Gizem Gül’ün röportajı
1 Ocak 2013 tarihi itibariyle uygulamaya girecek olan Bireysel Emeklilik Sistemi ile kesinti oranları, fon yönetimi ve devlet katkısı gibi pek çok yönden değişime uğrayan sistem ile tüm merak edilen soruları Albaraka Türk Katılım Bankası Bireysel Pazarlama Müdürlüğü Uzman Yardımcısı Filiz Yenice’ye sorduk. İşte sorular ve yanıtları…
Bireysel emeklilik sistemi (BES) nasıl bir sistem ve bu sistem nasıl işliyor?
Bireysel emeklilik sistemi, düzenli birikim yaparak çalışma döneminizdeki hayat standardınızı emeklilik döneminizde de sürdürebilmenizi sağlamaya yardımcı bir tasarruf ve yatırım sistemidir.
Nasıl işliyor?
Bireysel Emeklilik Sistemi ile bağlı olduğu emeklilik şirketinin geniş fon alternatiflerinden yatırım tercihine en uygun fonlar seçilir, emeklilik şirketinin çalışmış olduğu Portföy Yönetimi’nden profesyonel portföy yönetim hizmeti ile yatırılan tutar değerlendirilir.
Bireysel emeklilik sisteminde 1 Ocak 2013 tarihinden sonra nasıl bir değişiklik olacak?
Mevcut Vergi avantajı yerine yüzde 25 devlet katkısı sisteme dahil olan kişiler için yatırılacaktır.
Mevcut durumda azami yüzde 8’e kadar uygulanabilen yönetim gider kesintisi, 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren bireysel emeklilik hesaplarına ödenen katkı payları üzerinden, azami yüzde 2 oranında alınabilecek.
Fon işletim gideri kesintisi ise mevcut durumda günlük azami yüz binde 10 (Yıllık % 3,65) oranında alınabilirken yeni mevzuatla azami fon toplam gider kesintisi oranları fon tiplerine göre değişmiştir.
İlk 30 gün olan cayma hakkı 60 gün olarak değişmiştir.
Önceki mevzuata göre stopaj toplam birikime uygulanıyordu. 29 Ağustos 2012 tarihinden itibaren ayrılan katılımcıların stopaj hesaplamaları ödenen katkı payları hariç tutularak sadece getiri üzerinden yapılıyor. Ancak ayrılmanız durumunda, yürürlükteki ya da yeni açtıracağınız bireysel emeklilik hesaplarınız için 31 Aralık 2014’e kadar Devlet Katkısı alamayacağınızı hatırlatmak isteriz.
Yürürlük tarihi 1 Ocak 2013 tarihinden eski olan hesaplarınızı X şirketinde 1 yıl kaldıktan sonra Y şirketine aktarabilirsiniz. Yürürlük tarihi 1 Ocak 2013 ve sonrası olan hesaplar ancak 2 yıl geçtikten sonra başka bir şirkete aktarılabilir. Söz konusu hesabınızı bir kez bu şekilde başka bir şirkete aktarırsanız, yeniden aktarım yapmak için 1 yıl beklemeniz yeterlidir. Aktarım yapmanız durumunda aktardığınız sözleşmenizde bulunan Devlet Katkısı ödemeleri ve bunların getirileri de diğer şirkete aktarılacaktır.
Mevcut uygulamada işverenler, çalışanları için ödedikleri bireysel emeklilik katkı payı tutarını, çalışanın aylık brüt ücretinin yüzde 10’unu ve brüt asgari ücretin yıllık tutarını geçmeyecek şekilde doğrudan gider yazarak, Kurumlar Vergisi matrahından indirebilirken, yeni mevzuat kapsamında doğrudan gider olarak indirilebilecek tutar brüt asgari ücretin yıllık tutarını geçmemek kaydıyla çalışanın aylık brüt ücretinin yüzde 15’ine çıkarılmaktadır.
Çalışanlarınızın, ödediğiniz katkı payları ile oluşan birikime hak kazanabilmesi için belirleyebileceğiniz azami süre ise 5 yıldan 7 yıla çıkarıldı. Böylece çalışanlarınızın emeklilik dönemine katkıda bulunurken, daha uzun süre çalışan bağlılığı sağlayabileceksiniz.
Emeklilik taahhüt planları kapsamındaki yurt içi ya da yurt dışındaki birikimler ve taahhütlere ilişkin tutarların kısmen veya tamamen Bireysel Emeklilik Sistemi’ne aktarılması amacıyla taşınmaz ve iştirak hisselerinin (müzayede mahallinde satışı dâhil) devir ve teslimi 31 Aralık 2015 tarihine kadar uygulanmak üzere katma değer vergisinden müstesnadır. Bu istisna, aktarılan tutarla orantılı olarak uygulanır.
Bireysel emeklilik sisteminde yüzde 25’lik devlet katkısını hak ediş şartları nelerdir? Devlet katkısında bir sınırlama var mı?
Ödeyeceğiniz katkı payları için bir üst sınır bulunmamakla birlikte hak kazanacağınız Devlet Katkısı için bir üst sınır bulunmaktadır. Hak kazanılacak Devlet Katkısı bir takvim yılı içinde yıllık brüt asgari ücretin %25’i ile sınırlı olacak.
Örneğin, 2013 yılında asgari ücretin 12 aylık toplamının 12.000 TL olacağını varsayar isek, 2013 yılında bireysel emeklilik hesabına 12.000 TL veya üzerinde katkı payı yatıran katılımcılar Devlet Katkısı’ndan azami ölçüde yararlanarak 3.000TL Devlet Katkısı hak etmiş olacaktır.
Yıllık sınır sabit kalmayacak, her 6 ayda bir değişen brüt asgari ücret tutarına bağlı olarak söz konusu sınır artış gösterecektir. Dolayısıyla, katkı payınızı bütçenizin elverdiği en yüksek tutarda belirlemeniz, Sistemin sunduğu benzersiz Devlet Katkısı avantajından azami ölçüde faydalanabilmenizi sağlayacaktır.
Bireysel emeklilik sisteminin asıl amacı uzun vadeli tasarrufu özendirmek. Burada devlet yastık altındaki parayı ekonomiye kazandırmayı mı amaçlıyor? Ancak bu sistemden erken çıkınca ne oluyor?
Sistemden çıkışta, sistemde elde ettiğiniz yatırım getirisine isabet eden tutar üzerinden, sistemde geçirdiğiniz süreye bağlı olarak değişen oranlarda gelir vergisi kesintisi yapılır. Emekliliğe hak kazanmadan ayrılmanız durumunda vergi kesintisine ek olarak, ürününüzün yapısına göre giriş aidatı da ödeyebilirsiniz.
Bireysel emeklilik mevzuatına nasıl ulaşabilirim?
Emeklilik Gözetim Merkezi’nin www.egm.org.tr adresinden ulaşabilirsiniz.
BES’ten kimler yararlanabilir?
Medeni hakları kullanma engeli olmayan, 18 yaş üzerindeki herkes bireysel emeklilik sistemine katılabilir.
BES’te katkı payını ödemeye ara verilebilir mi?
Mali durumunuzda beklenmedik gelişmeler olabilir. Bu dönemlerde katkı payı ödemeye ara verebilirsiniz.
Sistemden emekli olma şartları nelerdir? Birikimlerinizi aylık ya da toplu olarak alabiliyor musunuz?
Sistemde en az 10 yıl süreyle katkı payı ödeyip, 56 yaşını tamamlayarak emekliliğe hak kazanabilirsiniz. Birikimlerinizi ister toplu para ya da maaş olarak alabilirsiniz.
• Elde edeceğiniz emeklilik birikimi ve alacağınız maaş, sisteme giriş yaşınıza, ödediğiniz katkı payı tutarına, fonlarınızın getirilerine bağlı olarak değişiklik gösterir.
• Emeklilik şirketleri, T.C. Hazine Müsteşarlığı tarafından belirlenen şartlara ve plan özelliklerine göre oluşturulmuş projeksiyon hesaplamalarına göre tahmini emeklilik birikimi ve maaşı öngörüsü sunar.
Bireysel emeklilik sistemine aracılık eden banka bu parayı nasıl değerlendiriyor ve hangi fonlara yatırım yapıyor?
Banka sadece emeklilik şirketinin aracısı olup, acente sıfatındadır. Tüm yetkiler emeklilik şirketinde olup Hazine denetimindedir. Fon yapısı her emeklilik şirketinde farklıdır.
Bireysel emeklilik katılımcıların primlerinin fonlarda değerlendirilmesi bakımından katılım bankaları ve diğer bankaların birbirinden ayrılan farkları neler?
Katılım Bankalarının sunmuş olduğu emeklilik planlarının fon yapısı tamamen faizsizdir. Diğer Bankalar hem faizsiz hem de faizli fonları müşterilerine sunabilirler.
Bireysel emeklilik hesabına yapılan katkı payları üzerinden birtakım adlar altında çeşitli oranlarda kesintiler yapılıyor. Sistemin yatırımcıya ilave bazı maliyetler getirmesi söz konusu mudur? Katılımcılar bu fon kesintilerinden nasıl etkilenecek? Daha iyi anlaşılmak adına soruyu daha somutlaştırmak gerekirse, sisteme 10 bin lira yatırmış bir katılımcı diyelim ki belli bir süre sonra 20 bin lira almış olacak. Peki bu 20 bin liranın kaçı kesinti olarak ona yansıyacak?
Bireysel emeklilik mevzuatına göre emeklilik şirketleri, bireysel emeklilik faaliyetlerinin gerektirdiği masraflarını karşılamak amacıyla üç farklı kesinti uygulayabilir. Emeklilik şirketleri yasal limitler dâhilinde bu kesintilerde farklı uygulamalara sahiptir.
Giriş aidatı:
Yeni bir bireysel emeklilik hesabı açmanız halinde, emeklilik sözleşmesi teklif formunu imzaladığınız tarihte geçerli aylık brüt asgari ücretin yarısını aşmamak üzere, giriş aidatı alınabilir.
Mevcut durumda azami % 8’e kadar uygulanabilen yönetim gider kesintisi, 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren bireysel emeklilik hesaplarına ödenen katkı payları üzerinden, azami %2 oranında alınabilecek.
Fon işletim gideri kesintisi ise mevcut durumda günlük azami yüz binde 10 (Yıllık % 3,65) oranında alınabilirken yeni mevzuatla azami fon toplam gider kesintisi oranları fon tiplerine göre aşağıdaki şekilde sınırlandırılmıştır:
Örnek üzerinden tam olarak ne kadar kesinti olacağını bilgisi verilememektedir. Yatırılan tutarın geliri üzerinden ayrıldığı dönem ve yaş bazında kesintiler söz konusudur.
Bireysel emeklilik güvenli bir sistem midir?
Bireysel emeklilik sisteminde denetim mekanizması son derece sağlam ve güvenlidir.
Emeklilik şirketlerinin faaliyetleri T.C. Hazine Müsteşarlığı tarafından denetlenir. Şirketlerin yılda en az bir kere bağımsız dış denetim yaptırması zorunlu olduğu gibi, fonların hesap ve işlemleri, üçer aylık dönemler itibariyle bağımsız dış denetime tabidir. Şirketlerin günlük faaliyetleri ise Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM) tarafından elektronik ortamda izlenir.
Katılımcıların bireysel emeklilik hesapları, emeklik şirketlerinin mali bünyesinden bağımsız olarak Takasbank nezdinde saklanır. Emeklilik şirketlerinin iflas etmesi durumunda katılımcı Takasbank’ta saklanan birikimini bir diğer emeklilik şirketine aktararak sistemde kalmaya devam edebilir.
Fon malvarlığı kesinlikle haczedilemez, rehin edilemez ve teminat olarak gösterilemez. Fonların ve portföy yöneticilerinin faaliyetleri ise Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yılda en az bir kere denetimden geçer.
Neden bireysel emekliliği tercih etmeliyiz?
Çalıştığınız dönemde sahip olduğunuz mevcut hayat standartlarınızı, emeklilik döneminizde sadece Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan alacağınız emekli maaşı ile devam ettirmeniz mümkün olmayabilir. Bu sebeple bireysel emeklilik sistemini; emeklilik döneminizde size ek bir gelir sağlayan, o dönemdeki refah seviyenizi artırmayı amaçlayan, sosyal güvenlik sisteminin bir tamamlayıcısı olarak görmelisiniz.
Hiçbir sosyal güvenlik kurumuna dâhil olmayanlar için de bireysel emeklilik sistemi, emeklilik dönemlerinde sahip olacakları tek gelir kaynağı olarak düşünülmelidir.
Bu sisteme katılmak isteyen kişiler nerelere başvurmalıdır? Kimlere danışmalıdır?
Emeklilik şirketlerinin yetkili banka kanalı ya da acentelerine başvurulabilir. Emeklilik Gözetim Merkezi tarafından yapılan sınavda başarılı olan tüm aracılardan bilgi alınabilir.
Son olarak da mesela 10 yıl boyunca BES primi ödeyen bir kişi bu süre zarfında aylık kaç lira ödediğinde emekli olunca kaç lira alacaktır? Bunu genel ve somut bir örnek vererek açıklayabilir misiniz?
Emeklilik Gözetim Merkezinin www.egm.org.tr sitesinden yaş ve katkı payı aralığı girilerek tahmini simülasyon programı ile tahmini birikim ve emeklilik maaş tutarına ulaşabilirsiniz.
On5yirmi5