Nanoteknoloji gelecek yüzyıllara damgasını vurabilecek çok önemli bir keşif. Bir milimetrenin 10 binde biri kadar ufak boyutlarda parçacıklara sahip malzemelerle hazırlanan ürünler ya da bu malzemelerle kaplanmış cihazların günlük hayatımızı kolaylaştıracak birçok farklı alanlarda uygulanması mümkün.
Nano boyutlu gümüşle kaplanmış yüzeyler bakteri, virüs veya mikromantarlara karşı etkili. Bu zararlı organizmaların hücre içi solunum ve metabolizmalarını yavaşlatarak gelişimini engelliyor. Bu özelliğine bağlı olarak mikrop tutmayan ya da antibakteriyel ve koku giderici özellikte soğutucu, klima, çamaşır makinesi gibi beyaz eşyaların yüzeylerinde, yataklarda veya tekstil ürünlerde kullanılıyor. Yazılı ve görsel basında meyve ve sebzeleri taze tutan buzdolabı, mikrop tutmayan klima ya da yatak reklamlarını son dönemde sıklıkla görüyoruz. Bu gibi malzemelerde zaman içerisinde yerleşerek gelişen zararlı organizmaların ve akarların insan sağlığı için yarattıkları riskler düşünüldüğünde bu uygulamalar gayet yararlı görülüyor.
Olumsuz etki gösterebilir
Nanoteknoloji sağlık alanında ise kozmetik ürünlerden tedavi yöntemlerine geniş bir yelpazede kullanılıyor. Nanopartiküllerle hazırlanan kozmetik ürünler derinin daha derin katmanlarına giderek etkisini gösterebilecek. Özellikle antiaging kremlerin bu suretle daha etkili olması bekleniyor. Peki bu ürünler ne kadar güvenli? Yaşamımızı kolaylaştıran bu ürünler modernleşmenin günümüz insanlarında yol açtığı kaosa bir yenisini mi ekliyor? İşte bu konudaki endişeler henüz tahmin boyutunda.
Nano boyutta partiküllerin bu kadar küçük olması nedeniyle vücutta normal boyuttaki partiküllerden daha farklı bir şekilde hareket edeceği düşünülmektedir. Mesela normal boyutta parçacıkların aşamadığı kan-beyin engelini geçerek beyinde olumsuz etki gösterebilir. Aynı riskler kalp, kemik iliği, dalak, karaciğer gibi diğer organlar için de söz konusu olabilir. Bu konudaki bilimsel araştırma ve bulgular nanotoksikoloji adı altında değerlendiriliyor.
Endişelenmek için çok erken
Nanopartiküllerle söz konusu olası riskler neler olabilir? Uzmanlar şu olası risklere cevap arıyor: Bazı tip nano parçacıkların daha yüksek yüzey alanına sahip olması nedeniyle daha fazla sayıda serbest radikal üretimine yol açabilir. Artan serbest radikal üretiminin neden olduğu stres koşulları karşısında vücutta savunma sisteminin uyarılmasına bağlı yangı cevabının süreğen sorunlara ve hastalıklara yol açması endişelerden biri.
Normal boyutta moleküllerden farklı olarak nano parçacıklar hücre mitokondrisi ve çekirdeği içine girerek hücre ölümüne yol açabilir. Dolayısıyla endişelenilen bir diğer konu ise bu parçacıkların metabolize olamadan hücre içine taşınarak vücutta çeşitli organlarda birikmesi sonucu ortaya çıkabilecek riskler.
Geniş yüzey alanı nedeniyle nano parçacıkların karşılaştıkları bazı makromoleküllerin yüzeylerine tutarak enzim ve diğer proteinlerin etkilerini değiştirebilmesi.
Sonuç olarak bahsettiğim hususlar henüz endişe boyutunda ama hiç de gözardı edilebilecek riskler değil. Herkes derinin daha derin katmanlarına etki ederek yaşlanmanın etkilerini silecek ürünleri ister, ancak olası riskler bakımından haberdar olmak gerekir.