Merkez Bankaları hesap vermezler mi?
‘2008 krizi’nden ABD Merkez Bankası FED’i sorumlu tutan pek çok iktisatçı var. Aynı şekilde, ‘1929 Krizi’nin dünyayı sarsan’Büyük Buhran’a dönüşmesindeki başlıca sorumluluğun Amerikan Merkez Bankası sisteminde olduğunu söyleyenler de var. Bunların en başında gelen isim, neo-liberalizmin patriği Milton Friedman idi. Merkez Bankası Kurulu’nun parasal politika üzerinde daha fazla etkili olması feci sonuçlar doğurmuştu. Gerçi Friedman’ın neo-liberal görüşleri sonraki yıllarda Amerikan Merkez Bankası sistemine entegre edildi. Finansal piyasaların serbestleşerek genişlemesine ve böylece reel ekonomi aleyhine verimlilik kazanmasına dayanan bu kapitalist model de 2008 kriziyle çöktü. Serbest piyasa köktencileri piyasaların kısıtlamalar olmaksızın daha iyi işleyeceği palavrasını bir bilimmiş gibi sunmuşlardı. Oysa 2008 krizinde tarihin en büyük kurtarma operasyonlarına tanık olduk. Devlet, vergi mükelleflerinin milyar dolarlarını piyasaları kurtarmak için harcadı.
‘Nobel’ ödüllü iktisatçı Joseph E. Stiglitz’e göre FED’in yaptıklarının yanına kâr kalmasının nedenlerinden biri, ‘Kongre’ye ve ‘İdare’ye karşı doğrudan sorumlu olmamasıdır. FED milyarlarca dolarlık vergiyi riske atmak çin Kongre’den izin almak zorunda değildi. Bundan ötürü gerek Bush, gerek Obama yönetimi, halk desteği alamayacak müdahaleleri demokratik süreçleri es geçerek FED üzerinden gerçekleştirmişlerdir. 2008 Krizi’ni irdelediği ‘Serbest Düşüş’ kitabında Stiglitz, bazı bağımsız merkez bankalarının-finans piyasalarının baskısına daha fazla maruz kaldıklarından olsa gerek-, siyaseten daha fazla sorumlu olan merkez bankalarına kıyasla daha kötü performans sergilediklerini vurguluyor. Mesela tam anlamıyla bağımsız bir merkez bankasına sahip olmayan Brezilya ve Hindistan iyi performans gösterirken ‘Avrupa Merkez Bankası’ ve ‘FED’ kötü performans sergilemiştir. Demek ki mesele Merkez Bankası’nın bağımsızlığından çok nerede durması gerektiğinde düğümleniyor.
Finansal kapitalizmin merkezi İngiltere’de bile Merkez Bankası’nın bağımsızlığı tartışılıyor. Ekim 2011’de ‘Avam Kamarası Hazine Komitesi’ tarafından hazırlanan ‘İngiliz Merkez Bankası’nın hesap verebilirliği’ başlıklı bir raporda kamu parasının, vergi ödeyenlerin parasının sözkonusu olduğu kriz dönemlerinde merkez bankasının gücünün kısıtlanması öneriliyor. Merkez Bankası’nın hesap verebilirliği hususunda daha açık kuralların olması gerektiği vurgulanıyor. Bankanın kritik kararlarda parlamentoya danışması gerektiği belirtilirken, hesap verebilirliğin 21. Yüzyıl demokrasisinin gereklerinden olduğu savunuluyor.
YAZININ TAMAMINI OKUMAK İÇİN TIKLAYIN!..