Parçalanan Yugoslavya’nın lideri Tito’nun 1960’ta uzay merkezi kurduğu ortaya çıktı. İddiaya göre yeri keşfeden ABD’nin Tito’ya 1961’de uzay teknolojisinin alımı için 2.5 milyar dolar ödediği bildirildi
Slovenya’da, "Houston, bizim sorunumuz var" (Houston, we have a problem) adlı belgeselde, uzay merkezi kuran eski Yugoslavya’nın lideri Mareşal Yosip Broz Tito’ya, Amerikalıların 1961 yılında uzay teknolojisinin alımı için 2.5 milyar dolar ödediği iddia ediliyor. Sloven yapımcı kardeşler Boştyana ve Jige Virca tarafından hazırlanan ve 2013 yılında yayımlanması hedeflenen belgeselin tanıtım fragmanları, "soğuk savaş döneminde uzay yarışının ve Yugoslav uzay programının" en büyük sırlarını konu alıyor.
İLK UZAY MERKEZİ
Konuları zaman zaman "komedi" tarzda da işleyen belgeselde, "şaşırtan" bilgilere rastlandığına dikkati çekiliyor. Belgeselde, Avrupa’daki ilk uzay merkezinin Tito tarafından Hırvatistan’la Bosna-Hersek arasında kalan askeri hava üssü olan "Jelyava"da "Obje 505" adıyla inşa edildiği belirtiliyor. Amerikan Haber Alma Ajansı’nın (CIA) 1960’ta bu yeri keşfettiği belirtilen belgeselde, ABD’nin 1961’de, uzaya uçuş teknolojisinin alımı için Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’ne 2.5 milyar dolar ödediği iddia ediliyor. Belgeselde, aynı yıl ABD devlet başkanı John Kennedy’nin ülkesinin uzaya astronot gönderebileceğini açıkladığı görüntülere yer veriliyor.
STALİN’LE TERS DÜŞTÜ
Sloven yapımcılar, belgeselde, eski Yugoslavya topraklarında dünyaya gelen, Avusturya-Macaristan ordusunda havacı mühendis yüzbaşı olarak görev yapan ve 1928 yılında ölen Herman Potoçnik’in gerçek tarihsel kişiliğini esas aldıklarına vurgu yapıyor. Belgeselde, Yüzbaşı Potoçnik’in 1928’de "Uzaya uçma sorunları ve roket motorları" (Das Problem der Befahrung des Weltraums – der Raketen Motor) adıyla kendisi için yazdığı, modül uzay istasyonları ve benzeri konulara işlediği kitabının 1947 yılında Tito’nun yakınında bulunanlarca ele geçirildiği ifade ediliyor. Tito’nun 1948’de Stalin’le çatışmasından sonra Potoçnik’in açıklanmayan gizli teknik çözümlerine dayanarak gizli uzay programının esasını oluşturduğu ve bu yönde hızlı bir çalışma başlattığı belirtilen belgeselde, Yugoslavya’nın böylece uzay konusunda hızlı bir ilerleme kaydettiği ifade ediliyor. Belgeselde, Ay’a inen "Apollo 11" mürettebatının 1970 yılında Tito’yu da ziyaret ederek, Ay’dan kendisine toprak takdim ettiğine de vurgu yapılıyor.
SOĞUK SAVAŞ YILLARI
Uzay yarışı, ABD ve SSCB arasında 1957’den 1975’e kadar rekabet olarak sürdü. Soğuk savaşın bir parçası olan uzay yarışının başlangıcı, II. Dünya Savaşı’ndan kalma roket teknolojisine ve sonraki uluslararası gerginliğe ve Sovyetlerin 1957’de ilk yapay uyduyu fırlatmasına dayanıyor.
AA