Zerdüşt Kimdir?
M.Ö 6.yy’da dini bir reformcu olarak Zerdüşt’ün önemli kişiliği İran platosunun doğu bölgesinde ortaya çıkar. Zerdüşt adının anlamı “yaşlı develeri olan adam” şeklinde anlaşılmıştır. Karısı Hvovi’den, Freni, Pourucista ve Triti adında üç kızı ile Isat Vastar, Uruvat-Nara ve Hvare Ciθra adında üç oğlu olmuştu. Annesinin adı Dughdova; babasının adı Pourushaspa Spitama idi. Kendisinin 30 yaşında Ahura Mazda tarafından aydınlatıldığına inanılır. Kendisine ilk inananlar eşi ve çocukları ile Maidhyoimangha adındaki kuzeniydi.
Zerdüşt’ün dinini açıkladığı dönemde İran’da çok tanrılı inanç sistemi hüküm sürüyordu. Zerdüşt ise muhtemelen önceleri var olan tabiatla ilgili bir gök tanrısından yararlanarak yeni bir tek tanrıcılık geliştirmiştir. Öğretilerini yayarken büyük güçlüklerle karşılaşmıştır.
Mazdeizm
İranlı Zerdüşt’ün (650-583) kurmuş olduğu tek tanrılı dindir. İnanılan tek tanrıya verdikleri Ahura Mazda adıyla bağlantılı olarak “Mazdeizm” de denir. Sonraki dönemlerde Zerdüşt’ün asıl öğretisinin uğradığı deformasyon sonucu kılık değiştiren Mazdeizm daha çok Mecusilik adıyla anılmıştır. MÖ 600 ve MS 650 yılları arası Pers İmparatorluğu’nun resmi dini olan Mazdeizm İranlıların Müslümanlıktan önceki dini olarak bilinir.
Mazdeizm (Mazdayasna-Bilge Efendi’ye ibadet eden kişi anlamındadır) zamanla eski putperest ayin ve kültleri içine aldı. Zerdüştlük tek tanrılı bir dindir. Felsefi açıdan bir dualizm içerir ancak tanrı tektir. Dualizmin tek tanrı inancının önüne geçmesi Zerdüşt’ten sonraki dönemlerde yerleşmiştir. Zerdüştçüler dinlerine isim olarak “Bahdin” sözcüğünü seçmişlerdi. Bu sözcük “iyi din”, “güzel din” anlamına gelir.
Zerdüştçülük İslam’dan evvel İran’da ve Türkistan’da yayılmıştır. Bugün de Bombay ve İran’da inanç biçimi olarak sürmektedir. Günümüzde Zerdüştçülüğe dünya çapında inananların sayısının 250,000 civarında olduğu tahmin edilmektedir.
Kutsal Kitap: Avesta
Mazdeizm’in esasları Avesta adlı kutsal kitaplarında yer alır. Avesta’da din, şeriat ve kuralların yanı sıra, tarım hayvanlarına iyi bakılması ve toprağın iyi sürülmesiyle ilgili öğütler de bulunur. Avesta isim olarak Pehlevice’de “Apastak” olarak ortaya çıkar. “Temel” veya “temel seçim” anlamına gelen “Apastâk u zand” olarak adlandırıldı. Zamanla bu; “Zend Avesta”ya dönüştü ve kutsal kitabın adı olarak kaldı. Avesta, Sasaniler döneminde derlenip toparlanarak iki bölüm haline getirildi. Birinci bölüm Avesta, üç kitap halinde düzenlenmiştir. Bunlar Vendidad, Visperad ve Yasnalardır. Vendidad; Avesta’da dinsel kuralların ve bazı mitsel öykülerin derlenerek bir kitap haline getirildiği ilk bölümün adıdır ve “Kötü ruhlara karşı yasna” anlamındadır. En iyi korunan nask(bölüm)tır. İkinci bölüm yani Visperad bütün tanrılara yakarıştan ibaret olan ve Bahdini tapınaklarında yapılan özel dini törenlerde mukabele ile okunan dualardır. Yasthlar da bu bölümün içindedir ve bu Yasthlar tanrılar için okunan 22 ilahiden ibarettir. Üçüncü bölüm ise 72 yasnadan oluşmaktadır. Tüm bu kitapların Ahura Mazda tarafından Zerdüşt’e indirildiğine inanılır. Gatha denilen Zerdüşt’ün özdeyişlerinden oluşur.