Osmanlı padişahı Avcı Mehmet zamanında 3 Kasım 1676- 15 Aralık 1683 tarihleri arasında yedi yıl bir ay oniki gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır. II. Viyana Kuşatması ile özdeşlemiş olan sadrazamdır ve kuşatmanın hüsranla sonuçlanması üzerine idam edilmiştir.
Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Avusturya seferine çıktıktan sonra diğer önde gelen paşalarla savaş divanı kurup Yanıkkale (bugün Macaristan sınırları icinde kalan Győr-Moson-Sopron şehri) mi yoksa Viyana üzerine mi gidilmesini tartışmıştır. Birçok paşanın bu sene Yanıkkale’nin alınıp seneye daha iyi hazırlanılarak Viyana’nın üzerine gidilmesi fikrine karşı Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Viyana üzerine gidilmesine karar vermiştir ve bunun üzerine Osmanlı ordusu Viyana’yı kuşatma altına almıştır. Merzifonlu Kara Mustafa Paşanın amacı şehri vire (teslim) ile ele geçirmek böylece yeniçerilerin şehri yağmalamalarını önleyerek Viyana hazinelerini korumak idi. Böylece kuşatma uzadı. Bu da Polonya kralı Jan Sobieski komutasındaki haçlı ordusunun vakit kazanarak Viyana’nın imdadına yetişmesine sebep oldu. Haçlı ordusunun Viyana önlerine gelmesi üzerine askerleri siperlerden çıkararak kuşatmayı kaldıran sadrazam, savaş pozisyonu aldı. Haçlıların ilk saldırısı üzerine Osmanlı hatları yarıldı ve askerler kaçmaya başladılar. Bunun üzerine sadrazam ordunun tüm ağırlıklarını geride bırakarak Belgrad’a çekildi. Viyana bozgunu üzerine Sultan IV. Mehmet bir hatt-ı şerifle kapıcılar kahyasını Belgrad’a göndererek Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’yı idam ettirdi.
Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Vakfı (Oruç Oğlu Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Vakfıyyesi) hem Osmanlı İmparatorluğu hem de Türkiye Cumhuriyeti’nin en taşınmaz zengini olan vakıflarının başında gelir. T.C. Başbakanlık Osmanlı Arşivi ve Vakıflar Müdürlüğü kayıtlarına göre vakıf, ailenin erkek soyundan gelen tek kolu tarafından yönetilmiştir. Vakfın Osmanlı İmparatorluğu-Türkiye Cumhuriyeti Dönemi arasındaki geçiş periyodu yöneticileri şu şekildedir: Mülkiye Nazırı Ahmed Asım Bey (Doğumu İstanbul,1844). Ahmed Asım Bey’i Suriye’de ve farklı illlerde de devlet görevinde bulunmuş oğlu Mehmed Nebil Bey (Doğumu İstanbul, 1888) izlemiştir. Aile, soyadı kanunu ile Merzifonlu Kara Mustafaoğlu soyadını almış ve Vakıf son olarak ünlü Türk ressam ve İstanbul Emniyet Müdürlüğü’nde görev almış olan Mehmed Nebil Bey’in oğlu Doğan Yılmaz Merzifonlu Karamustafaoğlu (Yılmaz Merzifonlu olarak ünlenmiştir.) tarafından yönetilmiştir. Vakfın son mütevellisi olan Doğan Yılmaz Merzifonlu Kara Mustafaoğlu’nun Vakıf’ı 1976 yılında Vakıflar Müdürlüğü’ne teslim etmesi ile birlikte, vakıf mülklerine ilişkin her türlü hak Vakıflar İdaresi’ne devredilmiştir. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Ailesi’nin soy adı, Doğan Yılmaz Merzifonlu Karamustafaoğlu’nun tek kızı olan Abide Tuğçe Hanım’ın evlenmesi ile son bulmuştur.