var diyorsam bu yalan değildir, yanlıştır. Yanlış doğrunun zıddıdır, yalan ise bilginin ve kanaatin.
Münafıklar Hz. Muhammed’e yaltaklandıklarında gelen ayet, ‘Onlar senin Allah’ın rasulü olduğunu söylüyorlar, yalan söylüyorlar’ (63/1) derken, kanaatlerinin aksini söylüyorlar demek istemiştir.
Bir de gerçek ve doğru ayırımı vardır:
Gerçek bir nesnenin hariçte, yani zihnimizden bağımsız olarak var olmasıdır. Doğru ise gerçekliğe uygun bilgidir. Elma bizatihi bir gerçekliktir. Onu gösterip, bu elmadır, denmesi ise doğrudur. Hak kavramı her ikisi için de kullanılır.
Yalan insanın şeytanî yönüdür. Denebilir ki, ruh insanda Allah’ın temsilcisi, nefs ise şeytanın temsilcisidir. Kuranı Kerim Allah’ın adıyla başlar, şeytanlaşmış insanla biter.
Şeytan olmasaydı insan yalanı bilemezdi. Âdem (sav) onun için şeytana kanmıştır. Çünkü fıtratta yalan yoktur. Çocuğa hiç yalan söylenmese, ömür boyu yalan nedir bilmez.
Yalan, Allah’ın yarattığı külli sisteme, sonuçta da Allah’ın bizatihi kendisine zıtlık olduğu için kötü bir şeydir. Bir bakıma Allah ile ters düşmedir, O’nunla savaşmaya kalkmadır. Kocaman bir düzenekteki bir kabloyu ters yere bağlamadır. Bu kontak insanı yakabilir.
Allah Rasulü der ki: ‘Müminin doğasında her huy bulunabilir ama yalan ve hıyanet bulunmaz.’ Mümin de yanılabilir, hataya düşer, korkak ya da cimri olabilir ama yalan söyleyemez. Hıyanet de yalandır. Çünkü mümin, emin olan, güvenen ve güvenilen kimsedir. Yalan bunun aksi bir durumdur. O halde insanın yalanı kadar müminliği gitmiş demektir. Bu yüzden yalan münafıklık alameti sayılmıştır.
‘Münafığın üç önemli belirtisi vardır: Yalan konuşur, güvene hainlik eder, vadinde durmaz.’ Üçünün de ortak noktası aldatmadır, yalandır.
Bu arada, hıyanet başkadır, ihanet başkadır. Türkçede karıştırılır ama aslında birincisi güveni suiistimal etme, ikincisi aşağılama ve hakir görmedir. Birincisi noktalı ‘hı’ ile, ikincisi yumuşak ‘he’ ile yazılır.
Malum, münafık mümin olmadığı halde mümin gözüken insandır ve Kuran ifadesiyle ‘münafıklar cehennemin de en alt çukurunda olacaklardır’ (4/145).
Bunun anlamı şudur: Münafıklık bir imansızlık meselesidir. Bu üç belirtiyi de kendisinde bulunduran insan da Allah’a inanıyor olabilir. Ama bunlar münafıkta oluşan özelliklerdir, münafıklığın meyvesidirler. Müminde bulunurlarsa onu adım adım münafıklığa götürürler. Yani bunlara tevessül eden insan adeta münafıktır, ya da sonuçta münafık olabilir.
İbn Mesud’un şu sözüne bakın:
‘Yalanın ciddisi de şakası da olmaz. Kişi çocuğuna söz verip sözünde durmazlık edemez. Yalan insanı günaha çeker, günah da cehenneme. Dürüstlük/sıdk insanı iyiliğe çeker iyilik de cennete. Dürüst olana; doğru sözlüdür, iyidir denir. Yalan söyleyene; yalancıdır, kötüdür denir. Allah Rasulü’nden duydum, buyurdular ki: Kişi dürüstlüğü şiar edinir, sonuçta Allah katında dürüstlerden/sadıklardan sayılır, yalanı adet edinir, sonuçta Allah katında da yalancılardan sayılır’.
Peygamber’in (sav) kendisine biat edip İslam’a girmek isteyenlerden, alışageldikleri hatalar neyse onları artık hiç yapmayacakları konusunda söz alarak müslüman olmalarını kabul ettiği bilinmektedir. Mesela muska (nuska) ve hamail takma âdeti olanlardan bunları artık takmayacaklarına dair söz almıştı. Yalan söyleme âdeti olanlardan ise ‘şaka ile dahi olsa yalan söylemeyeceğime’ diye söz aldığı bilinmektedir. Yani yalan şaka ile de olsa yalandır. Bu seviyede bir dürüstlüğü başarabilenlerimiz çok azdır. Dürüstlük öyle hassas bir ciladır ki, yalan bir fıkra ile dahi çizilebilir. Çok sahih olmasa da (hasen) bir hadiste denir ki, ‘sırf insanları güldürmek için yalan söz söyleyen adama yazıklar olsun, yazıklar olsun’.
YAZININ DEVAMINI OKUMAK İÇİN TIKLAYINIZ…