Çocuğum üstün zekâlı mı? Okul kayıt dönemi yaklaşırken bir çok aile bu soruyu soruyor. Aradığınız evrensel nitelikler ve çocuğunuzun yetenekli olup olmadığından emin olabileceğiniz kesin işaretler yoktur. Bununla birlikte, birçok yetenekli çocuk, bazı ortak özelliklere sahiptir.
Ebeveynlerin çocukları daha okula başlamadan önce üstün zekalı olduklarının işaretlerinin farkında olmaları gerektiğini belirten Kaşif Çocuk Akademisi Anaokulları Kurucusu Yrd. Doç. Dr. Hamit Akçay, yetenekli çocukların sahip olabileceği bazı özellikler hakkında önemli bilgiler verdi:
DİL BECERİLERİ
“Çoğu çocuk anlaşılabilir cümleler kurabilmeyi ve karmaşık dili anlayabilmeyi yaklaşık iki yaşına kadar öğrenirken, üstün zekalı çocuklar genellikle bu kilometre taşlarına daha erken ulaşırlar. Okul yaşına yaklaştıkça, diğer dil becerileri ileri veya sofistike görünebilir.
Çocuğunuzun aynı yaştaki diğer çocuklarla ilişkili şekilde dil gelişimini göz önüne aldığınızda, bakmanız için gereken üstün zeka özelliklerinden bazıları şunları içerir:
– Oldukça gelişmiş bir kelime dağarcığı ve yeni sözcükleri kolayca öğrenme becerisi.
– Hızlı konuşma eğilimi.
– Uygun dilbilgisi kullanırken daha uzun, daha karmaşık cümlelerin erken kullanımı.
– Fırsatlar verilirse, erken okumalar. Birçok yetenekli çocuk okula başlamadan önce okumayı öğrenir.
– Gördükleri ve duydukları şeylerle ilgili sürekli sorular sormak ve eksiksiz yanıtlar ve açıklamalar almak isterler.
– Erken yaşta çok adımlı yönergeleri anlama ve yerine getirme becerisi.
– Yetişkin konuşmaları anlama ve bunlara katılma becerisi.
– Farklı kitlelere konuşurken kullandıkları dili değiştirebilme. Örneğin, dört yaşındaki yetenekli bir çocuk, yetişkinler veya daha büyük çocuklarla konuşurken daha gelişmiş sözcükler ve cümle yapısını kullanabilir ve üç yaşındaki kuzenine hitap ederken daha basit ve daha çocuksu bir şekilde konuşabilir.
ÖĞRENME YETENEKLERİ
Tüm çocukların (gerçekten, büyük ve küçük herkesin) çevrelerindeki dünyayı öğrenmek için doğuştan bir arzusu vardır. Yeni deneyimler bulmak, kendileri ve çevreleri arasındaki ilişkiyi bulmak, keşfetmek ve öğrenmek. Üstün zekalı çocukları başkalarından ayıran şey, bunu yapmak için uğradığı doğal kolaylık ve sevinçtir. Onların beyinleri zihinsel süngerler gibi görünüyor, zahmetsizce absorbe ediyor ve yeni bilgi ve fikirleri birleştiriyor.
Birçok yetenekli çocuk, aşağıdaki özelliklerden bazılarını gösteren doğal öğrenicilerdir:
– Hızlı ve verimli öğrenme becerisi.
– Bazı ilgi alanlarına (örneğin hatalar, boşluklar, hayvanlar) yoğun olarak odaklanma eğilimi ve bu konularla ilgili bilgi edinme eğilimi.
– Gelişmiş kavrama veya anlayış gösteren soruları sorma becerisi.
– Çevrelerindeki dünya hakkında beklediğinizden daha fazla şey biliyorlar.
– Daha önce duydukları, gördükleri veya öğrendiklerini mükemmel bir hafıza ve kolay hatırlama.
– Sıklıkla kendi başlarına okumak ve okumayı fiziksel etkinliklere daha çok tercih etme eğilimi.
– Yeni bir faaliyete başlarken, yeni bir oyun öğrenirken veya yeni bir beceri kazanırken, yönlendirmeye veya talime çok az ihtiyaç duyma. Ayrıca, bazı şeyleri kendi başlarına veya kendi yollarıyla yapmakta ısrar edebilirler.
– Denge, koordinasyon ve hareket içeren motor becerilerinin erken gelişimi. Üstün zekalı çocuklar, küçük objelerin (ör. Legolar, dönüştürme oyuncakları, bloklar) montajı ya da yap-bozları bir araya getirme. Ancak, diğer iyi motor becerileri gelişmeyebilir. Bazı yetenekli çocuklar el yazısında kötüdür. Bu daha çok detaya dikkat eksikliği ile alakalı olmasına rağmen ya da hassas motor kontrolü ile ilgili problemlere kıyasla, el yazısı uygulamasının yavaş ve sıkıcı görevine sabırsızlık ile ilgilidir.
– Büyük çocuklar ve yetişkinlerle, onları ilgilenen konuları konuşmaktan zevk alırlar.
– Kendi düşünme ve öğrenme becerilerini anlama. Tercih ettikleri öğrenme yöntemlerine sahip olabilirler ve bir öğretmen veya yetişkin tarafından önerilen diğer yöntemleri kullanmaya direnebilirler. Bir beceri veya konuda ustalaşmak için ne kadar ve ne tür bir eğitim görmesi gerektiğini hissedebilirler.
– Yaratıcı düşünme. Üstün zekalı çocuklar problemleri çözmek için kendi yollarını bulmanın ve komplekslikten zevk almanın ve görünüşte ilgisiz fikir veya kavramlar arasında bağlantı kurmanın tadını çıkarabilirler.
– Olağandışı derecede uzun bir süre boyunca bir ilgi konusuna konsantre olma özelliği. Bununla birlikte, yetenekli çocuklar kamçılayıcı olmayan veya ilgi çekmeyen olarak algıladıkları bir şeyi yaparken dikkatlerini hızlı bir şekilde değiştirebilir veya odaklanılmamış gibi görünebilir.
– Öğrenmeyi eğlenceli görme eğilimi. Yeni kavramlar bulmakta sevinç duyarlar.
DUYGUSALDIRLAR
Üstün zekalı çocuklar genellikle diğerlerinden daha fazla duygusaldırlar. Ayrıca başkalarının duygu ve durumlarına daha duyarlı olabilirler ve başkalarının ilgisiz olduğu durumlarda çok daha fazla empati gösterebilirler.
– Üstün zekalı çocukların sonsuz bir enerji kaynağı olduğu görülebilir. Sürekli hareket ediyor, konuşuyor, soruyor ve keşfediyorlar.
– Çünkü düşündükleri kadar hızlı konuşmaya çalışıyor olabilirler. Üstün zekalı çocuklar, başkalarının çok yavaş konuştuğunu ya da “noktaya gelmek” için çok uzun zaman aldıklarını hissedince de sinirlenebilirler.
– Bilişsel becerileri ve çıkarları yıllar boyunca ilerletilebildiğinden üstün yetenekli çocukların kendisinden daha eski olanlarla bağlantı kurmaları ve öğrenmeleri daha kolay olur.
– Üstün zekalı çocuklar zihinsel eşleri (kendi yaşları veya yetişkinleri) dahil başkaları ile vakit geçirmenin tadını çıkarabilirken, okuma, yazma, hayal kurma, gözlemleme veya sadece düşünme gibi daha yalnız faaliyetlerde vakit geçirmenin tadını çıkarabilirler.
– Üstün zekalı çocuklar, özellikle çevrede olmaktan, ağaçları, gün batımlarını, çiçekleri, okyanusları, hayvanları ve doğal güzelliğin diğer şeylerini görmekten zevk alabilirler. Ayrıca, örneğin resim, heykeller veya müzik gibi belirli sanat biçimlerine derin bir ilgi gösterebilirler.
BİYOLOJİK FARKLILIKLAR
Üstün zekalı çocuk ile tipik çocuk arasında biyolojik bir fark vardır. Üstün zekalı çocuğun hücre üretiminde, sinaptik aktiviteyi de arttıran, bir artış olduğu gözüküyor. Bunların hepsi, artan düşünce sürecine eklenir. Üstün zekalı çocuğun beyindeki nöronlar biyo-kimyasal açıdan daha bol miktarda bulunurlar ve sonuç olarak, gelişen beyin kalıpları daha karmaşık düşünceyi işleyebilir.
Çalışmalar, yetenekli çocuğun özelliklerinin cinsiyete göre de farklılık gösterebileceğini göstermiştir.
ÜSTÜN YETENEKLİ KIZ ÇOCUĞUN ORTAK ÖZELLİKLERİ
– Okuldan, özellikle de fen, müzik ve sanat derslerinden hoşlanır.
– Öğretmenlerinden hoşlanır.
– Haber, dergi ve gerekli olmayan diğer okumaları düzenli olarak okur.
– Tiyatro ve müzik yapımlarında aktiftir.
– O bir hayalperesttir.
ÜSTÜN YETENEKLİ ERKEK ÇOCUĞUN ORTAK ÖZELLİKLERİ
– Okuldan hoşlanmaz.
– Öğretmenlerden hoşlanmaz ve ilgi çekmediklerini düşünür.
– Az ödev yapar.
– Beden eğitiminden hoşlanmaz ve nadiren takım sporuna girer.
– Radikal ya da alışılmamış olarak kabul edilir.
– Kendi düşüncelerini ve ilgilerini sürdürürken çoğunlukla yalnız kalmak ister.”