Kelile Dimne (En önemli eseri)
Kelîle ve Dimne, çevirisi aslından daha meşhur olan bir dünya klasiğidir. Aslı Sanskritçe Pançatantra (Dört Öğüt ) adlı kitaba dayanan bu eser ünlü müslüman düşünür ve mütercim İbnü’l-Mukaffa tarafından Pehlevi versiyonundan Arapça’ya çevrilmişti. Hint hükümdarı Debşelîm tarafından bilge Beydebâ’ya (Bidpai) yazdırılan bu kitap aslında bir ahlak ve siyaset kitabıdır. Kitabın adı eserdeki Kelile ve Dimne adlı iki çakaldan gelmektedir. İran kisrası Hüsrev I. Enuşirvan zamanında bilge Berzûyeh tarafından İran kültür havzasına kazandırılan bu eser, daha sonra İbnü’l-Mukaffa’ın ellerinde bir İslam klasiğine dönüşecektir. Mütercimimiz çevirisine yazdığı girişte eserin felsefî bir derinliğe sahip olduğunu ve özünün ancak felsefî analiz yeteneğine sahip kişilerce anlaşılabileceğini ileri sürmektedir. Bunun yanı sıra eserin sıradan insanlarca anlaşılmasını sağlamak amacıyla hayvan masalları (fabl) tarzında yazılmış olduğunu belirten İbnü’l-Mukaffa Kelîle ve Dimne’nin popülaritesinin nedenini de böylece ortaya koymaktadır.
Beydeba Kimdir
Gerçek ismi ve ırkı hakkında birçok farklı görüş ortaya atılmış olsa da, tarihçilerin çoğu, adı Ketku olan bir hint alimi olduğu kanısındadır.[kaynak belirtilmeli] Şam’da doğup, sonraları Çin’e göç ettiği çok rivayet edilir. Vefat yeri ve tarihi üzerine hiçbir bilgi bulunmamaktadır. Fabl türünün en önemli eserlerinden biri olan Kelile Dimne’yi Debşelem isimli bir Hint Hükümdarı döneminde kaleme almış ve eserini hükümdara sunmuştur. Eserin içeriğinde hayatı sisler içerisinde kalan bir Hind Hükümdarı olan Debşelem Şah’ın bir vasiyet üzerine ünlü bilge Beydeba’nın yanına gitmesi ondan hikmetli sözler , öğütler , devlet yönetiminde yardımcı olacak öğretici masallar dinlemesi anlatılmaktadır. Eserde bulunan hikayelerde siyaset, erdem ve eğitim gibi birçok farklı konu işlenmiştir. Kitap 14 bölümden oluşur. Kitap, adını ilk bölümündeki hikayelerin kahramanı olan iki çakaldan almıştır; “doğruluğu ve dürüstlüğü” simgeleyen “Kelile” ile “yanlışlığı ve yalanı” simgeleyen “Dimne”. Beydeba, hiç kuşkusuz, Hint edebiyatında eşsiz bir yere ve öneme sahiptir. Eserlerinden biri de “Bülbül ile Bağcı”‘dır.
Muhtelif kaynaklara göre
MÖ 1. yüzyıl civarında yaşadığı düşünülen Beydeba’nın el yazmalarına göre Sarp’ın zamanında yaşamıştır. Büyük İskender, muazzam ordusuyla Çin’e ilerlerken geçtiği yerleri de fethediyordu. O zamanın Hint hükümdarı Fur onurlu biriydi ve ülkesini ne pahasına olursa olsun savunmaya kararlıydı ancak İskender’in kıvrak zekâsıyla baş edememiş ve yenilmişti.
İskender Hindistan’ı topraklarına katıp şehrin başına, güvendiği birini vali atadıktan sonra yoluna devam etti. İskender gittikten bir süre sonra Hintliler ayaklandılar ve İskender’in atadığı valinin yerine Fur’un oğlu Debşelimi hükümdar yaptılar. Ancak Debşelim hükümdar olduktan sonra halkına zulüm etmeye başladı. Zamanın ünlü bilgini Beydeba, Debşelim’in huzuruna çıktı ve ona yanlış yaptığını söyledi. Debşelim, önce Beydeba’ya çok kızdı. Ama daha sonra haklı olduğunu anlayınca yumuşadı.