Kaç gündür bir ‘vitamin’ sorusudur gidiyor. İşte geçtiğimiz günlerde yapılan KPSS sorularında yer alan ‘vitamin’ sorusu ve çözümü…
Neşet Günel’in yazısı
ÖSYM sınavlarının gönüllü, kadrolu eleştirmeni olarak yine karşınızdayım. Daha önce on5yirmi5 takipçileri Gizem Gül’ün mülakatını hatırlayacaklardır.
Şimdi sıra KPSS’de.
2008’e kadar dil bilgisi sorusu sorulmayan KPSS’de ne oldu da birden dil bilgisinin en uç noktalarına uzanıldı. Yasa mı değişti, yönetmelik mi değişti? Bildiğim kadarıyla değişen bir şey yok, değişen sadece zihniyet. Resim, fizik, metal, biyoloji gibi alanlardan mezun olmuş öğretmen adaylarına bu tarzda dil bilgisi sormanın mantığı var mı? Hepsinden önemlisi yasal dayanağı var mı? Bildiğim kadarıyla dil bilgisi sorularının oranı yüzde 10 olmalı. Bu yüzde 10 da yazım, noktalama, anlatım bozukluğu sorularından oluşmalı. Önce böyleydi, 2008’e kadar bir tane bile dil bilgisi sorusu sorulmadı. “Aşağıdakilerden hangisinde işi yapan belirsizdir” veya “altı çizili sözlerden hangisi niteleme yapmaktadır” gibi sorular dil bilgisini naif bir şekilde yokluyordu.
Delikli demir icat oldu mertlik bozuldu
2011 ve 2012’de 10 tane 11 tane dil bilgisi soran ÖSYM’nin dayanağı nedir? 30 soruluk bir testte 11 dil bilgisi sorusu, yüzde 30’u aşıyor. Sınavın yüzde 33’ünü dil bilgisi sorularından oluşturdular. Asıl önemlisi öğretmen adaylarının buna ses çıkarmaması. Hep ÖSYM ile ilgili şayialar peşinde koşan kişilerin bu duruma dikkat çekmemesi anlaşılır gibi değildir. Yaygaracı, magazinci bir toplum olduk sanırım.
Bu yıl yapılan KPSS’nin soruları daha yeni yayınlandı. ÖSYM bu yıl genel yetenek bölümünde 10 dil bilgisi sorusu yerine 5 tane sormuş. Niye peki? Canı öyle istemiş. Bu yıl canı sözel problem sormak istemiş, dil bilgisi sorusu yerine onu sormuş. Sorabilir. Seneye de sudoku sorar. KPSS’yi mini ALES yapmışlar doğrusu.
Sorulan dil bilgisi soruları yabana atılır cinsten değil. Bir tamlama sorusu sormuşlar, şu ana kadar bu zorlukta bir dil bilgisi sorusu hiçbir sınavda sorulmadı.
Bu yıl bir de alan bilgisi sınavıyla karşılaşan öğretmen adaylarımıza yazık değil mi? Bu arkadaşlarımız, kardeşlerimiz, çocuklarımız –abartısız olarak söylüyorum- dünyanın en zor sınavına giriyorlar. Kapsam olarak, bilgi olarak…
Sadede gelelim, kaç gündür bir “vitamin sorusu”dur aldı başını gidiyor. Sorular yayınlandı da görebildik nihayet vitamin sorusunu. Bu soru tarzı konusunda bir çalışma yapmış biri olarak (Muharrem Duş Bey’in kulaklarını çınlatıyorum buradan, çalışmam hala basılmadı!) ilgiyle çözdüm bu soruyu. Birçok kişiyi rahatlatmak için çözümümü paylaşmak istiyorum. Çok zor bir soru olduğunu söylemeliyim öncelikle. İtiraf edeyim ki sınav ortamında makul bir sürede çözemezdim bu soruyu. Soruyu çözebilenleri kutlarım.
Vitamin sorusu ve çözümü
Ahmet, Hasan ve Zafer isimli üç kişi; A, B, C, D, E ve K vitamin değerlerinin tamamını ölçtürmüşlerdir.
Vitaminlerin değer sonuçları “yüksek”, “normal” ve “düşük” olmak üzere sınıflandırılmıştır. Bu üç kişinin vitamin değeri sınıflandırmalarıyla ilgili olarak bazı bilgiler şöyledir:
* Ahmet’in dört vitamin değeri yüksek, iki vitamin değeri ise normaldir.
* A vitamini herkeste aynı değerde ölçülmüştür.
* Ahmet’in yüksek olan vitamin değerlerinden biri, diğerlerinde normaldir.
* İki kişinin E ve K vitamin değeri düşüktür.
* Hasan’ın yalnızca bir vitamin değeri normaldir.
* B vitamini yüksek değerde olan iki kişiden biri Zafer’dir.
28. soru:
I. A
II. B
III. C
Hasan için yukarıdaki vitaminlerden hangileri normal değerde olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C)Yalnız III D) I ve II E)II ve III
29. soru:
C vitamini sadece Zafer’de normal değerde ölçülmüşse aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?
A) Hasan’ın D vitamin değeri normaldir.
B) Ahmet’in E vitamin değeri yüksektir.
C) Hasan’ın C vitamin değeri düşüktür.
D) Ahmet’in normal değerde ölçülen vitaminlerinden biri K’dir.
E) Zafer’in D vitamin değeri yüksektir.
30. soru:
Hasan ve Zafer’in sadece iki vitamin değeri düşükse aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Hasan’ın C vitamin değeri normalse D vitamin değeri yüksektir.
B) Zafer’in D vitamin değeri yüksekse Ahmet’in C vitamin değeri yüksektir.
C) Ahmet’in D vitamin değeri normalse Zafer’in C vitamin değeri normaldir.
D) Ahmet’in C vitamin değeri normalse Hasan’ın D vitamin değeri yüksektir.
E) Zafer’in C vitamin değeri yüksekse Hasan ve Zafer’in tüm vitamin değerleri aynıdır.
Çözüm hazırlığı:
* B vitamini yüksek değerde olan iki kişiden biri Zafer’dir.
Zafer’in B vitaminini yüksek olarak işaretleyelim hemen.
* İki kişinin E ve K vitamin değeri düşüktür.
Ahmet’in “düşük” değeri olmadığı için bunlar Hasan ve Zafer’dir.
* Ahmet’in dört vitamin değeri yüksek, iki vitamin değeri ise normaldir.
* A vitamini herkeste aynı değerde ölçülmüştür.
* Ahmet’in yüksek olan vitamin değerlerinden biri, diğerlerinde normaldir.
* Hasan’ın yalnızca bir vitamin değeri normaldir.
Herkeste aynı değerde olan A’nın vitamin değeri ne olabilir? “Düşük” olamaz çünkü Ahmet’in hiç “düşük” değeri yok. Peki “normal” olabilir mi? Bunu söyleyebilmek kolay değil tabii ama olamaz. Neden? Çünkü üç veriyi birlikte değerlendirerek bir çıkarım yapmak gerekiyor. A vitamini herkeste aynı değerde olacak, Hasan’a ait tek “normal” değer olacak ve bu normal değer de Ahmet’in “yüksek” olduğu yerde olacak. (Ahmet’in yüksek olan vitamin değerlerinden biri, diğerlerinde normaldir.) Şimdi anlayabildik mi A’nın neden herkeste “normal” değerde olamayacağını? A hep “normal” değerde olursa ve Hasan’a ait yalnızca bir “normal” değer olacağı için “Ahmet’in yüksek olan vitamin değerlerinden biri, diğerlerinde normaldir.” verisini nasıl sağlayacağız? Sağlayamayız. Demek ki A vitamini herkeste “yüksek” değerdeymiş.
* Ahmet’in dört vitamin değeri yüksek, iki vitamin değeri ise normaldir.
* A vitamini herkeste aynı değerde ölçülmüştür.
* Ahmet’in yüksek olan vitamin değerlerinden biri, diğerlerinde normaldir.
* İki kişinin E ve K vitamin değeri düşüktür.
* Hasan’ın yalnızca bir vitamin değeri normaldir.
* B vitamini yüksek değerde olan iki kişiden biri Zafer’dir.
Verilerden “* A vitamini herkeste aynı değerde ölçülmüştür.” verisinin üzerini çizebiliriz artık. Sıksanız, suyunu çıkarsanız başka bir çıkarım yapamazsınız o veriden.
“İki kişinin E ve K vitamin değeri düşüktür.” Verisinden de başka bir sonuç çıkaramayız ama onun üzerini çizmiyoruz. Niçin? E ve K için başka “düşük” değeri söz konusu olmadığını aklımızda tutmak için.
* Ahmet’in dört vitamin değeri yüksek, iki vitamin değeri ise normaldir.
* Ahmet’in yüksek olan vitamin değerlerinden biri, diğerlerinde normaldir.
* Hasan’ın yalnızca bir vitamin değeri normaldir.
* B vitamini yüksek değerde olan iki kişiden biri Zafer’dir. verilerini dikkate alarak düşünmeye devam ediyoruz!
Hasan’ın tek “normal” değeri olacak ve bu normal değerin olduğu sütunda Ahmet “yüksek” Zafer ise “normal” olacak. (Ahmet’in yüksek olan vitamin değerlerinden biri, diğerlerinde normaldir. Hasan’ın yalnızca bir vitamin değeri normaldir.)
Peki, Hasan’a ait tek “normal” değer B’de olabilir mi? Hayır, olamaz. Neden? Çünkü aynı sütunda Zafer “yüksek” değerde. Hasan’ın “normal” değeri nerede olacak o zaman? Tabii ki ya C ya da D’de olacak.
Üç soruyu da bu ihtimalli durum üzerine kurmuş soru hazırlayıcısı.
Soruları çözelim şimdi.
Çözüm 28:
Hasan’ın “normal” değerinin ya C ya da D’de olabileceği değerlendirmesini yapmıştık zaten. Seçeneklerde D’ye yer verilmediğine göre C’de olabilir.
Cevap C’dir.
Çözüm 29:
Bu soru için C vitamininin sadece Zafer’de normal değerde ölçüldüğü varsayılmıştır. Bu sayıltıyı tablomuza ilave edelim.
28. soruyu tekrar sormuşlar aslında. C vitamini sadece Zafer’de normal değerde ölçülmüşse Hasan’da ölçülmemiş demektir. Bu durumda Hasan’ın “normal” değeri kesinlikle D’de ölçülür.
Cevap A’dır.
Çözüm 30:
Elimizdeki kesin çıkarımlara yeni sayıltıları ekleyerek düşünüyoruz. “C vitamini sadece Zafer’de normal değerde ölçülmüşse” verisi sadece 29. Soru için bir sayıltıydı bu yüzden o veriyi tablomuzdan çıkarıyoruz (Sınavda silmek gerekiyor tabii.).
“Hasan ve Zafer’in sadece iki vitamin değeri düşükse” ifadesinden yola çıkıp önceki verileri de göz önüne almalıyız. Hasan ve Zafer’in E ve K vitamin değerlerinin “düşük” olduğunu zaten biliyoruz. Bu veri bize yeni bilgi olarak “Bu kişilere ait başka ‘düşük’ değer yok.” diyor. Buradan Hasan ve Zaferin bilinmeyenlerinin ya yüksek ya normal değerde olduğunu da açıkça görüyoruz tabii. Aman, “Ahmet’in yüksek olan vitamin değerlerinden biri, diğerlerinde normaldir.” verisini unutmayalım!
İş bununla bitmiyor. Seçeneklerde de koşullu çıkarımlar yapılıyor. Hem üç kategorili olan hem de koşullu soru kökünden sonra koşullu seçenek! Zorluk derecesi 5 üzerinden 5! Seçenekleri değerlendirmekten başka yolumuz yok!
A) “Hasan’ın C vitamin değeri normalse D vitamin değeri yüksektir.” deniyor. Doğru mu, yanlış mı? Doğru. Niçin? Hasan’ın tek “normal” değeri vardı, o da C’de ise D değeri yüksektir; sadece iki değeri düşük varsayıldı bu soru için.
B) Zafer’in D vitamin değeri yüksekse Ahmet’in C vitamin değeri yüksek olabilir. (Hasan’ın “normal” olamayacağı açıktır.)
C) Ahmet’in D vitamin değeri normalse Zafer’in C vitamin değeri normal midir? Evet, normaldir. Neden? Çünkü bir sütunda “yüksek-normal-normal” gözlenmelidir (Ahmet’in yüksek olan vitamin değerlerinden biri, diğerlerinde normaldir.). Bu durum C’de mümkün olabiliyor.
D) “Ahmet’in C vitamin değeri “normal”se Hasan’ın D vitamin değeri yüksektir.” deniyor. Doğru mu, yanlış mı? Yanlış. Niçin? Hasan’ın tek “normal” değeri var, orada da Ahmet’in “yüksek” değerde olması gerekiyor. Ahmet’in C vitamin değeri “normal”se Hasan’ın “normal” değeri D’de olmak zorundadır. Bu yüzden yargı yanlıştır. Yargı yanlış olduğu için seçenek doğrudur.
Cevap D’dir.
On5yirmi5