Çocuğunun yalan söylediğini fark eden birçok anne baba telaşa kapılır. Bilinçli davranarak yalanın önüne geçebilecekken, yanlış tutumlarla ve sözlerle “Yalan söylemek çok ayıp“ yalanın alışkanlık haline gelmesine sebebiyet verebilir.
Yalan, çeşitli nedenlere bağlı olarak doğrunun söylenmemesi veya saptırılması halidir ve psikolog Yasemin Yalçına göre bir davranış bozukluğudur.
Zamanonline’nın haberine göre, çocuk bazen belli sebeplerden dolayı yalan söylese de bunu zamanla alışkanlık haline getirebilir. Bu durumun süreklilik halini almaması için, ebeveynin bilinçli davranması gerekir.
Ebeveynin ilk yapması gereken çocuğun yalana neden başvurduğunu bulmaktır.
YALAN İLE HAYALİ BİRBİRİNE KARIŞTIRMAMAK
3-5 yaş arası çocukların hayal gücünün çok zengin olduğu gözlemlenmektedir. Bu dönemde çocuklar gerçekle gerçek olmayanı birbirinden pek ayırt edemezler. Gördüğü, duyduğu herşeyi gerçek zannedip, hayal dünyasında süsler ve hikâyeler üretirler. Hayali arkadaş edinmeleri de yine bu döneme denk gelmektedir. Bunlar kesinlikle yalanla karıştırılmamalı. Çocuklar bu yaşlarda yalanı bilmezler ancak ebeveynin yanlış tutumuyla yalanı öğrenirler. Anne babalar „Çocuğum yalan söylüyor“ diye paniğe kapılıp „Yalan söylüyorsun“, „Yalan söylemek günah“, „Çok ayıp birdaha yalan söyleme“ vs. gibi söylemlerle çocuklarına aslında yalanı öğretmiş olurlar.
Hayal dünyasından bahseden çocuğu yalnızca dikkatle dinlemeli ama anlatılanlarla ilgili soru sormamalı. Soru sormak, ilgi göstermek çocuğu sürekli hayal dünyasına sürükler.
ÖZGÜVEN PROBLEMİ ÇOCUĞU YALANA İTEBİLİR
Özgüveni olmayan çocuklar kendilerini yeterli göremez, kendilerine negatif bakış açısıyla bakar ve toplumda önemsenmeyeceklerini düşünürler.
Önemsenmek ve fark edilmek için kimisi hatalı davranışlar sergilemeye başlar. Yalan söylemek ise tercih edilen hatalı davranışların başında gelir.
Kendilerinde olmayan bazı özellikleri veya yaşamadıkları olayları gerçekte varmış gibi aktarıp ön plana çıkacaklarını zannederler. Birde yalanları fark edilirse bu onların yeniden bir yalana sürükleyebilir. Ayrıca dışlanır buda onları saldırgan yapabilir, depresyon belirtileri gösterebilirler.
Bu yüzden daha küçük yaşta özgüven problemi olan çocuklara sorumluluklar verip kendilerine güvenildiğini göstermek gerekir (Sofrayı kurup toplamak, sabah kalkmak için saat kurmak, yatağını toplamak gibi).
EBEVEYN OLARAK ÖZELEŞTİRİ YAPMAK
6 yaşından sonra çocuk yalan söylüyorsa, anne baba olarak kedimizi sorgulamamız gerekir. Çocuk anne- babayı modellemiş olabilir. Çocuklar önce çevrelerini gözlemler daha sonrada birçok davranışı taklit ederler. Ebeveyn olarak ‘Ben asla yalan söylemem’ demeden önce durup düşünmek gerekir. Pembe yalan olarak adlandırdığımız, ama aslında yalanın yalan olduğunu unutarak masumane sözlerimizi düşünelim mesela.
Evdeyiz ve telefon çalıyor. Arayan komşumuz yahut arkadaşımız, telefonu çocuğumuz açıyor. Biz o sırada arayan kişiyle konuşmak istemiyoruz. Belki kendimize göre haklıyızdır. Başımız ağrıyordur, konuşacak durumda değilizdir ya da yoğunuzdur. Çocuğa “Annem evde yok“ dedirtiyoruz ve yalana itmiş oluyoruz. Yetişkin olarak bizler belki fark etmeden bu tarz hatalar yapıyor olabiliriz ama unutmamalıyız ki çocuklar bizim davranışlarımızı benimseyip hayata geçirirler.
KORKU YALANA İTER
Yalan, anne karnında öğrenilen bir davranış değildir. Yalan zamanla öğrenilen ve çevrenin hatalı tutumlarıyla artan bir davranış bozukluğudur.
Bir çocuğu yalan söylemeye iten faktörlerden birisi ve en önemlisi de muhatabından korkmasıdır.
Çocuk karşısındaki kişiden negatif tepki almaktansa yalan söylemeyi ve doğruyu gizlemeyi tercih eder. Ebeveyn olarak çocuğa karşı olan tutumuza dikkat göstermemiz ve bizim düşüncesizce söylediğimiz sözlerimizden çocuğumuzun korkamamasını sağlamamız gerekir.