Bir makale nasıl olmalıdır ve yazımdan yayına kadar geçen tüm safhalarda makale yazımında neler yapılmalı nelere dikkat edilmelidir?
Bilim adamı olmak için ilk adımları atarken bu adımların sağlam olması; diğer bir deyişle yapılan çalışmaların bilimsel olabilmesi için öncelikle bilimselliğin tanımının yapılması ve bilimsellik ölçütlerinin neler olduğunun irdelenmesi gerekmektedir. Bilim, bilim yapılan alanda yapılan çalışmaya ihtiyacın olduğunun hissedilmesiyle başlar önce; aksi takdirde amaçsızdır. Daha sonra bu konu üzerinde sıkı bir çalışma ister, yetkinlik ister, nesnellik gerektirir, mantığa uygunluk, tutarlılık bekler.
Bu amaçla yapılan çalışmada bilimsel yazıya uygunluğu açısından kaleme alınacak makaleler, altı ayrı bölümde ve bu bölümlerin de alt başlıkları altında incelenecektir. Bölümlerin içeriklerine bakacak olursak;
Makale yazmadan önce…
İlk bölüm, makalenin işlevi hakkında bilgi vermeye yönelik olup, metnin okuyucuyu bilgilendirici bir işleve mi, çağrısal bir işleve mi yoksa tamamen yazar odaklı kurmaca bir yazı mı olduğuna bakılmaktadır.
İkinci bölümde, makalenin bölümleri, hangi bölümlerde neye nasıl yer verileceği belirlenir.
Üçüncü bölüm, ele alınan konunun hangi yöntemlere başvurularak açıldığı, açıklandığı üzerine örneklemelerden de yararlanarak açıklama içermelidir.
Dördüncü bölüm, makale içi alıntılamalar ve bu alıntılamaların makale sonunda nasıl belirtildiği üzerinedir.
Beşinci bölüm kullanılan dil üzerinedir; yazar makaleyi yazarken nasıl bir konuma sahip, okuyucuya sesleniyor mu, makalede nesnel dil kullanım örnekleri mi ağır basıyor yoksa öznel ifadelere de yer veriliyor mu gibi özelliklerin incelendiği bir bölüm niteliğindedir.
Son bölümde, giriş ve sonuç bölümlerinin içeriği ve bu bölümlerde kullanılan kavramlar incelenmiş, aralarındaki uygunluk, tutarlılık açısından değerlendirme yapılmış olması ve makaleyi sonlandırırken okuyucuyu tatmin eden bir çalışma olması sağlanmalıdır.
İşte bu ve buna ek olarak birçok özelliği barındırması gereken bilimsel bir çalışma yapabilmek için öncelikle bilimsel bir yazının özelliklerinin bilinmesi, bunu uygulamaya geçirebilmek için de öncelikle bilimsel bir yazı üzerine gözlem yapıp doğruları eksikleri değerlendirmek gerekmektedir.
Kaliteli makale yazmanız blogunuz açısından da önemi tartışılamaz bir gerçektir. Şu günlerde sanal alemde hit ve pagerank kızışıklığı hepimizce görülmektedir. Öncelikle anlatılan konu içerik olarak, bloğunuzdan yada günlüğünüzden iyi hit alma çabalarını desteklemelidir.
Kaliteli makale yazmak için ;
1- Seçeceğiniz konu bugün ve yarın yaşanması beklenen konular olmalıdır. Geçmiş konular ilgi çekici özelliğe sahip olmadıkça okuyucuyu cezbetmeleri pek mümkün değildir.
2- Makaleyi yazarken sık sık kendi düşüncelerinize dair eklentiler yapmalısınız. Bunu yaparken kişisel amaçlarınızı makalenin önüne geçecek boyutta ele almamalısınız.
3- Makaleyi yazarken tek bir konu üzerinde yoğunlaşın. Amaç iyi bir makale yazmak ise makaleye has bir başlık ve başlığa has iyi düşünceler yazmak zorundasınız.
4- Yazınızda fazla yabancı sözcük kullanmayın. Bunu yaptığınız takdirde okuyucu makaleden sıkılır ve sayfayı kapatabilir.
5- Makale içerisinde günlük yaşamdan örnekler vererek daha çok dikkati toplamayı hedefleyin, ayrıca okunaklı olmasınada özen gösterin.
6- Ele alınan konudan bahsederken olabildiğince konuyu zengin tutmaya olanak tanıyacak bir sunum ve üslup kullanın. Fakat konuyu amacından uzaklaşmadan sürdürmeye devam edin, çünkü ne kadar süslerseniz amacından da bir o kadar uzaklaşırsınız.
7- Makale türü göz önünde bulundurulmalı, okuyucuyunun belirlediği değil okuyucunun belirlendiği ve hedef alındığı, amacına ulaşacak bir makale yazılması için gereklidir.
8- Noktalama imla kurallarına mutlaka bağlı kalmaya özen gösterin. Çünkü yanlış bir yazı okuyucunun dikkatini dağıtacaktır.
9- Ve son olarak; tüm metaryelleri yerinde ve doğru kullanmalısınız.
I-ÇALIŞMA PROTOKOLÜNÜN YAZIMI
Çalışma konusu
Esas araştırma konusu okuyucu için önemli ve ilginç mi?
Bu soruya cevap vermek için elinizde yeterli literatür var mı?
Literatür taraması
Çalışmak istediğiniz konuda sizden daha önce yapılmış çalışmaların saptanması oldukça önemlidir.
Benzer çalışmaların varlığı araştırmacının hevesini kırmamalıdır.
Eskiden yapılmış çalışmaların metodolojik hataları ve konunun gündemden düşmüş olması aksine sizi aynı konuda daha iyi bir çalışma yapmaya yöneltmelidir.
Ancak tüm bunların saptanması için geniş bir literatür taraması vazgeçilmez bir unsurdur.
Metodoloji
Problemin tanımı: Çalışmanın ana amacının belirlenmesi.
Çalışma düzeni: Çalışmanın amacı ve hipotezine en uygun çalışma düzeni bulunmalıdır.
Çalışma örneği
Araştırmanın amacına cevap verecek büyüklükte,
Araştırmanın amacına uygun,
Evreni temsil edebilen,
Tercihen birçok merkezden seçilmiş olmalıdır.
II-VERİLERİN TOPLANMASI VE İSTATİSTİK ANALİZ
İyi bir anket/araştırma formu iyi veri toplanmasının garantisidir.
Veri toplama
Düzenli ve gelişmiş bir veri formu hazırlanması
Soruların açık uçlu ve yansız olması
Cevap oranlarının arttırılması
Değişkenlerin mümkün olduğunca ölçülebilir olmasının sağlanması
III-YAZIM
Yazının Şekillenmesi
Yazının her bölümü (Başlık sayfası / Özet / Giriş / Materyel-Metod / Sonuçlar / Tartışma /Kaynaklar v.b.) ayrı sayfada başlamalıdır.
Yazı kısa yazılmalıdır
Giriş/Tartışma bölümleri gerektiğinden uzun yazılmaya, Materyel-Metod, Sonuç bölümleri de gerektiğinden kısa yazılmaya meyillidir. Bundan kaçınılmalıdır.
Bunun önlenmesi ve standardizasyon sağlanması amacıyla, belli başlı dergiler yollanan makaleler için kelime sayısını kısıtlamaktadır
Başlık
Basit, kısa, ilginç olmalıdır.
10-12 kelimeyi geçmemelidir.
Göz alıcı olmalıdır.
Gramer olarak doğru olmalıdır.
Hedef derginin okuyucusuna doğru hitap etmelidir.
Buyurucu olmamalıdır.
Çalışma amacı ile uyumlu olmalıdır.
Çalışma düzenine işaret etmelidir.
Makalenin konusunu (sonuçlarını değil) yansıtmalıdır.
Genelde kabul görmeyen kısaltma içermemelidir.
Özet
Çoğu kişi bir makalenin önce (veya sadece) özetini okur.
İyi bir özet, özgün, makaleyi temsil eden ve hedef dergi için uygun bir şekilde düzenlenmiş olmalıdır.
Birinci cümlede problemin tanımı yapılır. Amaçlar yeterince ve basitçe tanımlanır. Sonra çalışmanın nasıl yürütüldüğü ve son olarak da önemli sonuçlar ve en önemli olarak da çıkarımlar tanımlanır.
Özette makale içinde kullanılan cümleleri aynen kullanmaktan kaçınmalıdır.
Özetin içine kısaltma, referans, şekil, tablo ve sitasyon konulmamalıdır.
Giriş
İyi bir makalenin giriş bölümü, okuyucuyu uyandırmayı hedefleyen “gökgürültüsü” şiddetinde olmalıdır (çoğu kişinin yazınızı en uygunsuz saatte, bir iş gününün sonunda, canı sıkkın, ön yargılı ve hatta uykulu olarak okuduğunu unutmayın).
Tarz olarak hayalperest, duygusal ve heyecanlı olunmalı ancak abartılı ve taklitçi olunmamalıdır.
İlk cümle çok önemlidir. Okuyucuyu kavramalıdır.
Önce, makalenin işaret edeceği problemin tanımına genel ama kısa bir yaklaşım yapılmalıdır.
Sonraki cümlelerde problemi ele almaya yardımcı olacak daha önceki çalışmalar tanımlanmalıdır.
Tartışma
Giriş/Sonuç/Tartışma’da tekrardan kaçınılmalıdır.
Çalışmanın ön sonuç mu yoksa kesin sonuç mu olduğu ilk fırsatta belirtilmelidir.
Tartışma, yazının yeni bir bulgu sunduğuna dair bir cümle ile başlamalıdır. Kesinlikle sıkıcı tarih dersi ile başlamamalıdır.
Tartışma, sonuçların yorumlandığı ve daha önce yayımlanan yayınlar ile karşılaştırıldığı yerdir. Sonuçlarda verilmeyen hiçbir bulgu Tartışmaya konmamalıdır.
Daha önceden yayımlanan bulgularla çelişen sonuçlarınız varsa bu çalışmaları aşağılamayın.
Okuyucu ile tartışıyor gibi yazılmalıdır. Hataları ve eksikleri kabul etmeye hazır olunmalı ve mütevazi olmaya özen gösterilmelidir.
Bulguların ve yorumların yenilikler içerdiğini ısrarla söylenmelidir.
Tartışma gereğinden fazla uzatılmamalıdır. Kelime salatasından kaçılmalıdır. Şüpheli ifadeler içeren bölümler yazıdan çıkarılmalı ve başka bir dosya altında saklanmalıdır. Sonra, bu bölümlerin çıkarılmış olduğu hali bir daha okunarak yazıya son şekli verilmelidir.
Spekülasyondan kaçınılmalı, ancak yapılması gerekiyorsa zekice yapılmalıdır.
İyi bir araştırma makalesi “gökgürültüsü” ile başlayıp “şimşekle” bitmelidir.
Böylece, yazının sonunda okuyucunun kafasında ışıklar belirmesi sağlanmalıdır.
Çıkarımlar açık, kesin, haddini aşmayan, sonuçlar ile tamamen uyumlu, ve çarpıcı olmalıdır.
Kaynaklar
Çoğu yazar editörlerin referans bölümüne dikkatle baktığını bilmemektedir. Referansların hedef derginin formatına uygun olarak yazılması gereklidir. Dergiler arası kurallar değişik olabilir. Örneğin bazı dergiler, basılmamış yazıları ve bir dergide yayınlanmamış kongre tebliğ özetlerini kaynak olarak kabul etmemektedir.
Makale içi referans numaraları ile referansların sırasının kesinlikle tutarlı olması gerekir. Aksi durumda hakem ve editör, araştırmanız ve yazınız ile yeteri derece özenli olmadığınızı düşünebilirler.
İdeal referans sayısı 20-40 arasıdır. Çoğu dergi 25’in üstünde referansı önermemektedir. Referansların sadece güncel olması değil o konuda yapılmış en önemli çalışmaları da (eski tarihli olsa da) içermesi gerektiğinden, kaynak seçiminin dikkatle yapılması gerekir.
Yazının içine referans konulması, derginin stiline göre, (x) veya [ x] veya xxx teklinde olabilir.
Çoğu dergi, makale içinde yazar isminden hemen sonra sitasyon konulmasını istemektedir (ör: Johnsonet al (11) have claimed…).
Referans sistemleri
Üç önemli referans sistemi vardır:
Sitasyon sırasına göre (Vancouver): Yazıda geçiş sırasına göre dizilen referans sistemidir.
Yazar sırasına göre (Harvard): Kaynakların ilk yazarın soyadına göre alfabetik olarak dizilmesine dayalı sistemdir. Yazının içine yazarın soyadı ve yazının yılı konarak sitasyon yapılır.
Alfabe-Numara sistemi: Harvard sistemindeki gibidir, ancak yazının içine yazarın soyadı yerine referans numarası konulur.
Yazı içinde bir yazar ve diğer arkadaşlarının yazılması için ilk yazarın soyadı+et al formatı “et al.”, “et al”, “et al” gibi yazılabilir.
Dergi seçimi
Yazınızı, çalışmanızın gücüne uygun, konu ile ilgili ve okuyucuya en uygun dergiye yollamalısınız. Bu alandaki en iyi dergi, yazınızı yollayacağınız en uygun dergi olmayabilir.
Dergi seçiminde
Okuyucunun ilgisi,
Dağıtım sahası ve sayısı,
Diğer indekslere girip girmediği
İmpakt faktör (Dergide çıkan yazılara son 2 sene içinde kaç kez atıfda bulunulduğu/son 2 senede dergide çıkan toplam yazı sayısı),
Kabul etme oranı (Dergide basıma kabul edilen yazı sayısı/Dergiye gelen tüm yazı sayısı),
Basım için geçen süre,
Derginin yazarlardan uyulmasını istediği kurallar dikkate alınmalıdır.
Hakemlerin yazılarda sıklıkla eksik gördükleri konular ve eleştirileri
Amaç
Orijinal olmaması
Bilinenlerin tekrarı olması, yeterli yeni bulgu olmaması
Araştırma konusunun önemsiz olması
Araştırma konusunun uyumsuz olması
Okuyucu için düşük bir ilginin olması
Düzen
Hipotezin olmaması
Zayıf çalışma düzeni
Yetersiz metodoloji
Sonuçların prezentasyonu
Yetersiz odaklanma
Yetersiz organizasyon
Yetersiz yazım
Uzun ve kelime salatası tarzında olması
Dilbilgisi, yazım ve imla kurallarına uyulmaması
Bulguların yorumlanması
Desteklenmeyen çıkarımlar
Kontrol edilmemiş veri üzerine çıkarımlar
Verilerin haddini aşan yorumları
Bulguların pratik ile bağdaşmıyor olması
Sonuçların alternatif yorumlarının olmaması
Yetersiz tartışma
Tutarsızlıkların yetersiz tartışılması
Önemli bulguların enflasyonu
IV-EDİSYON
Bir yazının protokol planlaması/istatistik analiz/yazım aşaması bitince apar topar yollanması sıklıkla red ile sonuçlanmaktadır. Edisyon aşaması, yazının makyaj kısmıdır ve yazının kabul edilme şansını büyük ölçüde arttırır.
Edisyonun ilk aşaması, yazıyı bir başkasına okutmayı içerir. Bu bir deneme sınavıdır. Yazar kendi kafasındaki gerçeklerle yazdığı yazıyı tekrar okuduğunda yazının içerdiği anlamı değil de kendi fikirlerini algılamaya meyillidir. Unutulmamalıdır ki, bir yazının içindeki çelişkileri ve eksikleri konu ile ilgisi olmayan tarafsız bir kişi daha kolay farkedebilir.
Giriş ve Tartışmayı kısaltmaya, Materyel-Metod ve Sonuçları da uzatmayı düşünerek yazı tekrar değerlendirilmelidir.
Argo ve jargondan kaçınılmalıdır.
Fikirlerinizin en kısa nasıl ifade edilebileceğini bulmak için cümleler üzerinde zaman harcanmalıdır.
Yazıya en az çift aralık verilmesi gerekir.
Sağa yatık yazı biçimi kullanılmamalıdır.
Puntosu 10’dan küçük yazı karakteri kullanılmamalıdır.
Yazıya başlık sayfası hariç sayfa numarası verilmesi unutulmamalıdır.
Kaliteli bir baskı ile yazının etkileyiciliği arttırılmalıdır.
Üst mektup unutulmamalıdır.
Yazının son halinde her nüshada herşeyin eksiksiz olduğu kontrol edilmelidir (Tablo, Şekil, v.b.).
İyi bir yazı stili, yolladığınız derginin editörünü “Bu makaleyi çok uğraşmadan basabilirim” diye düşündürür ve bu da editörün hakem seçiminde ve hakemlerin eleştirilerine karşı size daha iyi niyetli davranacağının garantisidir.
V-SON KONTROLLER
Yazı yollanmadan önce değişik günlerde ve günün değişik saatlerinde (ör: eşref saatte) birçok kez okunmalıdır.
Dilbilgisi, yazım ve imla hataları tekrar gözden geçirilmelidir.
Yazar isimleri ve sırası bir kez daha kontrol edilmelidir.
Tablo-Şekil sırası, Tablo-Şekil başlık ve altyazıları bir daha gözden geçirilmelidir.
Kafalarda soru işareti oluşturan cümleleri değiştirmekten korkmamak gerekir. Gerekirse bu bölümleri tamamen çıkartmaktan da çekinilmemelidir. Şüphede olduğunuz fikirler varsa, hakemlere açığınızı yakalatmaktansa bu konulardan hiç bahsetmemeyi tercih etmeniz daha uygun olur. Unutmayın ki “söz gümüşse sükût altındır”
medline.pleksus