İslam edebiyatının ürünleri nelerdir? İslam edebiyatının konuları nelerdir?
Kur’an-ı Kerim’in bir dil ve edebiyat mucizesi olması, İslam medeniyetinde dilbilim çalışmalarının ve edebiyatın gelişmesini sağlamıştır. Kur’an’ın mesajının edebî özelikleri, söz sanatlarına yön vermiş, dilde estetik duyarlılığın gelişmesini sağlamıştır.
İslam edebiyatının ürünleri arasında; na’t, mevlid, kısas-ı enbiya, münacat, mersiye, hilye, mesnevi, akaidname, pendname, şemail gibi ürünler vardır.
İlimlerin tedvin ve tasnifiyle birlikte dil ile edebiyat ilimleri de lügat, sarf, nahiv ve belagat gibi dallara ayrılmıştır. Medreselerdeki ilimler hiyerarşisinde, dilbilimleri en başta gelmiştir. Çünkü diğer ilimlerdeki gelişmeler, ancak dil ile birlikte gerçekleşebilir. İslam’ın ilk dönemlerinden itibaren Müslüman toplumlar, dünya kültür ve medeniyetindeki dil ve edebiyat çalışmalarına önemli katkılarda bulunmuşlardır. İslam dünyasında hem tercüme hem de telif eserlerde önemli birikim oluşmuştur. Tercüme eserler için yabancı dil eğitimine de önem verilmiştir.
Edebiyat; bir toplumun hissiyatını, inançlarını, irfanını, bilgilerini, algılarını, kavrayışını ve estetik dünyasını yansıtan ayna gibidir. İslam medeniyetinin oluşmasında, İslami kaynaklardan beslenen yerel edebî türlerin yanında divan edebiyatı ve dinî-tasavvufi halk edebiyatı gibi günümüze kadar gelen köklü edebiyat gelenekleri de etkili olmuştur.
İslamiyet etkisinde gelişen Türk edebiyatı, Karahanlılar devrinde Yusuf Has Hacip’in kaleme aldığı Kutadgu Bilig adlı eser ile başlamıştır. Selçuklular döneminde gelişmeye devam etmiş, Osmanlılar döneminde ise klasikleşerek İslam medeniyetinin önemli bir unsuru hâline gelmiştir.
İslam edebiyatının konularından bazıları arasında; fetihname, tezkire, cenkname, hamzaname, siyasetname, seyahatname, kıssa, gazavatname, siyer gibi konular vardır.
İslamiyet etkisinde gelişen edebiyatta şiir bir tür olmanın dışında önemli bir misyona sahiptir. Şiir, Allah’ın varlığını ve birliğini ilan etmeye, O’nu övmeye yarayan bir araçtır. Müslüman şair, hikmete taliptir ve şiir vasıtasıyla onu ifşa eder. Bu yüzden İslam kültüründe şiir, marifete ulaşmanın en iyi vasıtalarından biridir.
İslam’ın temel ilkelerine dayanarak nefsi arındırma, ahlakı güzelleştirme ve bu yolla Allah’a ulaşma düşüncesine tasavvuf denir.
İslami edebiyatın kollarından biri de divan şiiridir. Divan şiirinin ana teması, aşktır. Şiirin kulağa hitap etmesine yani musikiye önem verilir. Edebî sanatların ayrı bir yeri vardır. Soyut bir şiir olduğu için şair duygu ve düşüncelerini sembollerle dile getirir.