Zonguldak Kozlu’da 3 yıl önce meydana gelen facianın ardından maden yönetmeliğinde zorunlu hale gelmesi istenen ancak kabul görmeyen ‘kaçış-yaşam odaları’ Soma faciasıyla yeniden gündeme geldi. 40 kişi kapasiteli bu odaların fiyatı yaklaşık 250 bin dolar. Yani 5 milyon dolara 20 odayla tüm Soma madencilerini kurtarmak içten bile değildi.
Hürriyet’tin haberine göre; Soma’da önceki gün gerçekleşen ve tüm Türkiye’yi yasa boğan faciayla birlikte madenlere yönelik yönetmelikteki eksiklikler bir kez daha gündeme geldi. Dünyada sadece Pakistan ve Afganistan gibi ülkelerde yönetmeliklerde bulunmayan ‘Rescue Chamber’ yani kaçış veya yaşam odası ne yazık ki Türkiye’de de zorunlu olmadığı için bir çok maden ocaklarında kurulmuyor. Bu da maden ocaklarında yaşanan kazalarda işçilerin hayatını kaybetmesinin en büyük sebebi olarak gösteriliyor.
30 günlük ihtiyaç
Dünyadaki birçok ülkedeki kullanılan ‘kaçış odaları’, özellikle madenlerin en hayati tedbirleri arasında yer alıyor. Yaşanacak maden ocağı kazalarında işçilerin ilk sığınacakları yer olarak tasarlanan ‘kaçış odaları’nın her biri 40 kişiye kadar koruma sağlayabiliyor. Odaların içindeyse su, yiyecek, oksijen, sağlık çantaları ve telefon gibi hayati ihtiyaçlar bulunuyor. Günlük ortalama bir kişinin ihtiyaçlarının hesaplandığı kaçış odalarına sığınanlar 30 günün üzerinde içinde yaşayabiliyor. Bu da kurtarma ekiplerinin kaçış odalarına sığınan işçilere ulaşabilmesini için yeterli zamanı sağlayabiliyor.
Yaşam odaları
-30 günün üzerinde yaşama şansı
-Kişi başı günlük 2 bin kalori yiyecek
-Kişi başı günlük 1 litre içme suyu
-Telefon bağlantısı
-Oksijen deposu
-Klima
-Elektrik için batarya sistemi
-Karbondioksit temizleme filtreleri
-İlk yardım çantaları
18 milyon lira
Kaçış odalarının kullanıldığı bir maden kazası Şili’de yaşanmıştı. Yaklaşık 4 yıl önce Şili’nin San Jose şehrindeki maden ocağında 33 madenci yerin 700 metre altın kurulan kaçış odasına sığınmış ve bu mağdenciler yaklaşık 80 gün sonra sağ olarak kurtulmayı başarmıştı. Kaçış odalarının kapasiteleri 12 ila 40 kişi arasında değişiyor. 12 kişilik kaçış odalarının fiyatı 80 bin dolardan (160 bin TL) başlarken, yaygın olarak kullanılan 40 kişilik odaların fiyatı ise 200 ila 250 bin dolar (400-500 bin TL) arasında değişiyor. Soma mağdeninde çalışan 780 kişinin ihtiyacı için ise yaklaşık 20 adet kaçış odası bulunması gerekiyordu. Bunun işletmeye olan maliyeti ise 5 milyon dolar (10 milyon TL) civarında bulunuyor.
Şirketler sundu kabul görmedi
Kaçış odaları dünyadaki birçok ülkenin madencilikle ilgili olan yönetmeliklerine girmiş durumda. Türkiye’nin de içinde bulunduğu Pakistan ve Afganistan gibi ülkelerde kaçış odalarına yönelik bir düzenleme yok. Türkiye’ye kaçış odaları ithal eden şirketlerin yöneticilerinden aldığımız bilgilere göre şirketler hazırladıkları projeleri ilgili kurumlara ve bakanlıklara sundu. Türkiye’deki yaklaşık 1000 maden ocağını kapsayan projede ithal kaçış odaları kullanılacaktı. Ancak kaçış odaların için hazırlanan projeler Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı arasında kaldığı için projeler de askıya alındı. Öte yandan Türkiye’de kaçış odalarının üretimi gerçekleşmiyor. Şirket yetkilileri bunun sebebi ise Türkiye’de yönetmelik olmamasından dolayı maden ocağı işletmelerinden kaçış odası talebi gelmemesi olarak yorumlanıyor.
Soma’da sadece 1 adet iddiası
Soma Holding’in patronu Alp Gürkan, meydana gelen faciadan bir yıl önce, Soma’daki maden ocaklarında olası bir kaza anında 500 işçinin günlerce yeme-içme ihtiyacını sağlayacak, nefes alabilecekleri ‘yaşam odaları’ oluşturduklarını iddia etmişti. Hatta, Soma’daki ocaklarda yaptıklarını, daha sonra satın aldığı Merzifon’daki ocaklarda yapacakları yenilemelere örnek göstermişti. Elde edinilen bilgilere göre Soma’da sadece bir tane ‘kaçış veya yaşam’ odası kurulduğu bunun da yeterli olmadığı ifade ediliyor.
Soma’da işçi ücretleri
2.250 TL
En yüksek maaşı alan başçavuşların aylık ücreti
2.150 TL
Çavuşların aylık maaşı
1.900-2.000 TL
1. sınıf ustaların aylık ücreti
1.700-1.800 TL
2. sınıf ustaların aylık ücreti
1.500-1.600 TL
1. Yedek denilen usta yardımcılarının maaşı
1.300-1.400
Madane inen vasıfsız işçilerin aylık ücreti
Dünyada nasıl kullanıyor?
ABD: 60 dakika içinde işçilere kurtarılma veya kaçış desteği verilmesini şart koşuyor. Bu da ABD Madencilik Bürosu’nun hazırladığı tüzükte belirtiliyor
İngiltere: Karmaşık düzenli büyük kömür madenleri için temiz hava ve acil yardım destekli korunma sahaları zorunlu olarak kabul ediliyor.
Avustralya: 2001 yılı devreye aldığı düzenlemeyle, sığınma, kişisel kurtarma ve kaçış istasyonlarının sayısı ve konumu gibi şartlar koşuyor.
Güney Afrika: 300 metreden itibaren sığınma odalarının çoğunda, hava, yiyecek ve ekipman gibi transferi sağlayabilecek transfer kanalları var.
Japonya: 1994’te hayata geçirilen düzenlemeyle kaçış odalarının çalışma alanlarına yakın olarak kurulması zorunlu hale getirilmiştir.
Almanya: Maden ocaklarında, çalışma alanı ile temiz hava çıkış noktası arası mesafenin yürüme ile 90 dakikadan fazla olması halinde kaçış odalarının bulunması şart koşulmuştur.
Çin: Kaçış odalarıne yönelik herhangi bir düzenleme bulunmuyor. Ancak üretici şirketlerin daha çok Çin’de olması kaçış odalarının yaygınlaşmasını sağlıyor.