Hazırlayan: Pınar Yıldız
Siz hangi klavyeyi kullanıyorsunuz, F mi Q mu? "Tabi ki Q, F mi kaldı bu çağda" dediğinizi duyar gibiyim. Ne de olsa dünya Q klavye kullanıyor değil mi? Peki ne kadar hızlı kullanabiliyorsunuz bu Q klavyeyi? Türkçe karakterlere ne kadar uygun? F klavyenin aslında bizim "Milli Klavye"miz olduğunu biliyor musunuz? İşte son zamanlarda gündeme oturan tartışmayla ilgili ezberlerinizi bozacak bilgiler… Klavyenizi seçmeden bu yazıyı mutlaka okuyun!…
AK Parti, Halk Eğitim merkezleri, kurslar ve hatta Milli Eğitim Müdürlüğü‘nün gündeminde tekrar F klavyeye geçilmesi gerektiği fikri var. Basında da sürekli duyduğumuz F ve Q klavyenin mücadelesinde çoğu gazeteci ve yazar F klavyeden yana oylarını kullanmışlardı. F klavyeyle henüz hiç tanışmamış olan yeni nesil ise bu konuya kelimenin tam anlamıyla Fransız kalmışlardı. Biz de sizi bu konuyla ilgili bilgilendirecek bir dosya hazırladık. Gelin hep birlikte F ve Q klavyenin tarihine bakalım ve gerçekte hangi klavyeyi kullanmamız gerektiğine karar verelim…
F Klavye’nin Ortaya Çıkışı
Harf inkılabından önce Türkiye‘de Arap harfleri ile yazan daktilolar varmış. Ancak harf inkılabı olduktan sonra Türkçe harfli daktilolar ithal edilmeye başlanmış. Ancak şöyle bir sorun çıkmış ortaya, her fabrikanın klavyesinde Türkçe harflerin yerleri farklı farklıymış. Azımsanacak kadar da değil, neredeyse 70 farklı klavye dizilişi. 1928 yılında resmi dairelere daktilo alınmasına karar verilir. Tabi aynı dizilişte olan klavyeler. Ancak bu uygulama pek başarılı olmaz.
Kullanılan klavyelerin hiç biri Türkçeye uygun değildir. İhsan Yener‘de 1946 yılından itibaren, Türk dilinin özelliklerine uygun bir klavye geliştirilmesi için resmi makamlara yazılar yazar. Sonuç ilginçtir, çünkü dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar, "Bilimsel bir klavye yapın, sizin yaptığınız kabul edelim" der. Böylelikle harekete geçerler ve bundan sonrası ise tam bir çalışma disiplini gerektirir.
Yabancı uzmanların da bulunduğu bir komisyon kurulur. Türkçe’de kullanılmakta olan tüm kelimelerin istatistiğini Türk Dil Kurumu’nun kılavuzundan yararlanarak çıkarılır. 29.934 kelime içinde hangi harften kaçar adet bulunduğunu tespit ettikten sonra, parmakların fiziksel güçleri ve hareket
özelliklerini de esas alarak harfleri yerleştirilir. Ellerin kullanım yüzdesini de hesaba katarak yaptığımız klavyede sol el yaklaşık yüzde 49, sağ el de yüzde 51 oranında kullanılacak şekilde harfler yerleştirilir. Türkçe’nin fonetik özelliğine uygunluk açısından sesli harfleri sol elde toplanır.
Böylelikle Türkçe için özel olarak geliştirilmiş bir klavye ortaya çıkar. Adı da f klavyedir. Türkçe için uygun görülen F klavye, 20 Ekim 1955 yılında Bakanlıklararası Standardizasyon Komitesi‘nde Standart Türk Klavyesi olarak onanır.
Türkiye’deki tüm daktilo makinelerinin Milli Klavye‘ye dönüştürülmesi, 1963 yılında Gümrükler Kanunu‘na eklenmesi ve 1974 yılında Türk Standartları Enstitüsü tarafından Zorunlu Standart olarak onanmasıyla kesinleşir. 25 yıllık bir mücadelenin sonunda kendisine inananların da yardımları ile o günlerde ‘Klavye İnkılabı’ olarak anılan bu standardizasyonu gerçekleştiren İhsan Sıtkı Yener, bu sebeple ‘F Klavyenin Babası’ olarak da anılmaktadır.
Neden F Klavye?
1- Türkçe için en uygun klavye biçimi. En çok kullanılan a, e, i, u gibi ünlü harflere hemen ulaşılır. Bunun dışında genel olarak klavyenin sol tarafında ünlü harfler, sağ tarafında ünsüz harfler bulunur. Böylece yazımda olağanüstü bir hız ve rahatlık sağlanır.
2- Türkçe’de genel olarak sessiz harfler ve sesli harfler sözcük / tümce içinde hemen hemen eşit sayıda bulunduğu için, klavye bu harfleri her iki ele de eşit miktarda dağıtır. Bu iş bölümü sayesinde yorulmak nedir bilmeden saatlerce tıkır tıkır yazı yazılabilir.
3- Q klavye İngilizce için tasarlandığından bu avantajların hiçbirine sahip değildir. Bu yüzden el, Türkçe karakterlerde hem F klavye hızına yetişemez, hem de herhangi bir ele fazla yüklenme olduğu için çabuk yorulur.
4- Serçe ve yüzük parmakları elimizin en "afonksiyonel" parmakları olmasına karşın Türkçe’de en fazla kullanılan harflerden biri olan "a" Q klavye de sol serçe parmağına denk gelir. Yine Q klavye için; Türkçe’de en az kullanılan harflerden biri olan "j" elin en aktif parmağı olan sağ işaret parmağına denk gelmektedir.
5- Bunun gibi bin bir dezavantaj sayılabilir. Türkçe’de bir çok sözcük Q klavye için en pasif parmaklara dağılır. Bu yüzden Q klavyede 10 parmak Türkçe karakter girmek, deveye hendek atlatmaya benzer.
F Klavye İle Gelen Başarılar
1955’ten itibaren uluslararası daktilografi ve steno yarışmaları başlamıştı. Hemen biz de başvurduk ve 1956’da dahil olduk. Bu şampiyonalarda Türk öğrenciler 28 defa dünya birincisi oldu. Bu birinciliklerin 14’ünde dünya rekoru kırıldı. Hatta ilk yarışmada Fransızlar, ‘Türkler yarışma için özel olarak tertip edilmiş bir klavye kullanıyorlar’ diye itiraz etmişler. 6 saat süren tartışmalardan sonra, Fransızlar’a ‘siz de yapın o halde özel bir klavye’ denildi.
2003 Dünya Bilgisayar ve Stenografi Şampiyonası’na “F klavye” ile katılan Türk yarışmacıları takım halinde ‘Dünya 2’ncisi oldu. Türkçe’de genel olarak sessiz harfler ve sesli harfler sözcük / tümce içinde hemen hemen eşit sayıda bulunduğu için, klavye bu harfleri her iki ele de eşit miktarda dağıtır. Bu iş bölümü sayesinde yorulmak nedir bilmeden saatlerce tıkır tıkır yazı yazılabilir.
Q KLAVYE
Dünyada Q klavye olarak bildiğimiz tuş dizilimi aslında daktilonun icat edildiği ilk günden beri değişmedi. Neden tuşların bu şekilde dizildiği konusunda da çeşitli rivayetler olmasına rağmen şimdilik en yaygın kabul gören hikâye şu: Yazı makinesinin mucidi olan Christopher Latham Sholes, 1867‘de cihazın patentini alarak ilk çalışan örnekleri ortaya koyduğunda cihazın tasarımından kaynaklanan mekanik bir sorunla karşılaşır. İcat ettiği yazı makinesinin harfleri kağıda basmak üzere kullandığı mekanik harf kolları, kapalı bir kutunun içinde yer almaktadır ve iki kol birden kağıda doğru havalandığında içerde sıkışmaya neden olmaktadır. Sholes bu problemin çözümü için, kullanıcının yazım hızını yavaşlatmak üzere harflerin yerlerini alabildiğine karıştırarak en çok kullanılan harfleri elin en zor ulaşabileceği yerlere yerleştirmeyi uygun görür ve Q klavye adını verdiğimiz harf dizilimi ortaya çıkar.
Yani Q klavye 1873’te mühendisliğe aykırılık abidesi olarak tasarımlanmıştı. Daktiloların hızlı yazma nedeniyle sık sık bozulmasına çare olarak geliştirilmişti. Daktilo kullananları olabildiğince ağır yazmaya zorlamak için olmadık hilelere başvurulmuş, en çok kullanılan harfler klavyenin her sırasına dağıtılmış, harfler solda toplanmış.
Daha sonra bilgisayarlar çıkıp tuşların hızlı yazma nedeniyle bozulma sorunu ortadan kalktığında bile Q klavye yaygınlaştığından bu standart korunmuştur. Türkçe’de genel olarak sessiz harfler ve sesli harfler sözcük / tümce içinde hemen hemen eşit sayıda bulunduğu için, F klavye bu harfleri her iki ele de eşit miktarda dağıtır. Bu iş bölümü sayesinde yorulmak nedir bilmeden saatlerce tıkır tıkır yazı yazılabilir.
Q klavye yavaş yazmak için tasarlandığından bu avantajların hiçbirine sahip değildir. Bu yüzden el, Türkçe karakterlerde hem F klavye hızına yetişemez, hem de herhangi bir ele fazla yüklenme olduğu için çabuk yorulur.
Serçe ve yüzük parmakları elimizin en "afonksiyonel" parmakları olmasına karşın Türkçede en fazla kullanılan harflerden biri olan "a" Q klavye´ de sol serce parmağına denk gelir. Yine Q klavye için; Türkçe´de en az kullanılan harflerden biri olan "j" elin en aktif parmağı olan sağ işaret parmağına denk gelmektedir. Bunun gibi bin bir dezavantaj sayılabilir. Türkçede birçok sözcük Q klavye için en pasif parmaklara dağılır. Bu yüzden Q klavyede 10 parmak Türkçe karakter girmek deveye hendek atlatmaya benzer."
Q Klavye İngilizce İçin Uygun mudur?
Q klavyenin daha iyi alternatifleri olabileceğini düşünenler de olmamış değil. Örneğin Washington State Üniversitesinden Prof. Dr. August Dvorak, 1932 yılında İngilizce‘de çok kullanılan harflerin klavyenin en kolay ulaşılabilir yeri olan orta sırasına toplandığı bir klavye dizilimi önerir. Dvorak’ın araştırmalarına göre, sekreterlerin parmakları gündelik yazı işleri sırasında Q klavyede 16 mil yol alırken Dvorak klavyesinde sadece 1 mil yol almaktadır. Ancak daktilo ustalarının, Q klavyeye olan mevcut alışkanlıkları, üreticilerin itirazı, piyasanın Q klavye tarafından çoktan istila edilmiş olması ve 40 milyon daktilonun değiştirilme maliyeti ortaya çıkınca Dvorak‘ın klavyesi yayılamaz ve kaybolup gider.
Neden Q Klavye?
1- Uluslararası yaygın kullanıma sahip, dünya çapında standartlaşmış, ortak klavye biçimi.
2– Daktilo ve bilgisayarın dışındaki diğer yeni teknoloji ürünleri ile de uyumlu. Gideceğiniz ülkeye göre yabancılık çekmeden kolayca kullanabileceğiniz, yeni teknoloji kullanımının olmazsa olmazı.
3– Her yenilik çıktığında hemen kullanabilmenizi sağlayan, farklı bir dil desteğini içeren sürümünün çıkmasını beklemenize gerek bırakmayan, yazım ön koşulu.
4- Bir de doğal olarak halkımızın yeniliğe açık olmasının ve yeni teknolojiyi hemen kullanma isteğinin doğal sonucu.
Sonuç olarak görüyoruz ki, F klavye Türkçe için özel olarak yapılmış bir klavye. Dilimizde en çok kullanılan harfler gözönünde alınarak hazırlanmış. Durum böyleyken hiçbir dile uygun olmayan bir kılavyenin kullanılması pek mantıklı değil.
F ve Q klavye İle İlgili Kalıplaşmış Fikirler
– F Klavye Eski Bir Klavyedir
F klavye, Q klavyeden tam olarak 95 sene sonra icad edilmistir ve en gelişmiş klavye düzenidir.
– Q Klavye Dünya Standardı Bir Klavyedir
Tüm Avrupa ülkelerinin kendi klavye düzenleri vardır. Hata Amerika‘da dahi profesyonel sekreterler, zabıt katipleri "Dvorak" klavye kullanmaktadır ve birçok kütüphane ve üniversitede de standart olarak Dvorak klavye bulunmaktadır.
– İngilizce Yazmak İçin Q Klavye Daha Uygundur
Tam aksine Q klavye yazma hızımızı yavaşlatmak için oluşturulmuştur. Oysa F klavye İngilizce hızlı yazım klavyesi olan "Dvorak" klavyenin prensiplerine göre icat edildiğinden (mesela seslilerin sol elde sessizlerin sağ elde toplanması gibi) İngilizce yazmada da Q klavye’ye göre daha avantajlıdır. En son Emrah Kuyumcu’nun 7 dilde yazmada kırdığı rekor bunu teyit etmektedir.
– "Bir Kere Q Klavyeye Alıştım Artık Dönemem"
Tecrübe ile sabittir ki yoğun olarak yazı yazan birinin Q klavyeden F klavyeye geçtikten sonra F klavye ile yazma hızının Q klavye ile yazma hızını geçmesi sadece 3 gün sürmektedir.
– Q Klavye ile de On Parmak Yazmak Mümkündür
Evet Q klavye ile de bakmadan on parmak yazılabilir ancak bu iki parmakla Q klavye kullanmaya göre ciddi bir avantaj sağlamamaktadır. Çünkü çok kullanılan harfler zor erişilen yerlerdedir. Ve orantısız bir şekilde harfler en zor kullandığımız serce parmaklarımızın altına denk gelmektedir. Örneğin Türkçe’de en az kullanılan j harfi Q klavyede en rahat kullanılan sağ işaret parmağının altına denk gelmektedir ki, bu da sağ işaret parmağımızı atıl olarak beklettiğimiz
anlamına gelir.