Gazeteci, yazar Mehmed Şevket Eygi, vefatının ilk yılında yad ediliyor.
Anne tarafından Kolağası Neşet Bey’in torunu olan Eygi, 7 Şubat 1933’te Zonguldak’ın Ereğli ilçesinde Mehmet Sait ve Seher Hanım’ın tek çocuğu olarak dünyaya geldi.
Öğrenimine 1940’ta, şimdiki adıyla Galatasaray Lisesi olan Mekteb-i Sultani’de başlayan Eygi’nin okul arkadaşları arasında, Abdi İpekçi, Mümtaz Soysal, Turgay Şeren, Memduh Gökçen yer aldı.
Eygi, Galatasaray Lisesi’ndeki öğrenimi sırasında iyi derecede Fransızca öğrenmesinin yanında, Osmanlı nazırlarından Raşit Erer, Aydın milletvekili Enver Tekand, şair Orhan Şaik Gökyay, edebiyat tarihçisi Nihad Sami Banarlı ve şair Ahmet Kutsi Tecer’in de aralarında bulunduğu, alanında usta isimlerden ders aldı.
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ni 1952’de kazanan Eygi, fakültede Cemal Süreya ve Sezai Karakoç’la diplomasi bölümünde eğitim aldı. Üniversite yıllarında Fransız hükümetinin Ankara’daki kültür merkezinde bir süre çevirmen olarak çalışan yazar, o yılları bir röportajında şu sözlerle anlattı:
“Galatasaray’ı bitirip Ankara Siyasal Bilgiler’de okumaya başladığım zaman, akvaryumdan çıkarılıp denize atılmış bir balık gibi hissetmiştim kendimi. O tarihlerde, bugünkü gibi anarşi yoktu. Siyasaldaki sağcı, mürteci, solcu ve entelektüel gençler, edebi, fikri, kültürel, sosyal konularda dostça tartışabiliyordu. Edebi konularda fakültenin en parlak Müslüman genci Sezai Karakoç’tu. Cemal Süreya ile başka solcu arkadaşlarımızla kantinde çay içip rahat rahat sohbet edebiliyorduk.”
“Yeni İstiklal”de gazeteciliğe başladı
Mehmed Şevket Eygi, üniversiteden 1956’da mezun oldu. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın mütercimlik kadrosunda 2 yıl görev yapan Eygi, bir süre de Ömer Nasuhi Bilmen’in hususi kalem müdürü olarak çalıştı.
Henüz çocukluk yıllarında gazeteciliğe merak saran usta yazar, 1957’de 10 kişilik bir grupla “İslam” adlı bir dergi çıkarmaya başladı.
İlk yazısını Eşref Edib’in yayımladığı Sebilürreşad dergisinde okurların beğenisine sunan Eygi, askerliğini yedek subay olarak 1958- 1959 yılları arasında tamamladı.
Yazar Eygi, 27 Mayıs 1960 ihtilali döneminde memurluktan istifa ederek, gazetecilik yapmak üzere İstanbul’a yerleşti. Mahir İz’in teklifiyle yönetimine getirildiği ve haftalık olarak yayınlanan “Yeni İstiklal”de gazeteciliğe başlayan Eygi, yine bu süreçte Bedir Yayınevini kurdu.
Yarım asrı aşan gazetecilik hayatının önemli bir bölümünü mahkeme salonu ve cezaevlerinde geçiren usta kalem, ilk olarak Adnan Menderes’in 1961’deki idam yıldönümünde kaleme aldığı “Zulümlerin en alçakçası kanunların gölgesinde yapılandır” başlıklı yazı nedeniyle tutuklanarak, hapse mahkum edildi.
6 yıl boyunca yurt dışında yaşadı
Mehmed Şevket Eygi, 1966’da “Bugün” gazetesini çıkarmaya başladı ve 1968’de “Babıali’de Sabah” gazetesini satın aldı. Günde yaklaşık 90 bin baskı yapan, kadrosunda Necip Fazıl Kısakürek, Şule Yüksel Şenler ve Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu’nun da bulunduğu “Bugün” gazetesi ile “Babıali’de Sabah” gazetesi Nihat Erim iktidarı tarafından süresiz olarak kapatıldı.
Usta yazar, 1969’un ocak ayında hacca gitmek amacıyla Türkiye’den çıkış yaptı. Eygi, bir ay sonra gerçekleşen ve tarihe “Kanlı Pazar” olarak geçen olaylar sonrası açılan davalar sebebiyle, 6 yıl boyunca Suudi Arabistan, Ürdün, Lübnan ve Almanya’da yaşadı.
Yurt dışında kaldığı dönemde de makaleler yazmaya devam eden Eygi, yaşadığı o dönemi, bir söyleşide şu sözlerle aktarmıştı:
“Egemen azınlıkların vesayet rejimlerinde fikir ve inançlarımdan dolayı çok çektim, mahkemelerde süründüm. Cezaevlerinde yattım, 6 sene yurt dışına çıkmak zorunda kaldım. Her iki ‘günlük gazetem’ batırıldı. Milli Gazete’de 20 yıldan beri yazıyorum. Hiçbir iç baskıya ve sansüre uğramadım. 28 Şubat’tan sonra Devlet Güvenlik Mahkemeleri’nde aleyhimde bir sürü dava açıldı. Bazı mahkumiyet kararları verildi ama kanunlarda değişiklik olduğu için paçayı sıyırdım… Basın özgürlüğü dışta olan bir özgürlük değildir. Gazetecinin içinde özgürlük yoksa dıştaki özgürlükten yararlanamaz.”
1991’den vefatına kadar Milli Gazete’de yazılar yazdı
Türkiye’ye 1974’te dönen Eygi, sahibi olduğu Bedir Yayınevi ile ilgilendi, 1976’da çıkarmaya başladığı, haftalık yayımlanan “Büyük Gazete”deki yazılarında “Ubeydullah Küçük” müstear ismini kullandı.
Eserlerinde Ali Fuat Başgil, Eşref Edip, Nurettin Topçu, Mehmed Zahid Kotku, Şeyh Sami Efendi ve Muzaffer Ozak’ın görüşlerinden yararlanan yazar, 1986’da çıkarılan Yeni Haber gazetesinde günlük yazılar yazdı, 1988’de Zaman gazetesinin bir süre genel yayın yönetmenliğini yürüttü, birkaç ay da Hürriyet grubunun çıkardığı Son Çağrı’da yazılarını kaleme aldı.
Usta yazar, 1991’den vefatına kadar Milli Gazete’de “Takvimden Yapraklar” isimli köşede okurlarıyla buluştu. Gazetedeki “Din Düşmanlığı Terörü” başlıklı yazısından dolayı 9 Ekim 2002’de bir yıl 8 ay hapis cezasına mahkum edildi, 2006’da ise bir yazısında halkı kin ve düşmanlığa teşvik ettiği iddiasıyla bir yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Yazılarında gençlerin kendi diline vakıf olmasını istiyordu
Gurme tarafıyla da bilinen usta yazar, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı olduğu dönem, 1995’te Çamlıca Sosyal Tesisleri’nin dekorasyonu ve tanzimi görevinde de bulundu.
Mehmed Şevket Eygi, yazılarında Osmanlı Türkçesine çok değer vermiş, bilhassa gençlerin kendi dillerine vakıf olmalarını isteyerek, şu değerlendirmeyi yapmıştı:
“Büyük konuşanlar, büyük Türkçe bilmeli, en az yüz bin kelimelik edebi Türkçe’nin ufuklarında dolaşabilmelidir. Fuzuli’siz, Şeyh Galib’siz, Evliya Çelebi’siz, Ziya Paşa’sız, Namık Kemal’siz, Ahmed Cevdet Paşa’sız hatta Tevfik Fikret’siz büyük Türkiye olmaz. Bırakın büyük Türkiye’yi, bunların Türkçesi olmadan Türkiye yaşamaz, sürünür ancak. Zengin lisan ve edebiyat olmadan köy olmaz, kasaba olmaz.”
Bir İstanbul beyefendisi edasıyla her zaman kullandığı fes, takke ya da kalpağını vefatına kadar başından çıkarmayan yazar, Türkiye Müslümanlarının kıyafeti konusunda da kaleme aldığı bir yazıda, “Türkiye ikliminde yaşayan Müslümanlar serpuşlarıyla, kılık kıyafetleriyle üstünlüklerini özelliklerini tebarüz ettirmelidir.” ifadelerini kullanmıştı.
Usta yazar, Yeni İstiklal ve Büyük Gazete adlı iki adet haftalık, Bugün ve Babıalide Sabah adlı iki adet günlük gazeteyi Türk matbuatına sundu.
Basın İlan Kurumu’nun çıkardığı Basın Hayatı dergisinde Mehmet Köşker’e açıklamalarda bulunan Eygi, nasıl bir gazete hayal ettiğini şu sözlerle açıklamıştı:
“Günde on iki sayfa çıkacak, yarısı ciddi haberler, resimler, analizler, röportajlar, diğer yarısı ilanlar… İlanlar gazetenin masraflarını karşılayacak ve yurt sathında her gün bir milyon adet bedava dağıtılacak. İçeriği o kadar meraklı ve ilgi uyandırıcı olacak ki, halk televizyonlarını kapatıp o gazeteyi okuyacak. Yapana, becerene, aşk olsun diyorum…”
Hiç evlenmeyen, titiz, hassas ve cesur bir karaktere sahip olan Eygi, aynı zamanda kedisever biri olarak hayatı boyunca birçok kediyle aynı evde yaşadı.
Mehmed Şevket Eygi, 12 Temmuz 2019’da kalp rahatsızlığı nedeniyle kaldırıldığı hastanede 86 yaşında vefat etti. Eygi’nin naaşı, Fatih Camisi’nde ikindi namazını müteakip kılınan cenaze namazının ardından Merkezefendi Mezarlığı’na defnedildi.
“Bir Osmanlı beyefendisiydi”
Mehmed Şevket Eygi, “Gençler Direniniz” başlıklı yazısında şu tespitleri okurla paylaşmıştı:
“Cahilliğe ve kültürsüzlüğe direniniz, bilgili, geniş kültürlü Müslümanlar olunuz. Şu iki konudaki kültürünüz yüksek olmalı: İslam kültürü, genel dünya kültürü.
Ahlaksızlığa karşı direniniz. Bugün dünyada Müslüman olmayan nice ülke var ki, İslam ve Kur’an ahlakına bizden daha fazla yakınlar ve uyuyorlar. Mesela Yeni Zelanda, Japonya… Siz ahlak ve fazilet bakımından onlardan yüksek olmalısınız. Sizi lisan ve edebiyat bakımından cahilliğe, geriliğe mahkûm ediyorlar direniniz, çok yüksek seviyede edebiyat kültürüne sahip olunuz. Sakın ben inşaat mühendisi, tarımcı, maliyeci olacağım bana edebiyat gerekmez gibi aptalca laflar etmeyiniz. Sadece edebiyat yetmez ama ne kadar edebiyat kültürün varsa o kadar düşünebilirsin. İslam’ın yüzeyinde kalmayınız. Derinliğine nüfuz ediniz. Yüzeysel Müslüman da elbette Müslüman’dır lakin onun İslam’dan nasibi azdır.”
Medya Derneği Başkanı, gazeteci yazar Ekrem Kızıltaş, “Bir Osmanlı Beyefendisi” diye tanımladığı usta yazarın okumayı, araştırmayı seven, küçük yaştan itibaren kendini yetiştirmeye gayret eden başarılı bir isim olduğunu belirterek, şunları kaydetti:
“Dönemin zor şartlarında, inancı öne çıkaran, inancın da bu memlekette, bu topraklarda mutlaka bir yeri ve bir sözü olması gerektiğini savunan, bütün mesaisini buna harcayan bir isimdi. Müslümanların mutlaka köylülükten kurtulmak için kültür ve sanata önem vermeleri gerektiğini söylerdi. Bu konuda özellikle 1990’lı yıllardan itibaren hat, tezhip, ebru ve benzeri konularda bu işlerle uğraşanları teşvik etmek ve bunların yayılmasını sağlamak için adeta seferberlik ilan etti. Sanatçılarla ilgilenir, eserlerin alıcı bulması, yayılması, orijinallerini satın alamayacaklar için de reprodüksiyon ile basit çerçevelerle hediye etmesi ve dağıtması bunun göstergesidir.”
Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci ise Eygi’nin çıkardığı gazetelerle bir dönemin siyasi ve fikri hayatında söz sahibi olduğuna işaret ederek, “Ehl-i sünnet hassasiyeti ve dini bilgisi güçlü salih bir Müslümandı. Uzun zaman annesiyle yaşadığı için evlenmemişti. Sultanahmet’te müze benzeri evinde mütevazı yaşadı. Gayet nazik, titiz ve hassastı, zevk-i selim sahibiydi. Kedileri severdi. Müslümanların gafilce hayatlarını, israfı, Avrupa özentisini, modernizmi tenkit ederdi. Gençlere Osmanlıcayı gayet iyi okuyup yazabilmelerini, ayrıca ebru, hat, sedefkarlık gibi geleneksel bir sanatı öğrenmelerini tavsiye ederdi. Kültür ve medeniyetten uzak, adab-ı muaşeretten bihaber insanlara, bir de Osmanlı estetiğine aykırı eşyaya tahammülü yoktu. Kültür dünyamızda renkli bir şahsiyetti.” değerlendirmesinde bulundu.
Eserleri
Gazete yazıları ile 1995’te Türkiye Yazarlar Birliği tarafından basın dalında ödüle değer görülen Eygi’nin düşünce ve araştırma alanında eserleri ise şöyle:
“Gıybet İlleti”, “İslami Konular”, “Birkaç Yazı”, “Namazı Dosdoğru Kılmak”, “Yahudi Türkler Yahut Sabetaycılar”, “Ehl-i Sünnet’i Savunuyorum”, “Müslüman Kardeşim Uyan”, “Müslümanın Yüz Vazifesi”, “Yakın Tarihimizde Cami Kıyımı”, “Çareler Çözümler Teklifler Tenkidler”