İsveç Lund Üniversitesi’nde Ortadoğu Çalışmaları Merkezi’nde, Ortadoğu ve İran üzerine çalışan Prof. Dr. Eric Hooglund, İran-İsrail ilişkilerini Bugün’e değerlendirdi:
İran bir Şii toplumu. Nüfusun en az yüzde 91-92’si Şii. Azınlıklar da var, Orta Doğu’daki en büyük Ermeni azınlığı İran’da. Ayrıca Orta Doğu’daki en büyük Yahudi azınlığı da İran’da. Bahailer de vardı. İranlılar’ın büyük çoğunluğu Şii ama "Şii Müslümanız" demiyor, "Müslümanız" diyorlar. İran’da asla Sünni veya Şii nitelemesi kullanılmaz, "Amerikan İslamı ve Otantik İslam" kavramları kullanılıyor.
İran-Suriye İlişkilerinde Din Çok Önemli Değil
İran ve Suriye, "Orta Doğu bölgesinde asıl tehdidin Amerikan politikaları olduğu" ortak düşüncesine dayalı stratejik ilişkilere sahipler, din çok önemli bir role sahip değil. Suriye laik olduğu konusunda ısrarcıdır ve İran buna saygı gösterir.
Şİİ’LERİN HAC YERİ
Suriye, İran’ın Şii mekanlarını onarmasına izin vermiştir. Hz. Hüseyin’in kız kardeşinin türbesi Şam’ın dışındadır. İranlılar buranın onarımı için çok para harcamıştır ve burası Şii hac yeri haline gelmiştir. İranlılar Suriye’ye gitmeyi seviyorlar çünkü burası İran’a göre biraz daha özgür, burada alkol alabiliyorlar, kafelerde bira içebiliyorlar. Bunu bir çelişki olarak görmüyorlar. Bunu bir çelişki olarak gören dindar kişiler de var ama büyük çoğunluğu dinleri konusunda o kadar katı değil.
İran’ın Nükleer Programı ABD Yardımı İle Başladı
İran’ın nükleer programı ABD yardımı ile 1975 yılında başlamıştır. ABD tesisin yapımını onaylamış ve Almanya da inşa etmiştir. Devrim zamanında, Basra Körfezi kıyısındaki Buşehr’de iki reaktör olması zaten planlanmıştı.
İsrail’in İran’a İlgisinin Sebebi İranlı Yahudiler
Şah döneminde İsrail’in Tahran’da büyükelçiliği vardı. Büyükelçilik, ticaret misyonu olarak anılıyordu, devasa büyüklükteydi. İlişkilerin bu noktaya gelmesinin sebepleri var. İran’da büyük bir Yahudi nüfusu vardı. Bugün eskisi kadar çok değiller. Bir çoğu İsrail’e değil, Birleşik Devletler’e gitti. Bence bugün Beverly Hills ve California’da Tahran’da olduğundan daha fazla İranlı Yahudi var. California Beverly Hills belediye başkanı da İranlı bir Yahudi. Birçok İranlı Yahudi burada yaşıyor ve Beverly Hills nüfusunun dörtte birini Yahudi İranlılar oluşturuyor. Beverly Hills, hemen Hollywood’un yanı başında gerçekten bir İran şehri. Hollywood bir şehir değil, Los Angeles’a bağlı fakat Beverly Hills bağımsız bir şehir. Yani, İsrail’in İran’la ilgilenmesinin sebepleri vardı. Yahudi toplumu ve ticaret.
İran Erzurum’u İki Yıl Boyunca İşgal Etti
1639’dan beri İran ve Osmanlı arasında savaşların olmadığını söylemek doğru değil. O tarihten sonra, mesela Mezopotamya, Irak merkez olmak üzere Kafkasya’nın kontrolünün ele geçirilmesi amacıyla birçok savaş oldu. Osmanlı ve İran arasındaki en son savaş 1821-23 arasında olmuştu. İran, Doğu Anadolu’ya saldırdı ve Erzurum’u iki yıl boyunca işgal etti, iki ülke arasındaki sınırların 1821 yılındaki duruma göre çizildiği Erzurum Antlaşması ile son buldu. Daha sonra hem İran hem de Türkiye, kendi ülkelerinde Avrupalı güçlerin müdahaleleriyle uğraşmak durumunda kaldı ve dikkatlerini fazla birbirlerine çeviremediler.
aktifhaber.com